Follow Us ๐Ÿ‘‡

Sticky

เคคเคค्เคธเคฎ เค”เคฐ เคคเคฆ्เคญเคต เคถเคฌ्เคฆ เค•ी เคชเคฐिเคญाเคทा,เคชเคนเคšाเคจเคจे เค•े เคจिเคฏเคฎ เค”เคฐ เค‰เคฆเคนाเคฐเคฃ - Tatsam Tadbhav

เคคเคค्เคธเคฎ เคถเคฌ्เคฆ (Tatsam Shabd) : เคคเคค्เคธเคฎ เคฆो เคถเคฌ्เคฆों เคธे เคฎिเคฒเค•เคฐ เคฌเคจा เคนै – เคคเคค +เคธเคฎ , เคœिเคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै เคœ्เคฏों เค•ा เคค्เคฏों। เคœिเคจ เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เคฌिเคจा...

Showing posts with label Reet।।. Show all posts
Showing posts with label Reet।।. Show all posts

เคœिเคฒाเคจुเคธाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคจเคฆिเคฏां

Rajasthan River ๐Ÿ˜ฏ๐Ÿ˜ฏ

๐Ÿ’งเค…เคœเคฎेเคฐ – เคธाเคฌเคฐเคฎเคคी, เคธเคฐเคธ्เคตเคคी, เค–ाเคฐी, เฅœाเคˆ, เคฌเคจाเคธ

๐Ÿ’ง เค…เคฒเคตเคฐ – เคธाเคฌी, เคฐुเคชाเคขेเคฒ, เค•ाเคฒी, เค—ौเคฐी, เคธोเคŸा

๐Ÿ’ง เคฌाँเคธเคฌाเฅœा – เคฎाเคนी, เค…เคจ्เคจाเคธ, เคšैเคฃी

๐Ÿ’ง เคฌाเฅœเคฎेเคฐ – เคฒूเคจी, เคธूंเค•เฅœी

๐Ÿ’ง เคญเคฐเคคเคชुเคฐ – เคšเคฎ्เคฌเคฒ, เคฌเคฐाเคน, เคฌाเคฃเค—ंเค—ा, เค—ंเคญीเคฐी, เคชाเคฐ्เคตเคคी

๐Ÿ’ง เคญीเคฒเคตाเคกा – เคฌเคจाเคธ, เค•ोเค ाเคฐी, เคฌेเคกเคš, เคฎेเคจाเคฒी, เคฎाเคจเคธी, เค–ाเคฐी

๐Ÿ’ง เคฌीเค•ाเคจेเคฐ – เค•ोเคˆ เคจเคฆी เคจเคนी

๐Ÿ’ง เคฌूंเคฆी – เค•ुเคฐाเคฒ

๐Ÿ’ง เคšुเคฐु – เค•ोเคˆ เคจเคฆी เคจเคนी

๐Ÿ’ง เคงौเคฒเคชुเคฐ – เคšंเคฌเคฒ

๐Ÿ’ง เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ – เคธोเคฎ, เคฎाเคนी, เคธोเคจी

๐Ÿ’ง เคถ्เคฐीเค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ – เคงเค—्เคงเคฐ

๐Ÿ’ง เคœเคฏเคชुเคฐ – เคฌाเคฃเค—ंเค—ा, เคฌांเฅœी, เคขूंเคข, เคฎोเคฐेเคฒ, เคธाเคฌी, เคธोเคŸा, เคกाเคˆ, เคธเค–ा, เคฎाเคธी

๐Ÿ’ง เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ – เค•ाเค•เคจेเคฏ, เคšांเค˜เคฃ, เคฒाเค ी, เคงเคŠเค†, เคงोเค—เฅœी

๐Ÿ’ง เคœाเคฒौเคฐ – เคฒूเคจी, เคฌांเฅœी, เคœเคตाเคˆ, เคธूเค•เฅœी

๐Ÿ’ง เคाเคฒाเคตाเฅœ – เค•ाเคฒी เคธिเคจ्เคง, เคชเคฐ्เคตเคคी, เค›ौเคŸी เค•ाเคฒी เคธिंเคง, เคจिเคตाเคœ

๐Ÿ’ง เคुंเคुเคจू – เค•ाเคŸเคฒी

๐Ÿ’ง เคœोเคงเคชुเคฐ – เคฒूเคจी, เคฎाเค เฅœी, เคœोเคœเคฐी

๐Ÿ’ง เค•ोเคŸा – เคšเคฎ्เคฌเคฒ, เค•ाเคฒी เคธिंเคง, เคชाเคฐ्เคตเคคी, เค†เคŠ เคจिเคตाเคœ, เคชเคฐเคตเคจ

๐Ÿ’ง เคจाเค—ौเคฐ – เคฒूเคจी

๐Ÿ’ง เคชाเคฒी – เคฒीเคฒเฅœी, เคฌांเคกी, เคธूเค•เฅœी เคœเคตाเคˆ

๐Ÿ’ง เคธเคตाเคˆ เคฎाเคงोเคชुเคฐ – เคšंเคฌเคฒ, เคฌเคจाเคธ, เคฎोเคฐेเคฒ

๐Ÿ’ง เคธीเค•เคฐ – เค•ाเคŸเคฒी, เคฎเคจ्เคฅा, เคชाเคตเคŸा, เค•ाเคตंเคŸ

๐Ÿ’ง เคธिเคฐोเคนी – เคช. เคฌเคจाเคธ, เคธूเค•เฅœी, เคชोเคธाเคฒिเคฏा, เค–ाเคคी, เค•िเคถเคจाเคตเคคी, เคूเคฒा, เคธुเคฐเคตเคŸा

๐Ÿ’ง เคŸोंเค• – เคฌเคจाเคธ, เคฎाเคธी, เคฌांเคกी

๐Ÿ’ง เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ – เคฌเคจाเคธ, เคฌेเคกเคš, เคฌाเค•เคฒ, เคธोเคฎ, เคœाเค–เคฎ, เคธाเคฌเคฐเคฎเคคी

๐Ÿ’ง เคšिเคค्เคคौเคกเค—เฅ – เคตเคจाเคธ, เคฌेเคกเคš, เคฌाเคฎเคฃी, เคฌाเค—เคฒी, เคฌाเค—เคจ, เค”เคฐाเคˆ, เค—ंเคญीเคฐी, เคธीเคตाเคจ, เคœाเค–เคฎ, เคฎाเคนी।

▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬

▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬▭▬

เคฐाเคœเคชूเคค เคธंเคฌंเคง (เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ) ๐Ÿ”ฐ

๐Ÿ”ท เคฎुเค—เคฒ - เคฐाเคœเคชूเคค เคธंเคฌंเคง :- 

▪️ เคšिเคค्เคคौเคก़ เคตिเคœเคฏ เค•े เคฌाเคฆ เค…เค•เคฌเคฐ เคจे เคšिเคค्เคคौเคก़เค—เคข़ เค•ा เคจाเคฎ เคฎुเคนเคฎ्เคฎเคฆाเคฌाเคฆ/เคฎुเคธ्เคคเคซा เคฌाเคฆ เคฐเค–ा। 
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เค‰เคฆเคฏเคธिंเคน เค•ी เค…เคชเคจी เคฐाเคจी เคงीเคฐเคฌाเคˆ เคญเคŸीเคฏाเคจी เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เคฎें เค†เค•เคฐ เค…เคชเคจे เค…เคฏोเค—्เคฏ เคชुเคค्เคฐ เคœเค—เคฎाเคฒ เค•ो เค‰เคค्เคคเคฐाเคงिเค•ाเคฐ เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा। 
▪️ เคฒेเค•िเคจ เคธเคฎांเคจ्เคคों เคจे เค‰เคฆเคฏเคธिंเคน เค•ी เคฎृเคค्เคฏु เค•े เคฌाเคฆ เค—ोเค—ुเคจ्เคฆा เคฎें เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ा เคฐाเคœ्เคฏाเคญिเคทेเค• เค•िเคฏा। । 
▪️ เค‰เคฆเคฏเคธिंเคน เค•ी เคฐाเคจी เคงीเคฐเคฌाเคˆ เคญเคŸीเคฏाเคจी เค•ा เคชुเคค्เคฐ เคœเค—เคฎाเคฒ เคต เคธเคœ्เคœाเคฌाเคˆ เค•ा เคชुเคค्เคฐ เคถเค•्เคคिเคธिंเคน เค…เค•เคฌเคฐ เค•ी เคธेเคจा เคฎें เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคนो เค—เคฏे।
เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช :-
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ा เคœเคจ्เคฎ 9 เคฎเคˆ 1540 เค•े เคฆिเคจ เค•ुเคฎ्เคญเคฒเค—เคข़ เค•िเคฒे เค•े เคฌाเคฆเคฒ เคฎเคนเคฒ เคฎें เคนुเค†।
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค‰เคฆเคฏเคธिंเคน เค•ी เคชเคŸเคฐाเคจी เคœैเคตเคจ्เคคा เคฌाเคˆ เค•ा เคชुเคค्เคฐ เคฅा। 
▪️ เคœैเคตเคจ्เคคा เคฌाเคˆ เคชाเคฒी เค•े เค…เค–ैเคฐाเคœ เคธोเคจเค—เคฐा เค•ी เคชुเคค्เคฐी เคฅी। 
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•े เคฌเคšเคชเคจ เค•े เคจाเคฎ เค•ीเค•ा เคต เคชाเคฅเคฒ เคฅे। 
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เคจे เค…เคชเคจे เคจाเคจा เค…เค–ैเคฐाเคœ เคธोเคจเค—เคฐा เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เคœเค—เคฎाเคฒ เค•ो เค—เคฆ्เคฆी เคธे เคนเคŸा เค•เคฐ เคฎेเคตाเคก़ เค…เคชเคจे เค…เคงिเค•ाเคฐ เคฎें เคฒिเคฏा। 
▪️ เคช्เคฐांเคฐเคญ เคฎें เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ा เคฐाเคœเคคिเคฒเค• เค—ोเค—ुเคจ्เคฆा เคฎें เคนुเค†। เคฒेเค•िเคจ เคตिเคงिเคตเคค् เคฐाเคœ्เคฏाเคญिเคทेเค• เค•ुเคญเคฒเค—เคข़ เคฎें เคนुเค†। 
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ी เค•เคฎเคฐ เคฎें เคถाเคนी เคคเคฒเคตाเคฐ เคชंเคกिเคค เค•ृเคท्เคฃเคฆाเคธ เคจे เคฌांเคงी। 

๐Ÿ”ท เค…เค•เคฌเคฐ เคต เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช :-

▪️ เค…เค•เคฌเคฐ เคจे เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ो เคธเคฎเคाเคจे เค•े เคฒिเค 4 เคถिเคท्เคŸ เคฎंเคกเคฒ เคญेเคœे, เค”เคฐ เคšाเคฐों เคฎंเคกเคฒ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ो เค…เค•เคฌเคฐ เค•ी เค…เคงीเคจเคคा เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคตाเคจे เคฎें เค…เคธเคซเคฒ เคฐเคนें।

๐Ÿ’Ž เค…เค•เคฌเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคญेเคœे เค—เคฏे เคถिเคท्เคŸ เคฎंเคกเคฒ :-

1. เคœเคฒाเคฒ เค–ां -1572 
2. เคฎाเคจเคธिंเคน -1573 
3. เคญเค—เคตเคจ्เคค เคฆाเคธ -1573 
4. เคŸोเคกเคฐเคฎเคฒ -1573 

▪️ เคšाเคฐों เคฎंเคกเคฒो เค•े เค…เคธเคซเคฒ เคฐเคนเคจे เคชเคฐ เค…เค•เคฌเคฐ เค…เคœเคฎेเคฐ เค†เคฏा เคคเคฅा เค…เคœเคฎेเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค…เค•เคฌเคฐ เค•े เค•िเคฒे เคฎें เคฏुเคฆ्เคง เคฒเคก़เค•เคฐ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ो เคฌเคจ्เคฆी เคฌเคจाเคจे เค•ी เคฏोเคœเคจा เคฌเคจाเคˆ। 
▪️ เคฎेเคตाเคก़ เคชเคฐ เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เค•เคฌเคฐ เคจे เค†เคฎेเคฐ เค•े เคฎाเคจเคธिंเคน เค•เค›เคตाเคน เคคเคฅा เค†เคธเคซ เค–ां เค•ो เคธेเคจाเคชเคคि เคฌเคจाเคฏा।
▪️ 21 เคœूเคจ 1576 เค•े เคฆिเคจ เคฎेเคตाเคก़ เค•ी เคธेเคจा เคต เคฎुเค—เคฒ เคธेเคจा เค•े เคฌीเคš เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•ा เคฏुเคฆ्เคง เคนुเค†। 
▪️ เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•ा เคฏुเคฆ्เคง เคฎैเคฆाเคจ เคฐाเคœเคธเคฎเคจ्เคฆ เคœिเคฒे เคฎें เคนै। 
▪️ เคฏเคนीं เคธे เคฌเคจाเคธ เคจเคฆी เค‰เคฆ्เค—เคฎ เคนोเคคा เคนै। 
▪️ เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เคฏुเคฆ्เคง เคฎैเคฆाเคจ เค•ो เค–เคฎเคจौเคฐ เค•ी เคชเคนाเคก़ी /เค—ोเค—ुเคจ्เคฆा เค•ी เคชเคนाเคก़ी เคต เคฐเค•्เคค เคคเคฒाเคˆ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคญी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। 
▪️ เค‡เคธ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•े เคธेเคจाเคชเคคि เคนเค•ीเคฎ เค–ां เคธूเคฐ เคต เคाเคฒा เคฌीเคฆा เคฅे। 
▪️ เค‡เคธ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เคฎเคนाเคฐाเคฃ เคช्เคฐเคคाเคช เคจे เค…เคชเคจे เค˜ोเคก़े เคšेเคคเค• เค•ो เคฎाเคจเคธिंเคน เค•े เคนाเคฅी เคชเคฐ เคšเคข़ा เคฆिเคฏा เค”เคฐ เคญाเคฒे เคธे เคช्เคฐเคนाเคฐ เค•िเคฏा।
▪️ เคช्เคฐเคคाเคช เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏे เค—เคฏे เคช्เคฐเคนाเคฐ เคธे เคฌเคšเคจे เค•े เคฒिเค เคฎाเคจเคธिंเคน เคนाเคฅी เค•े เค“เคนเคฆे เคฎें เค›ुเคช เค—เคฏा। เคฒेเค•िเคจ เคตाเคฐ เคธे เคฎाเคจเคธिंเคน เค•े เคนाเคฅी เค•ा เคฎเคนाเคตเคค เคฎाเคฐा เค—เคฏा। เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคเค• เคŸाँเค— เคœเค–्เคฎी เคนो เค—เคˆ। 
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ो เคฎुเค—เคฒ เคธेเคจा เคธे เค˜िเคฐे เคฆेเค–เค•เคฐ เคाเคฒा เคฎाเคจ เคจे เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ा เคฎुเค•ुเคŸ เคต เคฐाเคœเคšिเคจ्เคน เคงाเคฐเคฃ เค•िเคฏा। 
▪️ เคाเคฒा เคฎाเคจ เค•ो เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เคธเคเคฎเค•เคฐ เคฎुเค—เคฒ เคธेเคจा เค‰เคธ เคชเคฐ เคŸूเคŸ เคชเคก़ी เค”เคฐ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เคฏुเคฆ्เคง เคญूเคฎि เคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒ เค—เคฏा। 
▪️ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ा เคชिเค›ा เค•เคฐเคคे เคฎुเค—เคฒ เคธैเคจिเค•ों เค•ो เคช्เคฐเคคाเคช เค•े เค›ोเคŸे เคญाเคˆ เคถเค•्เคคिเคธिंเคน เคจे เคฎौเคค เค˜ाเคŸ เค‰เคคाเคฐ เคฆिเคฏा।
▪️ เคฌเคจाเคธ เคจเคฆी เคชाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนी เคšेเคคเค• เคฆเคฎ เคคोเคก़ เคฆिเคฏा, เคคเคฌ เคถเค•्เคคिเคธिंเคน เคจे เค…เคชเคจा เค˜ोเคก़ा เคค्เคฐाเคŸเค• เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ो เคฆिเคฏा เคœिเคธे เคฒेเค•เคฐ เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เคชเคนाเคก़ी เคฎें เคšเคฒे เค—เคฏे। 
▪️ เคช्เคฐเคคाเคช เคต เคถเค•्เคคिเคธिंเคน เค•े เค‡เคธ เค˜เคŸเคจाเค•्เคฐเคฎ เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เค…เคฎเคฐ เค•ाเคต्เคฏ เคตंเคถाเคตเคฒी เคต เคฐाเคœ เคช्เคฐเคถเคธ्เคคी เคธे เคฎिเคฒเคคी เคนै।
▪️ เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•ा เคธเคœीเคต เคตเคฐ्เคฃเคจ – เคฎुเคจ्เคคเค•ाเคซ เค‰เคฒ เคคเคตाเคฐीเค– เคฎें เค…เคฌ्เคฌเคฆुเคฒ เค•ाเคฆीเคฐ เคฌเคฆॉเคฏूเคจी। 
▪️ เคฌเคฆॉเคฏूเคจी เคจे เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•े เคฏुเคฆ्เคง เค•ो เค—ोเค—ुเคจ्เคฆा เค•ा เคฏुเคฆ्เคง เค•เคนा เคนै। 
▪️ เค…เค•เคฌเคฐ เค•े เคฆเคฐเคฌाเคฐ เคฎें เคฌเคฆॉเคฏूเคจी เค…เค•เคฌเคฐ เค•ा เค˜ोเคฐ เคตिเคฐोเคงी เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐ เคฅा।
▪️ เค…เคฌुเคฒ เคซเคœเคฒ เคจे เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•े เคฏुเคฆ्เคง เค•ो เค…เคชเคจे เค—्เคฐเคจ्เคฅ เค†เคˆเคจे เค…เค•เคฌเคฐी/เค…เค•เคฌเคฐเคจाเคฎा เคฎें เค–เคฎเคจौเคฐ เค•ा เคฏुเคฆ्เคง เค•เคนा เคนै।
▪️ เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•े เคฏुเคฆ्เคง เค•ो เค•เคฐ्เคจเคฒ เคœैเคฎ्เคธ เคŸौเคก เคจे เคฎेเคตाเคก़ เค•ी เคฅเคฐ्เคฎोเคชเคฒ्เคฒी เค•เคนा เคนै। 
▪️ เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•ा เคฏुเคฆ्เคง เค…เคจिเคฐ्เคฃाเคฏเค• เคฐเคนा (เค—ोเคชीเคจाเคฅ เคถเคฐ्เคฎा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ) 
▪️ เค‡เคธ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เค…เคธเคซ เค–ां เคจे เคœीเคนाเคฆ เค•ा เคจाเคฐा เคฆिเคฏा। 
▪️ เค‡เคธ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เคฎिเคนเคค्เคคเคฐ เค–ां เคจे เคฎुเค—เคฒ เคธेเคจा เคฎें เคœोเคถ เคชैเคฆा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคซเคตाเคน เคซैเคฒाเคˆ เค•ी เค…เค•เคฌเคฐ เค† เค—เคฏा।
▪️ เคนเคฒ्เคฆीเค˜ाเคŸी เค•े เคฌाเคฆ เค…เค•เคฌเคฐ เคฎाเคจเคธिंเคน เคธे เคจाเคฐाเคœ เคนो เค—เคฏा เคคเคฅा เคฎเคจเคธเคฌเคฆाเคฐी เค›ीเคจ เคฒी เคต เคฆเคฐเคฌाเคฐ เคธे 6 เคฎाเคน เค•े เคฒिเค เคจिเค•ाเคฒ เคฆिเคฏा।
▪️ เคนเคฒ्เคฆी เค˜ाเคŸी เคฎे เคฎเคนाเคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เค•ा เคธเคนเคฏोเค— เค—्เคตाเคฒिเคฏเคฐ เค•े เคถाเคธเค• เคฐाเคฎเคธिंเคน, เคต เคฌेเคŸे เคถाเคฒीเคตाเคจ, เคाเคฒा เคฎाเคจเคธिंเคน, เคธोเคจเค—เคฐा เคฎाเคจเคธिंเคน เคต เคคाเคฐाเคšเคจ्เคฆ เคจे เคฆिเคฏा।

Confusion Questions

#REET EVS เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคคเคฅ्เคฏ ।।

เคจौเคฒเค–ा (เคจเคตเคฒเค–ा) เคฌाเคตเคก़ी ➜ เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ
เคจौเคฒเค–ा (เคจเคตเคฒเค–ा) เคฆเคฐเคตाเคœा ➜ เคฐเคฃเคฅंเคฌोเคฐ 
เคจौเคฒเค–ा (เคจเคตเคฒเค–ा) เคฌुเคฐ्เคœ ➜ เคšिเคค्เคคौเคก़เค—เคข़ 
เคจौเคฒเค–ा (เคจเคตเคฒเค–ा) เคฎเคนเคฒ ➜ เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ 
เคจौเคฒเค–ा (เคจเคตเคฒเค–ा) เคฎंเคฆिเคฐ ➜ เคชाเคฒी
═══════════════

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคตिเคœเคฏ เคธ्เคคंเคญ ➜ เคฌเคฏाเคจा เคญเคฐเคคเคชुเคฐ (เคธुंเคฆเคฐ เค—ुเคช्เคค)
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคฆूเคธเคฐा เคตिเคœเคฏ เคธ्เคคंเคญ ➜ เคฎंเคกोเคฐ เคœोเคงเคชुเคฐ 
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคคीเคธเคฐा เคต เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคตिเคœเคฏ เคธ्เคคंเคญ ➜ เคšिเคค्เคคौเคก़เค—เคข़ (เคฐाเคฃा เค•ुंเคญा)
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคšौเคฅा เคตिเคœเคฏ เคธ्เคคंเคญ ➜ เค†เคนुเค† เคชाเคฒी (เค•ुเคถाเคฒ เคธिंเคน)
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคชांเคšเคตा เคตिเคœเคฏ เคธ्เคคंเคญ ➜ เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ
════════════════

เคธाเคตเคจ เคญाเคฆो เคเคฐเคจा ➜ เคœोเคงเคชुเคฐ 
เคธाเคตเคจ เคญाเคฆो เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा ➜ เค•ोเคŸा 
เคธाเคตเคจ เคญाเคฆो เคฎเคนเคฒ ➜ เคกीเค— (เคญเคฐเคคเคชुเคฐ) 
เคธाเคตเคจ เคญाเคฆो เคीเคฒ ➜ เค…เคšเคฒเค—เคข़ (เคธिเคฐोเคนी)
เคœเคฏเคธเคฎंเคฆ เคฌांเคง ➜ เค…เคฒเคตเคฐ
════════════════

เคฌिเคจा เคˆเคถ्เคตเคฐ เค•ी เค—เคฃเค—ौเคฐ ➜ เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ 
เคฌिเคจा เคชाเคฐ्เคตเคคी เค•ी เค—เคฃเค—ौเคฐ ➜ เคฌीเค•ाเคจेเคฐ 
เค—ुเคฒाเคฌी เค—เคฃเค—ौเคฐ ➜ เคจाเคฅเคฆ्เคตाเคฐा

Ctet EVs IMPORTANT QUESTIONS

• The bamboo and rope bridge is being used in – ASSAM  

• The trolly – LADAKH 

• Cement bridge – Normal Areas or Over Water  

• Vallam (small wooden boat) – KERALA  

• Camel cart – RAJASTHAN  

• Bullock carts – Villages in Plains  

• The paths are rocky and uneven- In mountains – UTTARAKHAND  

• A bird has its eyes on its head and the holes are covered with feathers-they help them to hear. 

• Lizard has the same kind of ears! 

• Crocodile too has its eyes like this but we can’t see them. 

• DIFFERENT PATTERNS ON THE ANIMALS ARE DUE TO THE HAIR ON THEIR  
SKIN 
- Without hair on an animal’s body there would be no pattern! [ CTET-Sept2016] 

• Animals with ears, hair on the body – GIVES BIRTH 

• Animals with no ears outside the body – LAYS EGGS 

• The oldest female elephant becomes the head of the herd. 

• There’s no male elephant in the herd- they left as they turn 14 or 15! 

• An adult elephant can eat up to 100kgs of leaves and twigs in one day. 

• Elephants sleep for only two to four hours a day.

• The mud keeps their skin cool. 

• Their big ears also work like fans- they flap these to keep themselves cool. 

• There are 10 to 12 female elephants and young ones in a herd. 

• Khejadi village is near JODHPUR in Rajasthan. 

• Places were built by woods at that time- about 300 years ago! 

• The people of this village were called BISHNOIS . 

• The KHEJADI tree can grow up without much water. 

• It gives beans and Don’t get affected by insects. 

• Story from BOCHACHA village in MUZZAFARPUR district in BIHAR. 

• Honeybees lay their eggs from October to December. 

• Every beehive has one Queen Bee that lays eggs. 

• There are only few males in the hive. 

• Most of the bees in the hive are worker bees. 

• The male bees have no special role as workers. 

• Train is started from GANDHIDHAM in KUTCH – GUJRAT  

• Food of GUJRAT- dhokla with chutney, lemon rice, mithai. 

• AHMEDABAD and Valsad are in GUJRAT. 

• Kozhikode is in KERALA. 

• Madgaon is in GOA. 

• There are total 2000 bridges and 92 tunnels in the route from Goa to  
Kerala.

EVS Pedagogy from  NCERT! 

• Children can learn the classification skills by categorizing the animals, things, etc. 

• Motivate children to collect information from their surroundings as they learn a lot from their surroundings. 

• Give children opportunities to observe the nature(not just sit in the class) 
- i.e Active Participation. 

• Teacher can connect the classroom to the outside world. 

• Encourage them to work in groups- it will help them to learn diversity. 

• A teacher can inspire them to read stories. 

• Enhance their creativity by promoting activities such as arts and crafts. 

• Works can be given e.g draw something and observe yourself. 

• Let them be the judge sometimes or give them opportunities to classify plants, animals etc. 

• Let them recite the stories or other things do not force them to memorize. 

• Community resources- A doctor, a farmer, their grandparents can discuss about plants to help them know more (real life examples). 

• Encourage children to make friends with a tree- water it, look after it. 

• It will develop their concern for the environment.

Teacher should promote student’s regional songs, rhymes related to water. 

• Make them sensitize towards issues like discrimination. 

• Give them opportunities to observe and ask questions. 

• To clarify few things discussions can be held. 

• Encourage them to use locally available resources or materials. 

• Choose situations which children can understand and relate to, so that they can perform better such as games. 

• we all have different abilities. 

• Relate things to children’s own experiences it will make them sensitive towards issues. 

• Give them opportunities to express themselves. 

• Encourage them towards things such as origami, finger painting, arts and crafts etc. 

• Children must know the characteristics of birds even if they do not know their names. 

• A teacher can organize a discussion over good or bad effects of rain. 

• Children can consult their family members for things like cooking. 

• Discussion can be done on how fuel effect our environment, teacher can use news reports on the same. 

• A teacher should include children’s experiences into conversations. 

• Give them real life examples as much as possible. 

• A story can be better taught by including role plays-this will enhance their creativity.
Give them opportunities by which they can learn by doing them. 

• Let them give opportunities to help each other. 

• Discussion on gender issues such as technology, different business related  gender issues, alcohol consumption - can be held. 

• Let them observe birds closely to know about them- teacher can help them  make a bird bath for this. 

• Children can share their experiences on local methods of collecting water. 

• Things are interdependent in our environment. 

• Encourage children to locate some place on map-this will increase their  understanding of places, directions and distances. 

• Encourage children to ask their elders about animals and insects. Discuss  with the children about the reducing number of birds due to changes in the  environment. 

• Debate helps children look at any issue from different angles- teacher can also explain them the meaning of term debate. 

• Teacher can explain different people’s role in our society, life etc. 

• A railway time table can be brought to classroom. Help the children to learn  
how to read the time-table. You can use time-table to devise many  interesting activities to teach geography, mathematics, etc. 

• Through games, a teacher can bring children’s attention to the point that  we make rules for our lives, the way we do for games, so that things can be  done in a proper manner. 

• Discussion can be done about discrimination in games on the basis of gender, caste and class. 

• Encourage children to observe flowers closely.

UGC NET Ctet UPTET Supertet REET:

EVs Pedagogy, environment pedagogy

เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เค…เคงिเค—เคฎ เค•े เคธिเคฆ्เคงांเคค ( Learning Theories )

1 . เคช्เคฐเคฏाเคธ เคต เคญूเคฒ เค•ा เคธिเคฆ्เคงांเคค :-เคฅाเคฐ्เคจเคกाเค‡เค• 
( Trail and Error Theory ) 

2 . เค…เคจुเคฌंเคงเคจ เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เคชाเคตเคฒोเคต 
( conditioning Theory ) 

3 . เค•्เคฐिเคฏा - เคช्เคฐเคธूเคค เคธिเคฆ्เคงांเคค :-เคธ्เค•िเคจเคฐ 
( Action - delivery principle ) 

4 . เค—ेเคธ्เคŸाเคฒ्เคŸเคตाเคฆ เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เคฎैเค•्เคธ เคตीเคฎเคฐ,เค•ोเคนเคฒเคŸ , เค•ोเคซ्เค•ा 
( Theory of gestalt ) 

5 . เคธाเคฎाเคœिเค• เค…เคงिเค—เคฎ เคตाเคฆ :-เค…เคฒ्เคฌเคฐ्เคŸ เคฌเคจ्เคกूเคŸा ( Theory of Social Learning ) 

6 . เคชुเคจเคฐ्เคฌเคฒเคจ เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เค•्เคฒाเคฐ्เค• เคนเคฒ
( Theory of Reinforcement ) 

เค…เคจ्เคคเคจोंเคฆ เคจ्เคฏूเคจเคคा เคธिเคฆ्เคงांเคค :-เค•्เคฒाเคฐ्เค• เคนเคฒ 
( Drive Reduction Theory )

7 . เคฎाเคจเคตเคคाเคตाเคฆी เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เคฎाเคธเคฒो 
( Humanistic Theory of Learning ) 

8 . เคšिเคนเคจ เค•ा เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เคŸोเคฒเคฎेเคจ 
(Sign Theory of Learning ) 

9 . เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เค•ुเคฐ्เคค เคฒेเคตिเคจ
( Field Theory of Learning ) 

10. เคช्เคฐเคคिเคธ्เคฅाเคชเคจ เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เค—ुเคฅเคฐी 
( Subsitituion Theory of Learning ) 

11 . เค…เคจुเคญเคตเคœเคจ्เคฏ เคตाเคฆ เคธिเคฆ्เคงांเคค :- เค•ॉเคฒ เคฐोเคœเคฐ्เคธ 
( Experimental Learning Theory )


๐Ÿ”…REET เค•े เคฒिเค เค…เคคि เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ

เคฌाเคฒ - เคตिเค•ाเคธ ๐Ÿ”ฐ

➤ เคฌाเคฒ เคฎเคจोเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ा เคนी เคจाเคฎ เคฌाเคฒ -เคตिเค•ाเคธ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฌाเคฒ เคฎเคจोเคตिเคœ्เคžाเคจ เค—เคฐ्เคญाเคตเคธ्เคฅा เคธे เคฌाเคฒ्เคฏाเคตเคธ्เคฅा เคคเค• เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเคคा เคนै เคœเคฌเค•ि เคฌाเคฒ เคตिเค•ाเคธ เค—เคฐ्เคญाเคตเคธ्เคฅा เคธे เค•िเคถोเคฐเคตเคธ्เคฅा เคคเค• เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเคคा เคนै।

➤ เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ – เค—เคฐ्เคญाเคตเคธ्เคฅा 

➤ เคตिเค•ाเคธ เค•ी เคชเคนเคฒी เค…เคตเคธ्เคฅा - เคถैเคถเคตाเคตเคธ्เคฅा

➤ เคธंเคœ्เคžाเคจाเคค्เคฎเค• เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ – เคถैเคถเคตाเคตเคธ्เคฅा

➤ เคฌाเคฒ เคตिเค•ाเคธ เค•ा เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคชेเคธ्เคŸोเคฒाเคœी เค•े เคฆ्เคตाเคฐा - 1774 เคฎें เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा।

➤ เค‡เคจ्เคนोเคจे เค…เคชเคจे 3.50 เคตเคฐ्เคทीเคฏ เคชुเคค्เคฐ เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐ เคเค• เคชुเคธ्เคคเค• เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เค•ी เคœिเคธเค•ा เคจाเคฎ เคฅा – BABY BIOGRAPHY 

➤ เค‡เคจเค•े เคชเคถ्เคšाเคค् 1781 เคฎें เคŸाเค‡เคกเคฎैเคจ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคญी เค…เคชเคจे 3.50 เคตเคฐ्เคทीเคฏ เคชुเคค्เคฐ เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐ BABY BIOGRAPHY เคชुเคธ्เคคเค• เคฒिเค–ि เค—เคˆ। 

➤ 1881 เคฎें เคช्เคฐेเคฏเคฐ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฌाเคฒ เคตिเค•ाเคธ เค•ा เค…เคงि เค•्เคฐเคฎเคฌเคฆ्เคง, เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅिเคค เคเคตं เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा। เคเคตं เคชुเคธ्เคคเค• เคฒिเค–ि เค—เคˆ – THE MIND OF A CHILD

➤ เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคนोเคจे เค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคฎैเคกเคฎ เคฎाเคฐिเคฏा เคฎोเคฃ्เคŸेเคธเคฐी เคเคตं เคซ्เคฐोเคฌेเคฒ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฌाเคฒ เคตिเค•ाเคธ เคฎें เค”เคฐ เค…เคงिเค• เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคฏा เค—เคฏा। 

➤ เค‡เคจ เคฆोเคจो เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฌाเคฒเค•ों เค•ी เค†เคฏु เคเคตं เค‰เคจเค•े เคฎाเคจเคธिเค• เคธ्เคคเคฐ เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคถिเค•्เคทा เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•เคฐเคจा เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा। 

➤ เค•เคฐเค•े เคธीเค–เคจे เคชเคฐ เคœोเคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคเคตं เค•เค•्เคทा เค•เค•्เคท เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เคนเค ोเคฐे เคฌाเคฒเค•ों เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคฌเคจाเคจे เค•ो เค•เคนा เค—เคฏा। 

➤ เค‡เคธเค•े เคชเคถ्เคšाเคค् เคธ्เคŸेเคจ्เคฒी เคนॉเคฒ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคธ เคฆिเคถा เคฎें เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเค เค—เค เคต เคฆो เคธंเคธ्เคฅाเค“ 

➤ (1) THE CHILD STUDY SOCIETY
    (2) THE CHILD WEIFARE ORGANISATION 

➤ เค‡เคจ เคธंเคธ्เคฅाเค“ं เคฎें เคธ्เคŸेเคจ्เคฒी เคนॉเคฒ เคจे เค•िเคถोเคฐ เคฌाเคฒเค•ो เค•े เคฒिเค เค…เคค्เคฏเคงिเค• เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคฏा เค‡เคธเคฒिเค เคธ्เคŸेเคจ्เคฒी เคนॉเคฒ เค•ो เค•िเคถोเคฐเคตाเคธ्เคฅा เค•ा เคœเคจเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। 

➤ เคธ्เคŸेเคจ्เคฒी เคนॉเคฒ เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธों เคธे 1887 เคฎें NEW YORK เคฎें เคชเคนเคฒा เคฌाเคฒ เคธुเคงाเคฐ เค—ृเคน เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा। 

➤ เค‡เคธी เค•े เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคธ्เคตเคฐूเคช เคตिเคถ्เคตเคญเคฐ เคฎें เค•िเคถोเคฐाเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•िเคฏा เคœाเคจे เคฒเค—ा। 

➤ 1930 เคฎें เคญाเคฐเคค เคฎें เคฌाเคฒ เคธुเคงाเคฐ เคเคตं เคฌाเคฒ เคตिเค•ाเคธ เคชเคฐ เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เคนुเค†। 

➤ เค•เคฒเค•เคค्เคคा เค•े เคกॉเค•्เคŸเคฐ N.N. เคธेเคจ เค—ुเคช्เคคा เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคญाเคฐเคค เคฎें เคชเคนเคฒी เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคช्เคฐเคฏोเค—เคถाเคฒा เค–ोเคฒी เค—เคˆ। (1916) เคฎें

➤ เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เค†เคงाเคฐों เคชเคฐ เคฌाเคฒ เคตिเค•ाเคธ เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เคจिเคฐंเคคเคฐ เคœाเคฐी เคนै।

(Special REET Exam)

Festivals and Fairs of Rajasthan

๐Ÿ“ฏBaneshwar Fair
๐Ÿ“ฏMatsya Festival
๐Ÿ“ฏJaipur Literature Festival
๐Ÿ“ฏMewar Festival
๐Ÿ“ฏBundi Utsav
๐Ÿ“ฏPushkar Camel Festival
๐Ÿ“ฏNagaur Fair
๐Ÿ“ฏChandrabhaga Fair
๐Ÿ“ฏJaisalmer Desert Festival
๐Ÿ“ฏKaila Devi Fair
๐Ÿ“ฏShekhawati Festival
๐Ÿ“ฏKumbhalgarh Festival
๐Ÿ“ฏWinter Festival Mt. Abu

⚠️Note
๐Ÿ“ฎJaipur is hosting the 11-day Lokrang Festival 2021 after 2 years at the Jawahar Kala Kendra (JKK) from 16 December 2021.

๐Ÿ“ฎMore than 650 artists from various states will perform during the event.

๐Ÿ“ฎThe event is being organized by Rajasthan’s Department of Art and Culture and Rural Non-Farm Development Agency.

๐Ÿ“ฎIt will comprise a handicrafts fair and Rajasthani language writing festival.

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी เคธ्เคฅाเคชเคค्เคฏ เค•เคฒा : เคจौเคฒเค–ा เคตिเคถेเคท

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคीเคฒ - เคฌूंเคฆी

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฌाเคตเคก़ी - เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฎเคนเคฒ - เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฌुเคฐ्เคœ/เคจौเคฒเค–ा เคธ्เคคंเคญ - เคšिเคค्เคคौเคก़

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฆ्เคตाเคฐ - เคฐเคฃเคฅंเคฌोเคฐ 

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฎंเคฆिเคฐ - เคชाเคฒी 

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฆुเคฐ्เค— - เคाเคฒเคฐाเคชाเคŸเคจ

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคญंเคกाเคฐ - เคšिเคค्เคคौเคก़เค—เคข़ เคฆुเคฐ्เค—

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฌांเคง - เคฌूंเคฆी 

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคคीเคฐ्เคฅ - เคชाเคฒी

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เค•ुंเคก - เคชाเคฒी 

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคฌाเค— - เคญเคฐเคคเคชुเคฐ 

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคธเคฐोเคตเคฐ - เคฌाเคฐां

๐Ÿ‘‰ เคจौเคฒเค–ा เคाเคฒเคฐा - เคœोเคงเคชुเคฐ

Important Gk Question In Hindi

Previous years questions

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 1- เคธैंเคงเคตเคตाเคธी เคฎिเค ाเคธ เค•े เคฒिเค เค•िเคธ เคตเคธ्‍เคคु เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคฅे ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคถเคนเคฆ เค•ा ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 2- เค‹เค—्‍เคตेเคฆ เคฎें เค…เค˜เคจ्‍เคฏ เคถเคฌ्‍เคฆ เค•िเคธ เคชเคถु เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เค—ाเคฏ ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 3- เคธिเค•เคจ्‍เคฆเคฐ เคฎเคนाเคจ เคจे เคญाเคฐเคค เคชเคฐ เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เค•เคฌ เค•िเคฏा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - 326 เคˆ. เคชू. ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 4- เคญाเคฐเคค เคฎें เคธिเค•เคจ्‍เคฆเคฐ เค•ा เคฎुเค–्‍เคฏ เคฏुเคฆ्เคง เค•िเคธ เค•े เคธाเคฅ เคนुเค† ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคชोเคฐเคธ เค•े เคธाเคฅ ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 5- เคชाเคฒि เค—्เคฐंเคฅों เคฎें เค—ॉเคต เค•े เคฎुเค–िเคฏा เค•ो เค•्‍เคฏा เค•เคนा เค—เคฏा เคนै।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคญोเคœเค• ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 6- เค‰เคœ्‍เคœैเคจ เค•ा เคช्เคฐाเคšीเคจ เคจाเคฎ เค•्‍เคฏा เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เค…เคตंเคคिเค•ा ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 7- เคจเคจ्‍เคฆ เคตंเคถ เค•ा เคธंเคธ्‍เคฅाเคชเค• เค•ौเคจ เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคฎเคนाเคชเคฆ्เคฎเคจंเคฆ ।
And
เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 8- เคช्เคฐाเคšीเคจ เคญाเคฐเคค เคฎें เคชเคนเคฒा เคตिเคฆेเคถी เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เค•िเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เค—เคฏा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคˆเคฐाเคจिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 9- เคฎเค—เคง เค•ा เค•ौเคจ เคธा เคถाเคธเค• เคธिเค•เคจ्‍เคฆเคฐ เค•ा เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคงเคจाเคจเคจ्‍เคฆ ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 10- เคจंเคฆ เคตंเคถ เค•ा เค…ंเคคिเคฎ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เค•ौเคจ เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคงเคจाเคจंเคฆ ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 11- เคฌिเคจ्‍เคฆुเคธाเคฐ เคจे เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เค•ो เค•ुเคšเคฒเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคถोเค• เค•ो เค•เคนा เคญेเคœा เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคคเค•्เคทเคถिเคฒा ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 12- เค•िเคธ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เค•ा เคจाเคฎ เคฆेเคตाเคจ เคช्เคฐिเคฏाเคฆเคฐ्เคถी เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เค…เคถोเค• ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 13- เค•เคฒिंเค— เค•ा เคฏुเคฆ्เคง เค•เคฌ เคนुเค†

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - 261 เคˆ. เคชू. ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 14- เคช्เคฐाเคšीเคจ เคญाเคฐเคค เค•ा เค•ौเคจ เคธा เคถाเคธเค• เคฅा เคœिเคธเคจे เค…เคชเคจे เค…ंเคคिเคฎ เคฆिเคจों เคฎें เคœैเคจเคงเคฐ्เคฎ เค•ो เค…เคชเคจा เคฒिเคฏा เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคšंเคฆ्เคฐเค—ुเคช्‍เคค เคฎौเคฐ्เคฏ เคจे ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 15- เคฎौเคฐ्เคฏ เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्‍เคฏ เคฎें เค•ौเคจ เคธी เคฎुเคฆ्เคฐा เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคฅी ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคชเคฃ ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 16- เค…เคถोเค• เค•ा เค‰เคค्‍เคคเคฐाเคงिเค•ाเคฐी เค•ौเคจ เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เค•ुเคฃाเคฒ ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 17- เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्‍เคค्เคฐ เค•ा เคฒेเค–เค• เค•िเคธเค•े เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคšเคจ्‍เคฆ्เคฐเค—ुเคช्‍เคค เคฎौเคฐ्เคฏ ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 18- เคฎौเคฐ्เคฏ เค•ाเคฒ เคฎें เคถिเค•्เคทा เค•ा เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค•ेंเคฆ्เคฐ เค•ौเคจ เคธा เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคคเค•्เคทเคถिเคฒा ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 19- เคฎेเค—เคธ्‍เคฅเคจीเคœ เค•ी เคชुเคธ्‍เคคเค• เค•ा เค•्‍เคฏा เคจाเคฎ เคฅा ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เค‡ंเคกिเค•ा ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 20- เค…เคถोเค• เค•े เคถिเคฒाเคฒेเค–ों เคฎें เค•ौเคจ เคธी เคญाเคทा เคฅी ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคช्เคฐाเค•ृเคค ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 21- เคนเคก़เคช्‍เคชा เคธเคญ्‍เคฏเคคा เค•ा เคชเคคा เค•เคฌ เค”เคฐ เค•िเคธเคจे เคฒเค—ाเคฏा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - 19เคตीं เคถเคคाเคฌ्‍เคฆी เคฎें เค…ंเค—्เคฐेเคœों เคจे।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 22- เคนเคก़เคช्‍เคชा เคตाเคธिเคฏों เค•ी เคธाเคฎाเคœिเค• เคต्‍เคฏเคตเคธ्‍เคฅा เค•ा เคฎुเค–्‍เคฏ เค†เคงाเคฐ เค•्‍เคฏा เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคชเคฐिเคตाเคฐ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 23- เคนเคก़เคช्‍เคชा เคตाเคธिเคฏों เค•ा เคธเคฎाเคœ เค•ैเคธा เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคฎाเคคृ เคธเคค्‍เคคाเคค्‍เคฎเค•।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 24- เค†เค— เคธे เคชเค•ी เคนुเคˆ เคฎिเคŸ्เคŸी เค•ो เคนเคก़เคช्‍เคชा เคตाเคธी เค•्‍เคฏा เค•เคนเคคे เคฅे।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคŸेเคฐाเค•ोเคŸा।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 25- เคฌिเคฒ्‍เคฒी เค•ा เคชीเค›ा เค•เคฐเคคे เคนुเค เค•ुเคค्‍เคคे เค•े เคชंเคœों เค•े เคจिเคถाเคจ เค•เคนां เคฎिเคฒे เคนै।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคธिंเคงुเค•ाเคฒीเคจ เคธ्‍เคฅเคฒ เคšเคจ्‍เคนूเคฆเคก़ो เคฎें।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 26- เค•िเคธ เค–ेเคฒ เค•ा เคช्เคฐเคšเคฒเคจ เคนเคก़เคช्‍เคชा เค•े เคธเคฎเคฏ เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคถเคคเคฐंเคœ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 27- เคนเคก़เคช्‍เคชाเคตाเคธी เค•िเคธे เค…เคชเคจा เคชเคตिเคค्เคฐ เคชเค•्เคทी เคฎाเคจเคคे เคฅे।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคซाเค–्‍เคคा।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 28- เคธ्‍เคตाเคธ्เคคिเค• เค•िเคธเค•ी เคฆेเคจ เคนै।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคนเคก़เคช्‍เคชा เคธเคญ्‍เคฏเคคा।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 29- เค•เคชाเคธ เค•ी เค‰เคชเคœ เค•ी เคชเคนเคฒी เคœाเคจเค•ाเคฐी เค•เคนां เคธे เคฎिเคฒी।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคนเคก़เคช्‍เคชा।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 30- เค•เคชाเคธ เค•ो เคฏूเคจाเคจी เค•्‍เคฏा เค•เคนเคคे เคฅे।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคธिเคจ्‍เคกॉเคจ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 31- เค–ेเคค เค•ी เคœुเคคाเคˆ เค•े เคฒिเค เค•िเคธเค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคนเคฒ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 32- เคธैंเคงเคต เคตाเคธी เคฎिเค ाเคธ เค•े เคฒिเค เค•िเคธ เคšीเคœ เค•ा เค‡เคธ्‍เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐเคคे เคฅे।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคถเคนเคฆ।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 33- เคนเค‰़เคช्‍เคชा เค•े เคธเคฎเคฏ เคต्‍เคฏाเคชाเคฐ เค•ी เค•ौเคจ เคธी เคช्เคฐเคฃाเคฒी เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคฅी।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคตเคธ्‍เคคु เคตिเคจिเคฎเคฏ เคช्เคฐเคฃाเคฒी।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 34- เคนเคก़เคช्‍เคชा เค•े เคฒोเค—ों เคจे เคจเค—เคฐों เค”เคฐ เค˜เคฐों เค•े เคตिเคจ्‍เคฏाเคธ เค•े เคฒिเค เค•िเคธ เคชเคฆ्เคงเคคि เค•ो เค…เคชเคจाเคˆ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เค—्เคฐीเคก เคชเคฆ्เคงเคคि।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 35- เคนเคก़เคช्‍เคชा เคธเคญ्‍เคฏเคคा เคฎें เคถเคนเคฐीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคตिเคถेเคทเคคा เค•्‍เคฏा เคฅी।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคจिเค•ाเคธ เคช्เคฐเคฃाเคฒी।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 36- เคนเคก़เคชा เคฎें เคฒिเคชि เค”เคฐ เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เค•เคนां เคธे เคฎिเคฒเคคी เคนै।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคธैंเคงเคตเค•ाเคฒीเคจ เคฎुเคนเคฐों เคธे।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 37- เคšिเคค्เคฐाเค•्เคทเคฐ เคฒिเคชि เค•ो เค”เคฐ เค•िเคธ เคจाเคฎ เคธे เคชुเค•ाเคฐा เคœाเคคा เคนै।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคฌेเคจ्‍เคก्เคฐोเคซ्เคฐेंเคก्เคฐเคฎ เคฒिเคชिเคค।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 38- เค†เคœाเคฆी (เคธเคจ् 1947) เค•े เคฌाเคฆ เคญाเคฐเคค เคฎें เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เค•เคนां เคนเคก़เคช्‍เคชाเคฏुเค—ीเคจ เคธ्‍เคฅเคฒों เค•ी เค–ोเคœ เคนुเคˆ।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เค—ुเคœเคฐाเคค।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 39- เคตเคน เค•ौเคจ เคธा เคนเคก़เคช्‍เคชाเค•ाเคฒीเคจ เคธ्‍เคฅเคฒ เคนै เคœो เคค्เคฐिเคธ्‍เคคเคฐीเคฏ เคฅा।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคงौเคฒाเคตीเคฐा।

เคช्เคฐเคถ्‍เคจ 40- เคšाเคตเคฒ เค•े เค‰เคค्‍เคชाเคฆเคจ เค•े เคธाเค•्เคท्‍เคฏ เค•िเคธ เคธैंเคงเคต เคชुเคฐाเคธ्‍เคฅเคฒ เคธे เคช्เคฐाเคช्‍เคค เคนुเค เคนै।

เค‰เคค्‍เคคเคฐ - เคฐंเค—เคชुเคฐ เคเคตं เคฒोเคฅเคฒ।

Share เคœเคฐूเคฐ เค•เคฐें ‼️....

๐Ÿ…ฟ๐Ÿ…ป๐Ÿ…ฐ๐Ÿ†ˆ ๐Ÿ†€๐Ÿ†„๐Ÿ…ธ๐Ÿ†‰

          

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœ्เคžाเคจ।।

Q.-1 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค…เคญिเคฒेเค–ाเค—ाเคฐ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคฌीเค•ाเคจेเคฐ

 Q.-2 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฒเคฒिเคค เค•เคฒा เค…เค•ाเคฆเคฎी เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं? 
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-3 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคนिเคจ्เคฆी เค—्เคฐंเคฅ เค…เค•ाเคฆเคฎी เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-4 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी เคฌ्เคฐเคœ เคญाเคทा เค…เค•ाเคฆเคฎी เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-5 เค…เคœเคฎेเคฐ เคธंเค—ीเคค เคฎเคนाเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เค…เคœเคฎेเคฐ

 Q.-6 เคฎเคนाเคฐाเคœा เคธ्เค•ूเคฒ เค‘เคซ เค†เคŸเคฐ््เคธ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-7 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค•्เคฐीเฅœा เคชเคฐिเคทเคฆ् เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-8 เคชुเคฐाเคคเคค्เคต เคเคตं เคธंเค—्เคฐเคนाเคฒเคฏ เคตिเคญाเค— เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-9 เค…เคฐเคฌी-เคซाเคฐเคธी เคถोเคง เคธंเคธ्เคฅाเคจ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคŸोंเค•

 Q.-10 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคช्เคฐाเคš्เคฏ เคตिเคฆ्เคฏा เคช्เคฐเคคिเคท्เค ाเคจ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœोเคงเคชुเคฐ

Q.-11 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เคชเคฐ्เคฏเคŸเคจ เคจिเคฆेเคทाเคฒเคฏ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-12เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธเคฐเคธों เค…เคจुเคธंเคงाเคจ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคธेเคตเคฐ(เคญเคฐเคคเคชुเคฐ)

 Q.-13 เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เคตृเค•्เคทाเคฐोเคชเคฃ เคเคตं เค…เคจुเคธंเคงाเคจ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœोเคงเคชुเคฐ

 Q.-14 เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐीเคฏ เคŠँเคŸ เคช्เคฐเคœเคจเคจ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœोเคนเฅœเคฌीเฅœ(เคฌीเค•ाเคจेเคฐ)

 Q.-15 เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เคตเคจเคฐोเคชเคฃ เคเคตं เคญूเคธเคฐंเค•्เคทเคฃ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœोเคงเคชुเคฐ

 Q.-16 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी เคถोเคง เคธंเคธ्เคฅाเคจ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœोเคงเคชुเคฐ

 Q.-17 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคทिเค•्เคทा เคฌोเคฐ्เคก เค•ा เคฎुเค–्เคฏाเคฒเคฏ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เค…เคœเคฎेเคฐ

 Q.-18 เคฐाเคœ्เคฏ เคธเคšिเคตाเคฒเคฏ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ

 Q.-19 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœเคธ्เคต เคฎเคฃ्เคกเคฒ เคธंเคธ्เคฅाเคจ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนै?
 Ans.- เค…เคœเคฎेเคฐ

 Q.-20 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคนिเคจ्เคฆी เค—्เคฐเคจ्เคฅ เค…เค•ाเคฆเคฎी เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนै?
 Ans.- เคœเคฏเคชुเคฐ
✍✍✍๐Ÿ™๐Ÿ™๐Ÿ™✍✍✍

เคญाเคฐเคค เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคเคตं เค‰เคฆ्เคฏाเคจ ।।

เคญाเคฐเคค เค•े เค•ुเค› เคช्เคฐเคฎुเค– เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคช्เคฐเคถ्เคจोเคค्เคคเคฐ ।।

(National Reserve and National Parks of India)

เคญाเคฐเคค เคฎें เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฎें—–

เฅฆ 3 เคคเคช्เคค เคธ्เคฅเคฒ
เฅฆ 104 เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ
เฅฆ 517 เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ
เฅฆ  7 เค•्เคทेเคค्เคฐ เคตिเคถ्เคต เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคงเคฐोเคนเคฐ เค•ी เคธूเคšी เคฎें
เฅฆ 48 เคŸाเค‡เค—เคฐ เคช्เคฐोเคœेเค•्เคŸ
เฅฆ  18 เคœैเคต เคฎเคฃ्เคกเคฒ เคฐिเคœเคฐ्เคต เคธ्เคฅिเคค เคนैं

เฅฆ เคญाเคฐเคค เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ– เคฎเคง्เคฏเคช्เคฐเคฆेเคถ(9)‚‚ เค…ंเคกเคฎाเคจ เคจिเค•ोเคฌाเคฐ เคฆ्เคตीเคช เคธเคฎुเคน(9) เคนैं
เฅฆ เคญाเคฐเคค เค•ा เคชเคนเคฒा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ– เคœिเคฎ เค•ॉเคฐเคฌेเคŸ เคจेเคถเคจเคฒ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ( เค‰เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก)
เฅฆ เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ– เคนेเคฎिเคธ( เคฒेเคน‚ เคœเคฎ्เคฎु เค•เคถ्เคฎीเคฐ=3350 เค•िเคฎीं)
เฅฆ เค”เคฐ เคธเคฌเคธे เค›ोเคŸा-( เคฆเค•्เคทिเคฃी เคฌเคŸเคจ เคฆ्เคตीเคช=0.03 เค•िเคฎी.)
เฅฆ เคชूเคฐ्เคตोเคคเคฐ เคฐाเคœ्เคฏों เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ- เค•ाเคœीเคฐंเค—ा ( เคเค• เคธींเค— เคตाเคฒे เค—ैंเคกे เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง)
เฅฆ เค…เคธเคฎ เคฎे เค•ुเคฒ 13 เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคนैं

เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคนैं เคœो เคนเคฎाเคฐे เคนिंเคฆुเคธ्เคคांเคจ เค•ी เคถोเคญा เค•ो เคฆोเค—ुเคจा เค•เคฐเคคे เคนैं

 เค…เคšाเคจเค•เคฎाเคฐ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคฌिเคฒाเคธเคชुเคฐ( เค›เคค्เคคीเคธเค—เคข)
 เคญเคฆ्เคฐा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคšिเค•เคฎเค—เคฒूเคฐ ( เค•เคฐ्เคจाเคŸเค•)
 เคญीเคฎเคฌांเคง เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคฎुंเค—ेเคฐ( เคฌिเคนाเคฐ)
 เคฌोเคฐी เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคนोเคถंเค—ाเคฌाเคฆ ( เคฎเคง्เคฏเคช्เคฐเคฆेเคถ)
 เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคช्เคฐเคญा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคตाเคฐाเคฃเคธी ( เค‰เคค्เคคเคฐเคช्เคฐเคฆेเคถ)
 เคฆเคšिเค—ाเคฎ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคถ्เคฐीเคจเค—เคฐ ( เคœเคฎ्เคฎु เค•เคถ्เคฎीเคฐ)
 เคกाเคฒ्เคฎा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคธिंเคนเคญूเคฎ ( เคाเคฐเค–เคฃ्เคก)
 เคกाเคฎ्เคชा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เค†เค‡เคœोเคฒ ( เคฎिเคœोเคฐเคฎ)
 เคกเคฃ्เคกेเคฒी เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคงाเคฐเคตाเคก़ ( เค•เคฐ्เคจाเคŸเค•)
 เค—ांเคงी เคธाเค—เคฐ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคฎंเคฆเคธौเคฐ ( เคฎเคง्เคฏเคช्เคฐเคฆेเคถ)
 เค—เคฐเคฎ เคชाเคจीं เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ– เคฆिเคซू ( เค…เคธเคฎ)
 เค•ेเคตเคฒाเคฆेเคต เค˜เคจा เคชเค•्เคทी เคตिเคนाเคฐ — เคญเคฐเคคเคชुเคฐ ( เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ)
 เค—ौเคคเคฎ เคฌुเคฆ्เคง เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เค—เคฏा ( เคฌिเคนाเคฐ )
 เคนเคœाเคฐीเคฌाเค— เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคนเคœाเคฐीเคฌांเค— ( เคाเคฐเค–เคฃ्เคก )
 เค‡เคจ्เคŸांเค—्เค•ी เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เค•ोเคนिเคฎा ( เคจाเค—ाเคฒैเคฃ्เคก )
 เคœเคฒเคฆाเคชाเคฐा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคœเคฒเคชाเคˆเค—ुเคก़ी ( เคชं. เคฌंเค—ाเคฒ
 เค•ाเคตเคฒा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เค†เคฆिเคฒाเคฌाเคฆ ( เค†ंเคง्เคฐเคช्เคฐเคฆेเคถ )
 เค•िเคจ्เคจเคฐเคธांเคจीं เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เค–เคฎ्เคฎाเคจ ( เค†ंเคง्เคฐเคช्เคฐเคฆेเคถ )
 เคฎाเคจाเคธ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคฌाเคฐเคชेเคŸ ( เค…เคธเคฎ )
 เคฎुเคฆुเคฎเคฒाเคˆ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคจीเคฒเค—ीเคฐी ( เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु )
 เคฎुเค•เคฎ्เคฌिเค•ा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคฆเค•्เคทिเคฃी เค•เคจाเคฐा ( เค•เคฐ्เคจाเคŸเค•़ )
 เคจเคฎ्เคฆเคซा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เคคिเคฐเคช ( เค…เคฐूเคฃाเคšเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ 

 เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเฅŸ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ

 เคฌाเคจ्เคงเคตเค—เคข เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคถเคนเคกोเคฒ( เคฎเคง्เคฏเคช्เคฐเคฆेเคถ )
 เคฌाเคจ्เคฆिเคชुเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคฎैเคธूเคฐ( เค•เคฐ्เคจाเคŸเค• )
 เคฌเคจเคฐเค˜เคŸ्เคŸा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคฌंเค—เคฒोเคฐ( เค•เคฐ्เคจांเคŸเค•़ )
 เคฌोเคฐीเคตीเคฒी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคฎुเคฎ्เคฌเคˆ( เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ )
 เค•ाเคฐ्เคฌेเคŸ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคจैเคจिเคคाเคฒ( เค‰เคค्เคคเคฐांเคšเคฒ)
 เคฆुเคงเคตा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคฒเค–ीเคฎเคชुเคฐ-เค–ीเคฐी( เค‰เคค्เคคเคฐเคช्เคฐเคฆेเคธ )
 เค‡เคฐเคตिเค•ुเคฒเคฎ เคฐाเคœเคฎเคฒ्เคฒे เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เค‡เคฆुเค•्เค•ी( เค•ेเคฐเคฒ )
 เค—िเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคœुเคจाเค—เคข( เค—ुเคœเคฐाเคค )
 เค•ाเคจ्เคนा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคฎंเคกเคฒा( เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ )
 เค–ंเค—เคšंเคฆाเคœेंเคฆा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เค—ंเค—เคŸोเค•( เคธिเค•्เค•ीเคฎ )
 เคจाเค—เคฐเคนोเคฒ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เค•ुเคฐ्เค—( เค•เคฐ्เคจाเคŸเค• )
 เคจเคตेเค—ांเคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคญंเคกाเคฐे( เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ )

 เคญाเคฐเคค เค•़ा เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคธเคฎुเคฆ्เคฐी เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ — เค•เคš्เค› เค•ी เค–ाเคก़ी

เคตिเคถ्เคต เคตिเคฐाเคธเคค เคธुเคšी เคฎें เคถाเคฎिเคฒ –

 เค•ेเคตเคฒाเคฆेเคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ
 เคธुเคจ्เคฆเคฐเคตเคจ เคจेเคถเคจเคฒ เคชाเคฐ्เค•
 เคจเคจ्เคฆाเคฆेเคตी เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ

 เฅฆ เคฐเคฃเคฅเคฎ्เคญोเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ= เคธเคตाเคˆเคฎाเคงोเคชुเคฐ.
- เคฏเคน เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคต เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคนै
- เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ- 282.03 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी.

เฅฆ เค•ेเคตเคฒाเคฆेเคต เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ= เคญเคฐเคคเคชुเคฐ. เคฏुเคจेเคธ्เค•ो เค•ी เคตिเคถ्เคต เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคงเคฐोเคนเคฐ เคธूเคšी เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคนै. 
- เคฏเคน เคธाเค‡เคฌेเคฐीเคฏเคจ เค•्เคฐेเคจ ( เคธाเคฐเคธ) เค•े เค†เค—เคฎเคจ เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै.. 
- เค•เคฆเคฎ्เคฌ เค•े เคตृเค•्เคท เคฌเคนुเคคाเคฏाเคค เคธे เคชाเค เคœाเคคे เคนैं เคคเคฅा เคชाเคจी เค…ंเคœाเคจ เคฌांเคง เคธे เคฎिเคฒเคคा เคนै..

เฅฆ เคฎुเค•เคจ्เคฆเคฐा เคนिเคฒ्เคธ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ = เค•ोเคŸा เคต เคšिเคคौเคก़เค—เคข เคฎें เคฏे เคตिเคธ्เคคृเคค เคนै
เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ- 199.55 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी.

เฅฆ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคšंเคฌเคฒ เค˜เคก़िเคฏाเคฒ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ = เค•ोเคŸा. เคฌूंเคฆी. เคธเคตाเคˆเคฎाเคงोเคชुเคฐ. เคงौเคฒเคชुเคฐ. เค•เคฐौเคฒी
- เคฏเคน เค˜เคก़िเคฏाเคฒों เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै.
- เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ – 274.75 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी.
 
เฅฆ เคญाเคฐเคค เคฎें เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ 1894 เคฎें เคตเคจ เคจीเคคि เค˜ोเคทिเคค เค•ी เค—เคˆ
เฅฆ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เค•े เคชเคถ्เคšाเคค 1952 เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคตเคจ เคจीเคคि เค˜ोเคทिเคค เค•ी เค—เคˆ เคœिเคธเค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฆेเคถ เค•ी เค•ुเคฒ เคญुเคฎि เค•े 33 เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคญाเค— เคชเคฐ เคตเคจ เคนोเคจे เคšाเคนिเค

เคชเคฆเคฎ्เคœा เคจाเคฏเคกु เคนिเคฎाเคฒเคฏी เคช्เคฐाเคฃी เค‰เคฆ्เคฏाเคจ — เคฏเคน เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฆाเคฐ्เคœिเคฒिंเค— เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคน. เค‡เคธเค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เคชเคถिเคšเคฎ เคฌंเค—ाเคฒ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคเค• เคธ्เคตाเคฏเคค्เคคเคถाเคธी เคธंเคธ्เคฅा เค•े เคฐूเคช เคฎे เค•ी เค—เคˆ..

เคช्เคฐाเคฃी เค‰เคฆ्เคฏाเคจ== เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคช्เคฐाเคฃी เค‰เคฆ्เคฏाเคจ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै ! เคฆिเคธเคฎ्เคฌเคฐ ,1992 เคฎें เค‰เคธ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคจे 1264 เคชเคถु เคฅे ! 1992-93 เคฎें เค‡เคธ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฎे เคšเคนाเคฐเคฆिเคตाเคฐी เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค“เคฐ เคฆเคฐिเคฏाเคˆ เค˜ोเคก़े เคคเคฅा เคฌเคจ्เคฆเคฐों เค•े เคฌाเคก़ों เค•ी เคฎเคฐเคฎ्เคฎเคค เคต เคธुเคงाเคฐ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เค•िเคฏा เค—เคฏा ! เคšिเคก़ीเคฏाเค˜เคฐ เคฎे เคฌाเคฐเคนเคธिंเค—े,เค›ाเคฌเคฐ,เคฎृเค—,เคนिเคฎाเคฒเคฏी เค•ाเคฒे เคญाเคฒू,เค˜เคก़िเคฏाเคฒ เค•ो เคช्เคฐเคœเคจเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เค–เคคเคฐे เคฎें เคชเคก़ी เคช्เคฐเคœाเคคिเคฏों เค•ो เคธเคฐंเค•्เคทเคฃ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคนเคฏोเค— เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•िเคฏा เคนै !

เคญाเคฐเคค เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ।।

☑️เคตเคจ्เคฏ เคœीเคตों เค•ी เคตिเคฒुเคช्เคค เคนोเคคी เคธंเค–्เคฏा เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนुเค เค‰เคจเค•े เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เค•े เคฒिเค เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เค…เคจेเค•ों เคตเคจ्เคฏ เคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค”เคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฌเคจाเคฏे เคนैं เคญाเคฐเคค เค•ा เคชเคนเคฒा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคธเคจ 1936 เคฎें เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคฅा เคœिเคธเค•ा เคจाเคฎ เคนेเคฒी เคจेเคถเคจเคฒ เคชाเคฐ्เค• เคฅा เคœिเคธे เค…เคฌ เคœिเคฎ เค•ोเคฐ्เคฌेเคŸ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคคो เค†เค‡เค เคฆेเค–เคคे เคนै เค•ि เคญाเคฐเคค เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ौเคจ เค•ौเคจ เคธे เคนैं।

✅ เคชเคฒाเคฎू (เคฌเคคेเคฒा) เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्

๐Ÿ”ถเคชเคฒाเคฎू เคต्เคฏाเค˜्เคฐ เค†เคฐเค•्เคทिเคค เคตเคจ เคाเคฐเค–ंเคก เค•े เค›ोเคŸा เคจाเค—เคชुเคฐ เคชเค ाเคฐ เค•े เคชเคฒाเคฎू เคœ़िเคฒे เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै । เคฏเคน 1974 เคฎें เคฌाเค˜ เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เค—เค िเคค เคช्เคฐเคฅเคฎ 9 เคฌाเค˜ เค†เคฐเค•्เคทों เคฎें เคธे เคเค• เคนै। 
๐Ÿ”ถเคœिเคธเคฎें เคชเคฒाเคฎू เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ 980 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคซैเคฒे เคญाเคฐเคค เค•े เคธเคฌเคธे เคชुเคฐाเคจे เคŸाเคˆเค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เคฎें เคธे เคเค• เคฌेเคคเคฒा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคชाเคฐ्เค• เคนै เคœिเคธे เคชूเคฐ्เคต เคฎें เคชเคฒाเคฎू เคŸाเคˆเค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคฅा ।
๐Ÿ”ถ เคฏเคนां เคฌเคก़ी เคธंเค–्เคฏा เคฎें เคฌाเค˜ , เคคेंเคฆुเค† , เคœंเค—เคฒी เคญाเคฒू , เคฌंเคฆเคฐ , เคธांเคญเคฐ , เคจीเคฒเค—ाเคฏ,เคœंเค—เคฒी เคธुเค…เคฐ, เคนाเคฅी, เคฎोเคฐ เค”เคฐ เคšीเคคเคฒ เค†เคฆि เคœाเคจเคตเคฐ เคชाเค เคœाเคคे เคนैं।

✅เคฆाเคฒ्เคฎा เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ

เคฆाเคฒ्เคฎा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคाเคฐเค–ंเคก เค•े เคœเคฎเคถेเคฆเคชुเคฐ , เคฐाँเคšी เค”เคฐ เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เคชुเคฐुเคฒिเคฏा เค•े เคฌीเคš เคฌเคธा เคชूเคฐ्เคตी เคญाเคฐเคค เค•े เคเค• เคช्เคฐเคฎुเค– เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคนै 
๐Ÿ”ถเค‡เคธ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ो เค–ाเคธ เคคौเคฐ เคชเคฐ เคนाเคฅिเคฏों เค•े เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เค•े เคฒिเคฏे เคšुเคจा เค—เคฏा เคนै। 3000 เคซीเคŸ เค•ी เคŠँเคšाเคˆ เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคคเคฅा 193 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคฎें เคซैเคฒे เค‡เคธ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ा เค‰เคฆเค˜ाเคŸเคจ เคธ्เคตเคฐ्เค—ीเคฏ เคธंเคœเคฏ เค—ाँเคงी เคจे เค•िเคฏा เคฅा । 
๐Ÿ”ถเคฏเคนाँ เคชเคฐ เคœंเค—เคฒी เคœाเคจเคตเคฐों เค•ो เคจเคœ़เคฆीเค• เคธे เคฆेเค–เคจे เค•े เคฒिเค เค…เคจेเค• เคœเค—เคน เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เคฌเคจाเค เค—เค เคนै เคœเคนाँ เคธे เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เค†เคธाเคจी เคธे เคœंเค—เคฒी เคœाเคจเคตเคฐ เค•ो เคฆेเค– เคธเค•เคคे เคนैं । 
๐Ÿ”ถเคฏเคนाँ เคชเคฐ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•े เค เคนเคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคŸाเคŸाเคธ्เคŸीเคฒ เคคเคฅा เคตเคจ เคตिเคญाเค— เคฆ्เคตाเคฐा เค—ेเคธ्เคŸ เคนाเค‰เคธ เค•ा เคญी เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै । เคฏเคนां เค•ा เคช्เคฐเคฎुเค– เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เคนाँเคฅी, เคนिเคฐเคฃ, เคคेंเคฆुเค†, เคธांเคญเคฐ, เคœंเค—เคฒी เคธुเค…เคฐ เคนै।

✅เคนเคœाเคฐीเคฌाเค— เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ

เคนเคœाเคฐीเคฌाเค— เคฎें เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ी เคธैเคฐ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं । 
๐Ÿ”ถเคฏเคน เคฌเคนुเคค เคตिเคถाเคฒ เค”เคฐ เค–ूเคฌเคธूเคฐเคค เคนै। 1955 เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เคฏเคน เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ 186 เคตเคฐ्เค— เค•ि.เคฎी. เคฎें เคซैเคฒा เคนुเค† เคนै। เค…เคชเคจी เค–ूเคฌเคธूเคฐเคคी เค•े เคฒिเค เค‡เคธे เคชूเคฐे เคตिเคถ्เคต เคฎें เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै । 
๐Ÿ”ถเคฏเคนां เคชเคฐ เคชเคฐ्เคฏเคŸเค• เคตिเคญिเคจ्เคจ เคช्เคฐเคœाเคคिเคฏों เค•े เคชेเคก़ – เคชौเคงों เค”เคฐ เคœीเคต – เคœเคจ्เคคुเค“ं เค•ो เคฆेเค– เคธเค•เคคे เคนैं। เค‡เคธเค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เค•เคˆ เคฌांเคง เคฌเคจाเค เค—เค เคนैं เค”เคฐ เค…เคงिเค• เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เคœा เคฐเคนा เคนै । เค‡เคธเค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคชाเคจी เค•ा เคจเคนเคฐ เคฌเคจाเคจा เคนै เคœเคนां เคœाเคจเคตเคฐ เค—เคฐ्เคฎिเคฏों เคฎें เคชाเคจी เคชी เคธเค•เคคे เคนैं ।

✅เค•ैเคฎूเคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ

เคฌिเคนाเคฐ เค•े เค•ैเคฎूเคฐ เคœिเคฒे เคฎें, เคญเคญुเค† เคถเคนเคฐ เค•े เคชाเคธ เคธ्เคฅिเคค เคนै । เคฏเคน เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคนै เค”เคฐ เคฒเค—เคญเค— 1,342 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคซैเคฒा เคนै । เคฌिเคนाเคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เค‡เคธे เคŸाเค‡เค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เคฎें เคตिเค•เคธिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคฏोเคœเคจा เคฌเคจाเคˆ เคนैं। 
๐Ÿ”ถเคฏเคนां เค•ुเค› เคเคฐเคจे เค”เคฐ เคीเคฒे เคญी เคนैं। เคฏเคน 70 เคช्เคฐเคœाเคคिเคฏों เค•े เคจिเคตाเคธी เคชเค•्เคทिเคฏों เค•े เคฒिเค เคเค• เคจिเคตाเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคนै। เคธเคฐ्เคฆिเคฏों เคฎें เคช्เคฐเคตाเคธी เคชเค•्เคทिเคฏों เค•े เค†เค—เคฎเคจ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค†เคช เค…เคงिเค• เคช्เคฐเคœाเคคिเคฏों เค•े เคชเค•्เคทिเคฏों เค•ो เคฆेเค– เคชाเคंเค—े । 
๐Ÿ”ถเค•ाเคฒीเคงा เค”เคฐ เค…เคจुเคชเคฎ เคीเคฒ เคฎें เคฎเค›เคฒिเคฏां เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนैं । เค‡เคธ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคฎें เคชाเค เคœाเคจे เคตाเคฒे เคฎुเค–्เคฏ เคœाเคจเคตเคฐों เคฎें เคฌाเค˜, เคคेंเคฆुเค†, เคœंเค—เคฒी เคธुเค…เคฐों, เคญाเคฒू , เคธांเคญเคฐ เคนिเคฐเคฃ, เคšीเคคเคฒ, เคšौเคธिंเค—ा เค”เคฐ เคจीเคฒเค—ाเคฏ เคถाเคฎिเคฒ เคนैं

✅เค—िเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ

๐Ÿ”ถเคชเคถ्เคšिเคฎी เคญाเคฐเคค เค•े เค—ुเคœเคฐाเคค เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคฌाเค˜ เคธंเคฐเค•्เคทिเคค เค•्เคทेเคค्เคฐ เค”เคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญเคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคนै। เค‡เคธे เคเคถिเคฏाเคˆ เคถेเคฐो เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เค—िเคฐ เคจेเคถเคจเคฒ เคชाเคฐ्เค• เค•ा เค•ुเคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ 545 เคตเคฐ्เค— เคฎीเคฒ เคนै, เคœिเคธเคฎें เคธे 100 เคตเคฐ्เค— เคฎीเคฒ เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค”เคฐ 445 เคตเคฐ्เค— เคฎीเคฒ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนै।
๐Ÿ”ถเคญाเคฐเคค เค•े เค—िเคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค—ुเคœเคฐाเคค เคฎें เคฐाเคœ्เคฏ เคธ्เคฅिเคค เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคเคตं เคตเคจ्เคฏเคช्เคฐाเคฃी เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคนै , เคœो เคเคถिเคฏा เคฎें เคธिंเคนों เค•ा เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคจिเคตाเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคธिंเคนเคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เคฒिเค เคฏे เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคเคตं เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคตिเคถ्เคต เคฎें เคช्เคฐเคตाเคธिเคฏों เค•े เคฒिเค เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เค•ा เค•ेंเคฆ्เคฐ เคนै । 
๐Ÿ”ถเคตเคจ्เคฏ เคœीเคตों เค•ो เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เค•เคˆ เคช्เคฐเคฏाเคธों เค•े เคซเคฒเคธ्เคตเคฐूเคช เค‡เคธ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคฎें เคถेเคฐों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เคฌเคขเค•เคฐ เค…เคฌ 312 เคนो เค—เคˆ เคนै । เคถेเคฐ, เคคेंเคฆुเค†, เคธांเคฌเคฐ, เคœंเค—เคฒी เคธुเค…เคฐ, เค”เคฐ เคœเคฒเคชเค•्เคทी เคฏंเคนा เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคœीเคต เคนै।

✅เคจเคฒ เคธเคฐोเคตเคฐ เคชเค•्เคทी เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ

๐Ÿ”ถเคญाเคฐเคค เค•े เค—ुเคœเคฐाเคค เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธाเคจंเคฆ เค—ाँเคต เค•े เคชाเคธ เค…เคนเคฎเคฆाเคฌाเคฆ เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฎें เคฒเค—เคญเค— 64 เค•िเคฎी เค•ी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคœिเคธเคฎें เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคธे 120.82 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค•ी เคीเคฒ เค”เคฐ เคชเคฐिเคตेเคถीเคฏ เคฆเคฒเคฆเคฒ เคถाเคฎिเคฒ เคนै, เค‡เคธเคฎें เคฒเค—เคญเค— 36 เค›ोเคŸे เคฆ्เคตीเคช เคนैं । เคฏเคนां 200 เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคชเค•्เคทिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคœाเคคिเคฏों เค•ा เคตाเคธ เคนै । 
๐Ÿ”ถเคธเคฐ्เคฆिเคฏों เค•े เคฎौเคธเคฎ เคฎें เคฏเคนां เคธाเค‡เคฌेเคฐिเคฏเคจ เค•्เคฐेเคจ เค•े เค…เคฒाเคตा เคฐोเคธी เคชेเคฒिเค•เคจ เคธे เคฒेเค•เคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฌเคค्เคคเค– , เคธเคซेเคฆ เคธ्เคŸॉเคฐ्เค• , เคจिเคŸเคฐเคŸे , เค—्เคฐिเคฌ्เคธ , เคซ्เคฒेเคฎिंเค—ो , เค•ैเค•्เคธ เคœैเคธे เคชเค•्เคทी เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคे เคนैं । เคจเคฒเคธเคฐोเคตเคฐ เคชเค•्เคทी เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ो เคธिเคคंเคฌเคฐ , 2012 เคธे เคฐाเคฎเคธเคฐ เคธ्เคฅเคฒ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै । เค—ुเคœเคฐाเคค เคคเคฅा เคชूเคฐ्เคตी เคธौเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•े เคฎเคง्เคฏ เคธ्เคฅिเคค เคนै।

✅เค•ाเคฐ्เคฌेเคŸ เคจेเคถเคจเคฒ เคชाเคฐ्เค•

๐Ÿ”ถเค‰เคค्เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคคเคฒเคนเคŸी เคฎें เคธ्เคฅिเคค เค•ाเคฐ्เคฌेเคŸ เคจेเคถเคจเคฒ เคชाเคฐ्เค• เคญाเคฐเคค เค•े เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เคธाเคฅ เคฆुเคจिเคฏा เค•े เคšเคฐ्เคšिเคค เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจों เคฎें เคธे เคเค• เคนै । เค•ुเคฆเคฐเคค เคจे เคฏเคนां เคœเคฎเค•เคฐ เค…เคชเคจा เคตैเคญเคต เคฌिเค–ेเคฐा เคนै । 
✅เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•े เคธเคฎเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค•ा เคจाเคฎ เคนैเคฒी 
๐Ÿ”ถเคจेเคถเคจเคฒ เคชाเคฐ्เค• เคฐเค–ा เค—เคฏा เคฅा । เคฌाเคฆ เคฎें เค‡เคธเค•ा เคจाเคฎ เคฎเคนाเคจ เคธंเคฐเค•्เคทเคฃเคตाเคฆी เค”เคฐ เคช्เคฐเค•ृเคคिเคตाเคฆी เคœिเคฎ เค•ॉเคฐ्เคฌेเคŸ เค•े เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฎें เคฐเค–ा เค—เคฏा । เคœिเคฎ เค•ॉเคฐ्เคฌेเคŸ เคจे 1907 เคธे 1939 เค•े เคฌीเคš เค‰เคค्เคคเคฐाเค–ंเคก เค•े เค•ुเคฎाเคŠं เคœिเคฒे เคฎें เค†เคฆเคฎเค–ोเคฐ เคฌเคจ เคšुเค•े เคฌाเค˜ों เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เค•िเคฏा เคฅा । เคœिเคฎ เค•ॉเคฐ्เคฌेเคŸ เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ी เค”เคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคตों เค–ाเคธเค•เคฐ เคฌाเค˜ों เค•े เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เค•े เคชเค•्เคท เคฎें เคฅे เค”เคฐ เค‡เคธी เคตเคœเคน เคธे เคญाเคฐเคค เคฎें ‘ เคฌाเค˜ เคฌเคšाเค“ ‘ เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा เค•ा เคถुเคญाเคฐंเคญ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคœिเคฎ เค•ॉเคฐ्เคฌेเคŸ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค•ो เคšुเคจा เค—เคฏा เคฅा । 
๐Ÿ”ถเค‡เคธ เคช्เคฐोเคœेเค•्เคŸ เค•ा เคฎूเคฒ เค‡เคฐाเคฆा เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ी เค•े เคธंเคคुเคฒเคจ เค•ो เคฌเคจाเค เคฐเค–เคจा เค”เคฐ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ी เคคंเคค्เคฐ เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•เคฐเคจा เคฅा।

✅เคฆुเคงเคตा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ

๐Ÿ”ถเค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคฒเค–ीเคฎเคชुเคฐ เค–ीเคฐी เคœเคจเคชเคฆ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคธंเคฐเค•्เคทिเคค เคตเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนै। เคฏเคน เคญाเคฐเคค เค”เคฐ เคจेเคชाเคฒ เค•ी เคธीเคฎाเค“ं เคธे เคฒเค—े เคตिเคถाเคฒ เคตเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคซैเคฒा เคนै । เคฏเคน เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคเคตं เคธเคฎृเคฆ्เคง เคœैเคต เคตिเคตिเคงเคคा เคตाเคฒा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนै । 
๐Ÿ”ถเคฏเคน เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฌाเค˜ों เค”เคฐ เคฌाเคฐเคนเคธिंเค—ा เค•े เคฒिเค เคตिเคถ्เคต เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै।เคฆुเคงเคตा เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•े เคธเคฎเคฏ เคธे เคนी เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों , เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃเคตिเคฆों เค”เคฐ เคตเคจ्เคฏ – เคœीเคต เคช्เคฐेเคฎिเคฏों เค•े เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เค•ा เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฐเคนा เคนै । เคฅाเคฐू เคนเคŸ เค”เคฐ เคธเคซाเคฐी เค•ी เคธुเคตिเคงाเคं เคชเคฐ्เคฏเคŸเค•ों เค•े เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เค•ेंเคฆ्เคฐ เคนैं।

✅เคฎुเคฆुเคฎเคฒाเคˆ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ

๐Ÿ”ถเคฏเคน เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคจीเคฒเค—िเคฐि เคœिเคฒे เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ – เคชเคถ्เคšिเคฎ เค•ी เค“เคฐ , เคจीเคฒเค—िเคฐि เคœिเคฒे เคฎें , เคคเคฎिเคฒเคจाเคกु เค•े เค•ोंเค—ु เคจाเคกु เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค•ोเคฏเคฎ्เคฌเคŸूเคฐ เคถเคนเคฐ เคธे เคฒเค—เคญเค— 150 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ – เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै । 
๐Ÿ”ถเค•เคฐ्เคจाเคŸเค• เค”เคฐ เค•ेเคฐเคฒ เคฐाเคœ्เคฏों เค•े เคธाเคฅ เค…เคชเคจी เคธीเคฎाเค“ं เค•ो เคธाเคा เค•เคฐเค•े , เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ो 5 เคถ्เคฐेเคฃिเคฏों เคฎें เคตिเคญाเคœिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฎुเคฆुเคฎเคฒाเคˆ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•ेเคฐเคฒ – เค•เคฐ्เคจाเคŸเค• เคธीเคฎा เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै । 321 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी. เคฎें เคซैเคฒे เค‡เคธ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เค•े เคชाเคธ เคนी เคฌांเคฆीเคชुเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคนै । เค‡เคจ เคฆोเคจों เค‰เคฆ्เคฏाเคจों เค•ो เคฎोเคฏाเคฐ เคจเคฆी เค…เคฒเค— เค•เคฐเคคी เคนै ।

✅เคกเคฎ्เคชा เคŸाเค‡เค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต

๐Ÿ”ถเคกเคฎ्เคชा เคŸाเค‡เค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เคฎिเคœ़ोเคฐเคฎ เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เค†เคˆเคœोเคฒ เค•े เคชाเคธ เคธ्เคฅिเคค เคฏเคนाँ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคตเคจ्เคฏ เคœीเคตเคจ เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคนै เคœिเคธे 1985 เคฎें เค…เคงिเคธूเคšिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เค”เคฐ 1994 เคฎें เค‡เคธे เคŸाเค‡เค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा। เคกเคฎ्เคชा เคŸाเค‡เค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เคฒเค—เคญเค— 550 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคซैเคฒा เคนै।เค†เคˆเคœोเคฒ เคธे เคฒเค—เคญเค— 130 เค•िเคฎी เคฆूเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคฆเคฎ्เคชा เคŸाเค‡เค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•ा เคธเคฌเคธे เค…เคš्เค›ा เคธเคฎเคฏ เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ เคธे เค…เคช्เคฐैเคฒ เค•े เคฌीเคš เคนै । 
๐Ÿ”ถเค…เคญเคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคฎें เค†เคจे เคธे เคชเคนเคฒे , เค†เค—ंเคคुเค•ों เค•ो เคฎिเคœोเคฐเคฎ เค•े เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค”เคฐ เคตเคจ เคตिเคญाเค— เคธे เคธंเคชเคฐ्เค• เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนोเคคी เคนै । เคฏเคน เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เค‰เคค्เคคเคฐी – เคชเคถ्เคšिเคฎी เคธीเคฎा เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै เค”เคฐ เคชเคก़ोเคธी เคฆेเคถ เคฌांเค—्เคฒाเคฆेเคถ เค•े เคธाเคฅ 80 เค•िเคฎी เค…ंเคคเคฐเคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธीเคฎा เคธाเคा เค•เคฐเคคा เคนै ।

✅เคชेเคฐिเคฏाเคฐ เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ्เคฏ

๐Ÿ”ถเคชेเคฐिเคฏाเคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฆเค•्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เค•े เค•ेเคฐเคฒ เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค‡เคกुเค•्เค•ी เคœिเคฒे เคธे 60 km เคฆूเคฐ เคฅेเค•्เค•เคกी เคฎें เค‡เคฒाเคฏเคšी เคนिเคฒ्เคธ เค•ी เคชเคนाเคก़िเคฏों เค•े เคฌीเคš เคธ्เคฅिเคค เคนै। เคฏเคน เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคเค• เคฌाเค˜ เคธंเคฐเค•्เคทिเคค เค•्เคทेเคค्เคฐ เคนै । 
๐Ÿ”ถเค‡เคธ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा 1950 เคˆ . เคฎें เค•ी เค—เคฏी เคฅी เค”เคฐ 1978 เคฎें เค‡เคธे เคŸाเค‡เค—เคฐ เคฐिเคœเคฐ्เคต เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा । 1998 เคธे เค‡เคธे ‘ เคนाเคฅी เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा ‘ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคญी เคฐเค–ा เค—เคฏा เคนै । 305 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी เคฎें เคซैเคฒा เคฏเคน เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฌाเคฏोเคกाเคฏเคตเคฐ्เคธिเคŸी เค•ा เคเค• เค…เคš्เค›ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै ।
๐Ÿ”ถเคฏंเคนा เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคœीเคตเคœंเคคुเค“ं เคฎें เคนाเคฅी, เคจीเคฒ เค—ाเคฏ, เคธाเคฎ्เคญเคฐ, เคญाเคฒू , เคšीเคคा, เคคेเคจ्เคฆुเค†, เคœंเค—เคฒी เคธूเค…เคฐ, เคฌाเคฐ्เค•िंเค— เคนिเคฐเคจ เค†เคฆि เคนै। เค‡เคธ เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เค•े เคตเคจ्เคฏ เคœीเคตों เค•ो เคญเคฒी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เคฆेเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคฌोเคŸिंเค— เค•ी เคธुเคตिเคงा เคญी เคฆी เคœाเคคी เคนै। เคฏเคนाँ เคจเคฆी เค•े เค—เคนเคฐे เคœเคฒ เคฎें เคนाเคฅी เคคैเคฐเคจे เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคญी เค•เคฐเคคे เคนैं।

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœ्เคžाเคจ เคช्เคฐเคถ्เคจोเคค्เคคเคฐी।।

เคช्เคฐ.1'เค•ेเคฒा เคฌाเคตเคก़ी ' เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนै।
เค‰:-เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ

เคช्เคฐ.2เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ เค•ी เคญเคต्เคฏ เคจौเคฒเค–ा เคฌाเคตเคก़ी เค•िเคธเคจे เคฌเคจเคตाเคˆ เคฅी।
เค‰:-เคช्เคฐेเคฎเคฒ เคฆेเคตी เคจे

เคช्เคฐ.3เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ เคฎें เคฎाเคนी เคจเคฆी เค•े เคคเคŸ เคชเคฐ, เคฆाเคŠเคฆी เคฌोเคนเคฐा เคธเคฎाเคœ เค•ा เค•ोเคจเคธा เคคीเคฐ्เคฅ เคธ्เคฅเคฒ เคธ्เคฅिเคค เคนै?
เค‰:-เค—เคฒिเคฏाเค•ोเคŸ

เคช्เคฐ.4เค•ाเคฒीเคฌंเค—ा เคธंเค—्เคฐเคนाเคฒเคฏ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै
เค‰:-เคนเคจुเคฎाเคจเค—เคข़

เคช्เคฐ.5เคœเคฏเคชुเคฐ เคฏा เคœเคฏเคจเค—เคฐ( เคชूเคฐ्เคต เคจाเคฎ) เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคธ เคตाเคธ्เคคुเคถिเคฒ्เคชी เค•ी เคจिเค—เคฐाเคจी เคฎें เคนुเค† เคฅा।
เค‰:-เคตिเคฆ्เคฏाเคงเคฐ เคญเคŸ्เคŸाเคšाเคฐ्เคฏ

เคช्เคฐ.6เค•िเคธเคจे เคœเคฏเคชुเคฐ เคจเค—เคฐ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค•เคนा เคฅा เค•ि '' เคจเค—เคฐ เค•ा เคชเคฐเค•ोเคŸा เคฎाเคธ्เค•ो เค•े เค•्เคฐेเคฎเคฒिเคจ เคจเค—เคฐ เค•े เคธเคฎाเคจ เคนै।"
เค‰:-เคฌिเคถเคช เคนैเคฌเคฐ เคจे

เคช्เคฐ.7เคœเคฏเคชुเคฐ เค•े เค–เคฒเค•ाเคฃी เคฎाเคคा เค•े เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคช्เคฐเคคिเคตเคฐ्เคท เค•ोเคจเคธा เคฎेเคฒा เค†เคฏोเคœिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।
เค‰:-เค—เคงों เค•ा เคฎेเคฒा

เคช्เคฐ.8 เคฒूเคจिเคฏाเคตाเคธ เค—्เคฐाเคฎ เคฎें เค•िเคธ เคฎाเคคा เค•ा เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคฎंเคฆिเคฐ เคนै?
เค‰:-เค–เคฒเค•ाเคฃी เคฎाเคคा

เคช्เคฐ.9เคถीเคคเคฒा เคฎाเคคा เค•ा เคฎुเค–्เคฏ เคฎंเคฆिเคฐ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนै?
เค‰:-เคšाเค•เคธू เคฎें

เคช्เคฐ.10เค—ौเคก़ीเคฏ เคธंเคช्เคฐเคฆाเคฏ เค•े เค—ोเคตिंเคฆ เคฆेเคต เคœी เคฎंเคฆिเคฐ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคธเคตाเคˆ เคœเคฏเคธिंเคน เคจे เค•เคนाँ เค•เคฐเคตाเคฏा เคฅा।
เค‰:-เคœเคฏ เคจिเคตाเคธ เคฌाเค— 

เคช्เคฐ.11เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธเคœिเคฒे เคฎें เค•เคฒเคฏुเค— เค•े เค…เคตเคคाเคฐ เค•เคฒ्เค•ी เคญเค—เคตाเคจ เค•ा เคเคคिเคนाเคธिเค• เคตिเคท्เคฃु เคฎंเคฆिเคฐ เคนै।
เค‰:-เคœเคฏเคชुเคฐ

เคช्เคฐ.12เคธाเคค เคฌเคนเคจों เค•ा เคฎंเคฆिเคฐ เคœเคฏเคชुเคฐ เคฎे เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนैं?
เค‰:-เคธाเคฎोเคฆ เคฎเคนเคฒ เคฎें 

 Q.13.เคชूเคฐ्เคตी เคฎेเคฆाเคจी เคญाเค— เค•ा เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคขाเคฒ เคนै      
Ans. เคชเคถ्เคšिเคฎ เคธे เคชूเคฐ्เคต เค•ी เค”เคฐ

Q.14 เค•เคฐ्เคจเคฒ เคœेเคฎ्เคธ เคŸॉเฅœ เคจे เค•िเคธ เคชเคฐ्เคตเคค เคšोเคŸी เค•ो เคธंเคคो เค•ा เคถिเค–เคฐ เค•เคนा ?     Ans เค—ुเคฐूเคถिเค–เคฐ

Q.15 :เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎे เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เคคी เค…เคฐाเคตเคฒी เค•ी เคšोเคŸी เคนैं 
Ans.เค…เคœเคฎेเคฐ

Q.16 เคฐाเคœเคธ्เคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคญौเคคिเค• เคตिเคญाเค— เคฎे เคธिंเคšाเคˆ เคฎुเค–्เคฏเคคः เค•ुเค“ं เคเคตं เคจเคฒเค•ूเคชो เคธे เค•ी เคœाเคคी เคนै ?     
Ans เคชूเคฐ्เคตी เคฎेเคฆाเคจी เคญाเค—

Q.17:เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคนाเคกिเคฏो เค•ी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคŠเคšाเคˆ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•िเคธ เคญाเค— เคฎें เคนै ?
Ans.เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชเคถ्เคšिเคฎ

Q.18เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคถुเคท्เค• เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคญौเคคिเค• เคตिเคญाเค— เค•ी เค•ौเคจเคธा เคชौเคงा เคฒเค—ाเคฏा เคœा เคธเค•เคคाเคนैं          
Ans. เคฐเคคเคจเคœोเคค 

Q.19 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคตเคน เคœिเคฒा เคœिเคธเค•ी เคธीเคฎा เค—ुเคœเคฐाเคค เคเคต เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ เคธे เคฒเค—เคคी เคนै ?    
Ans เคฌाเคกंเคฎेเคฐ

Q.20: เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคชूเคฐ्เคต เคธे เคชเคถ्เคšिเคฎी เคธीเคฎा เคคเค• เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค•िเคคเคจे เค•िเคฎी. เคนै 
Ans.869 เค•िเคฎी.

Q.21 เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคฎाเคจเค• เคธเคฎเคฏ เค•िเคธ เคฆेเคถांเคคเคฐ เคฐेเค–ा เคธे เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै ?    
Ans.82 1/2 เคชूเคฐ्เคตी เคฆेเคถांเคคเคฐ

Q.22 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคชृเคฅ्เคตी เค•े เค•िเคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
Ans.เค‰เคค्เคคเคฐी เคเคตं เคชूเคฐ्เคตी เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ

เคช्เคฐเคถ्เคจ.23- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ा เคถ्เคฐेเคฏ เคช्เคฐเคฎुเค– เคฐूเคช เคธे เค•िเคธे เคฆिเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै?
เค‰:- เคธเคฐเคฆाเคฐ เคชเคŸेเคฒ

เคช्เคฐเคถ्เคจ.24- เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•े เคฆौเคฐ เคฎें เคธिเคฐोเคนी เค•ो เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เค•เคฌ เคถाเคฎिเคฒ เค•िเคฏा เค—เคฏा?
เค‰:- เคทเคท्เค เคฎ เคšเคฐเคฃ 

เคช्เคฐเคถ्เคจ.25- เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคธंเค˜ เคฎें เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคฐिเคฏाเคธเคคे เคฅी?
เค‰:- เค…เคฒเคตเคฐ เคญเคฐเคคเคชुเคฐ เคงौเคฒเคชुเคฐ เค•เคฐौเคฒी

เคช्เคฐเคถ्เคจ26- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•े เคฆौเคฐ เคฎें เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคธंเค˜ เค•เคฌ เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคฎें เค†เคฏा?
เค‰:- 18 เคฎाเคฐ्เคš 1948

เคช्เคฐเคถ्เคจ.27- เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคธंเค˜ เค•े เคฐाเคœเคช्เคฐเคฎुเค– เค•ौเคจ เคฌเคจे?
เค‰:-เคงौเคฒเคชुเคฐ เคฎเคนाเคฐाเคœा

เคช्เคฐเคถ्เคจ28- เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคธंเค˜ เค•ा เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸเคจ เค•เคนां เค•िเคฏा เค—เคฏा?
เค‰:- เคญเคฐเคคเคชुเคฐ เค•े เค•िเคฒे เคฎें

เคช्เคฐเคถ्เคจ29- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•े เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคšเคฐเคฃ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคธंเค˜ เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เค•िเคธे เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा?*
เค‰:-เค•ोเคŸा 

เคช्เคฐเคถ्เคจ.30- เคฎเคนाเคฐाเคตเคฒ เคšंเคฆ्เคฐเคตीเคฐ เคธिंเคน เคจे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคธंเค˜ เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•े เคธเคฎเคฏ เคตिเคฒเคฏ เคชเคค्เคฐ เคชเคฐ เคนเคธ्เคคाเค•्เคทเคฐ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค•เคนा เคฅा เค•ि เคฎैं เค…เคชเคจे เคกेเคฅ เคตाเคฐंเคŸ เคชเคฐ เคนเคธ्เคคाเค•्เคทเคฐ เค•เคฐ เคฐเคนा เคนूं เคฏเคน เค•िเคธ เคฐिเคฏाเคธเคค เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคฅे?
เค‰:-เคฌांเคธเคตाเคก़ा

เคช्เคฐเคถ्เคจ.31- เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคธंเค˜ เค•ा เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸเคจ เค•िเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เค—เคฏा?
เค‰:- เคเคจเคตी เค—ाเคกเค—िเคฒ

เคช्เคฐเคถ्เคจ.32- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•เคฌ เคธंเคชเคจ्เคจ เคนुเค†?
เค‰:-1 เคจเคตंเคฌเคฐ 1956

เคช्เคฐเคถ्เคจ.33- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•िเคคเคจे เคšเคฐเคฃों เคฎें เคธंเคชเคจ्เคจ เคนुเค†?
เค‰:- 7

เคช्เคฐเคถ्เคจ.34- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•े เคช्เคฐเคฅเคฎ เคšเคฐเคฃ เคฎें เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคธंเค˜ เค•े เคช्เคฐเคงाเคจ เคฎंเคค्เคฐी เค•ौเคจ เคฌเคจे?
เค‰:- เคถोเคญाเคฐाเคฎ เค•ुเคฎाเคตเคค

เคช्เคฐเคถ्เคจ.35- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคธंเค˜ เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เค•िเคธे เคฌเคจाเคฏा เค—เคฏा?
เค‰:- เค•ोเคŸा

เคช्เคฐเคถ्เคจ.36- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคคृเคคीเคฏ เคšเคฐเคฃ เค•े เคธंเคฏुเค•्เคค เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคธंเค˜ เค•े เคช्เคฐเคงाเคจ เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เค•ौเคจ เคฌเคจे ?
เค‰:-เคฎाเคฃिเค•्เคฏ เคฒाเคฒ เคตเคฐ्เคฎा

เคช्เคฐเคถ्เคจ.37- เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เค•ुเคฒ เค•िเคคเคจा เคธเคฎเคฏ เคฒเค—ा?
เค‰:-8 เคตเคฐ्เคท 7 เคฎाเคน เคเคตं 14เคฆिเคจ

๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ๐Ÿ
๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน๐ŸŒน

เคฎเคนाเคœเคจเคชเคฆ เค•ाเคฒ เคช्เคฐเคถ्เคจोเคค्เคคเคฐ ।।

1. "เค…เคตिเคฎुเค•्เคคเค•्เคทेเคค्เคฐ เค…เคญिเคงाเคจ" เค•เคนा เค—เคฏा เคนै? 
- เค•ाเคถी เค•ो 

2. เคฐाเคฎाเคฏเคฃ เค•ाเคฒ เคฎें เค•ौเคถเคฒ เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เคฅी? 
- เค…เคฏोเคง्เคฏा (เคธाเค•ेเคค) 

3. เค•ोเคถเคฒ เคจเคฐेเคถ เคช्เคฐเคธेเคจเคœीเคค เคต เคฎเคนाเคค्เคฎा เคฌुเคฆ्เคง เค•ी เคญेंเคŸ เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•िเคธ เคธ्เคคूเคช เคชเคฐ เค…ंเค•िเคค เคนै? 
- เคญเคฐเคนूเคค เคธ्เคคूเคช 

4. เค•िเคธ เคฎเคนाเคœเคจเคชเคฆ เค•ो เคชुเคฐाเคฃों เคฎें "เคฎाเคฒिเคจी" เค•เคนा เค—เคฏा เคนै? 
- เคšเคฎ्เคชा 

5. เคตเคœ्เคœि เค•ा เคถाเคฌ्เคฆिเค• เค…เคฐ्เคฅ เคนै? 
- เคชเคถुเคชाเคฒเคจ เคธเคฎुเคฆाเคฏ

6. เคฎเคนाเคค्เคฎा เคฌुเคฆ्เคง เค•े เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เค…เคตเคจ्เคคि เคฎเคนाเคœเคจเคชเคฆ เค•ा เคฐाเคœा เค•ौเคจ เคฅा? 
- เคšเคฃ्เคก เคช्เคฐเคงोเคค 

7. เคฎเคค्เคธ्เคฏ เค•ा เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै? 
- เค‹เค—्เคตेเคฆ เคฎें

8. เค—ांเคงाเคฐ เคฎเคนाเคœเคจเคชเคฆ เค•ा เค•ौเคจเคธा เคฐाเคœा เคชैเคฆเคฒ เคšเคฒเค•เคฐ เคฌुเคฆ्เคง เค•े เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนेเคคु เค†เคฏा เคฅा? 
- เคชुเคท्เค•เคฐเคธाเคฐिเคจ 

9. เค•ौเคŸिเคฒ्เคฏ เคจे เค•เคฎ्เคฌोเคœ เค•े เคฒोเค—ों เค•ो เค•्เคฏा เค•เคนा เคนै? 
- เคตाเคฐ्เคคाเคถเคธ्เคค्เคฐोเคชเคœीเคตी 
( เค•ृเคทि, เคชเคถुเคชाเคฒเคจ, เคตाเคฃिเคœ्เคฏ เคต เคถเคธ्เคค्เคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคœीเคตिเค•ा เคšเคฒाเคจे เคตाเคฒे ) 

10. "เคนिเคจ्เคฆू เคชाॅเคฒिเคŸी" เค•िเคธเค•ी เคฐเคšเคจा เคนै? 
- เค•े. เคชी. เคœाเคฏเคธเคตाเคฒ 

11. เคฎเคนाเคตเค—्เค— เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฌिเคฎ्เคฌिเคธाเคฐ เค•े เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค—ाँเคต เคฅे? 
- 80 เคนเคœाเคฐ เค—ाँเคต

12. เคฎเค—เคง เค•ा เคตाเคธ्เคคुเค•ाเคฐ เค•ौเคจ เคฅा? 
- เคฎเคนाเค—ोเคตिเคจ्เคฆ 

13. เค•ौเคถเคฒ เคจเคฐेเคถ เคช्เคฐเคธेเคจเคœीเคค เคจे เค…เคชเคจी เค•िเคธ เคชुเคค्เคฐी เค•ा เคตिเคตाเคน เค…เคœाเคคเคถเคค्เคฐु เค•े เคธाเคฅ เค•िเคฏा? 
- เคตเคœिเคฐा 

14. เคนเคฐ्เคฏเค• เคตंเคถ เค•े เค•िเคธ เคถाเคธเค• เค•ो เค—ाเคฐ्เค—ी เคธंเคนिเคคा เคฎें "เคงเคฐ्เคฎाเคค्เคฎा" เค•เคนा เค—เคฏा เคนै? 
- เค‰เคฆाเคฏिเคจ 

15. เคนเคฐ्เคฏเค• เคตंเคถ เค•ा เค…เคจ्เคคिเคฎ เคถाเคธเค• เค•ौเคจ เคฅा? 
- เคจाเค—เคฆเคถเค• เคฏा เคฆเคฐ्เคถเค• 

16. เคชเคฃिเคจी เคจเคจ्เคฆ เคตंเคถ เค•े เค•िเคธ เคถाเคธเค• เค•ा เคฎिเคค्เคฐ เคฅा? 
- เคฎเคนाเคชเคฆ्เคฎเคจเคจ्เคฆ 

17. เค‰เคœ्เคœैเคจ เค•ा เคช्เคฐाเคšीเคจเค•ाเคฒ เคฎें เค•्เคฏा เคจाเคฎ เคฅा? 
- เค…เคตเคจ्เคคि

18. เคฎเค—เคง เคชเคฐ เคจเคจ्เคฆ เคตंเคถ เค•े เคชเคถ्เคšाเคค เค•िเคธ เคตंเคถ เคจे เคถाเคธเคจ เค•िเคฏा เคฅा? 
- เคฎौเคฐ्เคฏ เคตंเคถ

19. เค•ाเคฒ्เคชी เคจเค—เคฐ เค•िเคธ เคจเคฆी เคคเคŸ เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै? 
- เคฏเคฎुเคจा

20. เคชाเคตा เคต เค•ुเคถीเคจाเคฐा เค•े เคฎเคฒ्เคฒों เค•ो เค•ौเคจเคธी เคจเคฆी เคเค• เคฆूเคธเคฐे เคธे เคชृเคฅเค• เค•เคฐเคคी เคฅी? 
- เค•เค•ुเคค्เคฅ เคจเคฆी

16 เคฎเคนाเคœเคจเคชเคฆ ( 600 - 325 เคˆ. เคชू.) 

Features of Mahajanapadas 

#Reet History ๐Ÿ”ฐ


เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคญौเคคिเค• เคธ्เคตเคฐूเคช เค…เคตเคฅिเคธ्เคคि,เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคช्เคฐเคถ्เคจोเคค्เคคเคฐी ।।

1■ 
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคชूเคฐ्เคตी เคฎेเคฆाเคจी เคญाเค— เค•ा เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคขाเคฒ เคนै ?
เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชूเคฐ्เคต เคธे เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคต เค•ी เค”เคฐ
เคชเคถ्เคšिเคฎ เคธे เคชूเคฐ्เคต เค•ी เค”เคฐ ☑
เคชूเคฐ्เคต เคธे เคชเคถ्เคšिเคฎ เค•ी เค”เคฐ
เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคต เคธे เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชเคถ्เคšिเคฎ เค•ी เค”เคฐ

2 ■
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ो เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคธे เค•िเคคเคจे เคญौเคคिเค• เคตिเคญाเค—ो เคฎे เคตिเคญाเคœिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै ?
เคฆो
เคคीเคจ
เคšाเคฐ ☑
เคชॉเคš

3๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคนाเคกिเคฏो เค•ी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคŠเคšाเคˆ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•िเคธ เคญाเค— เคฎे เคนै ?
เคชूเคฐ्เคตी
เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เคคी
เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชเคถ्เคšिเคฎी ☑
เคฆเค•्เคทिเคฃी เคชूเคฐ्เคตी

4 ๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคชृเคฅ्เคตी เค•े เค•िเคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
เคชเคถ्เคšिเคฎी เคเคตं เคฆเค•्เคทिเคฃी เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ्เคง เคฎे
เค‰เคค्เคคเคฐी เคเคตं เคชूเคฐ्เคฐ्เคตी เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ्เคง เคฎे ☑
เคชूเคฐ्เคตी เคเคตं เคฆเค•्เคทिเคฃी เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ्เคง เคฎे
เคชเคถ्เคšिเคฎी เคเคตं เค‰เคค्เคคเคฐी เค—ोเคฒाเคฐ्เคฆ्เคง เคฎे

5๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคคเคจे เคœिเคฒे เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคเคตं เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฐाเคœ्เคฏीเคฏ เคฆोเคจो เคธीเคฎा เคนै เคฌเคจाเคคे เคนै ?
1
2☑
3
4
★เคฌाเฅœเคฎेเคฐ เค—ुเคœเคฐाเคค เคต् เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ
เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ _เคชंเคœाเคฌ เคต् เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ

6
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค—ंเค—ा เคฏเคฎुเคจा เค•ा เคฎैเคฆाเคจ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•िเคธ เค”เคฐ เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ
เคชूเคฐ्เคต ☑
เคฆเค•्เคทिเคฃ
เคฆเค•्เคทिเคฃ-เคชूเคฐ्เคต

7
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค•ौเคจเคธा เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจी เคถเคนเคฐ เคญाเคฐเคค-เคชाเค• เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธीเคฎा เค• เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคจिเค•เคŸ เคนै ?
เค•เคฐाเคšी
เคนैเคฆเคฐाเคฌाเคฆ
เคฒाเคนौเคฐ ☑
เคฎुเคฒ्เคคाเคจ

8
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฅाเคฐ เค•े เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•ा เค•ुเคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•िเคคเคจा เคนैं?
เค…. 1,30,000 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी
เคฌ. 2,30,000 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी
เคธ. 2,75,000 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी
เคฆ. 1,75,000 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी ☑
★เคฅाเคฐ เค•े เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•ा เค•ुเคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ 233100 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी

9
เคฅाเคฐ เค•े เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•िเคคเคจा เคนै ?
233100 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ ☑
272000 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ
414400 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ
323800 เคตเคฐ्เค— เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ

10๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•िเคธ เค—्เคฐिเฅœ เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคนै?
เค‰เคค्เคคเคฐी เค…ंเค•्เคทाเคถो เคฎे ☑
เคฆเค•्เคทिเคฃी เค…ंเค•्เคทाเคถो เคฎे
เคชเคถ्เคšिเคฎी เค…เค•्เคทाเคถो เคฎे
เคชूเคฐ्เคตी เค…เค•्เคทाเคถो เคฎे

11
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎเคฐू เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•ी เคฒเคฎ्เคฌाเคˆ เคนै ?
170 km.
300 km.
640 km. ☑
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी

12๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค…เคฐाเคตเคฒी เคถ्เคฐेเคฃिเคฏो เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงिเคค “เคจाเคฒ” เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै ?
เค˜ोเฅœे เค•े เคฆोเฅœเคจे เค•ा เคฐाเคธ्เคคा
เคคंเค—เคฐाเคธ्เคคा ( เคฆเคฐ्เคฐा ) ☑
เคเค• เคตिเคถेเคท เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคฐाเคธ्เคคा
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी

13๐Ÿ’Ÿ
เคฎเคง्เคฏ เค…เคฐाเคตเคฒी เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคŠเคšाเคˆ เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคšोเคŸी เค•ौเคจเคธी เคนै ?
เคฐเค˜ुเคจाเคฅเค—เคข
เคคाเคฐाเค—เคข ☑
เคœเคฏเค—เคข
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ो เคจเคนी 

14๐Ÿ’Ÿ
เคธเคฐ्เคตोเคš्เคš เคถिเค–เคฐ เค—ुเคฐू เคถिเค–เคฐ เค•ी เคŠเคšाเคˆ เค•िเคคเคจी เคนै ?
5640 เคซीเคŸ
5645 เคซीเคŸ
5650 เคซीเคŸ ☑
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी
★1722 เคฎीเคŸเคฐ

15
เค…เคฐाเคตเคฒी เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•ो เค•िเคคเคจे เค‰เคช-เคช्เคฐเคฆेเคถो เคฎे เคตिเคญเค•्เคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै ?
เคคीเคจ ☑
เคšाเคฐ
เคชॉเคš
เค›ः

16
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค•ौเคจเคธा เคญौเคคिเค• เคช्เคฐเคฆेเคถ เคœเคฒ เคตिเคญाเคœเค• เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคคा เคนै ?
เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เคคी เค…เคฐाเคตเคฒी เคช्เคฐเคฆेเคถ ☑
เคชूเคฐ्เคตी เคฎेเคฆाเคจी เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคฆเค•्เคทिเคฃ เคชूเคฐ्เคตी เคนाเคกौเคคी เคช्เคฐเคฆेเคถ

17๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒा เค•ी เค•िเคคเคจे เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคฒเคฎ्เคฌाเคˆ เคนै ?
70 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
80 เคช्เคฐเคคिเคถเคค ☑
90 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
100 เคช्เคฐเคคिเคถเคค

18๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒा เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคœिเคฒो เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค•िเคคเคจी เคนै ?
11
12
14
16 ☑

19๐Ÿ’Ÿ
เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคค เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•िเคคเคจे เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคญू-เคญाเค— เคชเคฐ เคตिเคธ्เคคृเคค เคนै ?
9 เคช्เคฐเคคिเคถเคค ☑
10 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
12 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
23 เคช्เคฐเคคिเคถเคค

20๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคค เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคนै ?
เคชเคถ्เคšिเคฎ เคธे เคชूเคฐ्เคต เคค्เคคเค•
เค‰เคค्เคคเคฐ เคชूเคฐ्เคต เคธे เคฆเค•्เคทिเคฃ เคชूเคฐ्เคฐ्เคต เคค्เคคเค•
เคฆเค•्เคทिเคฃ เคชเคถ्เคšिเคฎ เคธे เค‰เคค्เคคเคฐ เคชूเคฐ्เคต เคค्เคคเค• ☑
เค‰เคค्เคคเคฐ เคชเคถ्เคšिเคฎ เคธे เคฆเค•्เคทिเคฃ เคชूเคฐ्เคต เคค्เคคเค•

21
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•ौเคจเคธे เคฆो เคœिเคฒा เคฎुเค–्เคฏाเคฒเคฏ เคจिเค•เคŸเคคเคฎ เคธ्เคฅिเคค เคนैं ?
(เค… ) เคœोเคงเคชुเคฐ – เคชाเคฒी
(เคฌ ) เคœเคฏเคชुเคฐ – เคฆौเคธा
(เคธ ) เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ – เคนเคจुเคฎाเคจเค—เฅ
(เคฆ ) เคฌूँเคฆी – เค•ोเคŸा।☑

22
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคช्เคฐเคตेเคถ เคฆ्เคตाเคฐ เคเคตं เคชूเคฐ्เคตी เคฆ्เคตाเคฐ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै ?
(A) เค…เคฒเคตเคฐ
(B) เค•เคฐौเคฒी
(C) เคงौเคฒเคชुเคฐ
(D) เคญเคฐเคคเคชुเคฐ☑

23
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคตเคน เคœिเคฒा เคœिเคธเค•ी เคธीเคฎा เค—ुเคœเคฐाเคค เคเคต เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ เคธे เคฒเค—เคคी เคนै ?
(A) เคœाเคฒौเคฐ
(B) เคฌाเคกंเคฎेเคฐ☑
(C) เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ
(D) เคธिเคฐोเคนी

24๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฐाเคœ्เคฏीเคฏ เคธीเคฎा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคนै ?
(A) เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ
(B) เคฌाเคกเคฎेเคฐ
(C) เคाเคฒाเคตाเฅœ☑
(D) เคšिเคคौเคกเค—เคข

25
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒा เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ เคฎे เค•เคนॉ เคคเค• เคนै ?
(A) เค–ेเคคเฅœी ☑
(B) เคธाเคฆुเคฒเคถเคนเคฐ
(C) เคฒเค•्เคท्เคฎเคฃเค—เคข
(D) เคจोเคนเคฐ

26
เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฐेเคคीเคฒा เคถुเคท्เค• เคฎैเคฆाเคจ เค•ो เค…เคจ्เคฏ เค•िเคธ เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै ?
(A) เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฌांเค—เฅœ
(B) เคฅाเคฐ เค•ा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ
(C) เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช เคฏुเค•्เคค เคช्เคฐเคฆेเคถ ☑
(D) เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी

27๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे ‘เคนเคฎ्เคฎाเคฆा’ เค•िเคธे เค•เคนเคคे เคนै ?
(A) เคšเค•्เคฐเคตाเคค เค•ो
(B) เคชเคฅเคฐीเคฒा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เค•ो☑
(C) เคšเคŸ्เคŸाเคจी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เค•ो
(D) เคฌเคตंเฅœ्เคฐเคฐ เค•ो

28
เคธ्เคฅाเคจाเคจ्เคคเคฐिเคค เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคชो เค•ो เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคญाเคทा เคฎे เคชुเค•ाเคฐा เคœाเคคा เคนै ?
(A) เค–ंเคกीเคจ
(B) เคงोเคฐे
(C) เคงเคฐिเคฏเคจ☑
(D) เคญाเค•เคฐ

29๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคœिเคฒे เค•े เค…เคงिเค•ांเคถ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช เคนै ?
(A) เค…เคจुเคฆैเคฐ्เคง्เคฏ☑
(B) เคชเคฐเคตเคฒเคฏिเค•
(C) เคฌเคฐเค–ाเคจ
(D) เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी
★เคœोเคงเคชुเคฐ เคฎें เค…เคจुเคช्เคฐเคธ्เคฅ เคธ्เคคूเคช เค…เคงिเค• เคนै

30
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคœाเคฒौเคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
(A) เคाเคฐोเคฒ
(B) เคฐोเคœा เคญाเค–เคฐ
(C) เค‡เคธเคฐाเคจा เคญाเค–เคฐ
(D) เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी☑

31
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เคฒเค—เคญเค— เค•िเคคเคจे เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคญू-เคญाเค— เคชเคฐ เคนै ?`
(A) 58
(B) 60
(C) 61.11☑
(D) 62

32
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคšเคจ्เคฆ्เคฐाเค•ाเคฐ เคฌाเคฒूเค•ा เคธ्เคคूเคช เค•เคนॉ เคฌเคจเคคे เคนै ?
(A) เคถुเคท्เค• เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เคฎे
(B) เค‰

เคคเคฐी เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เคฎे
(C) เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เคฎे
(D) เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी☑

33
เคฎेเคธा เค•ा เคชเค ाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
(A) เคšुเคฐू
(B) เคธिเคฐोเคนी
(C) เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ
(D) เคšिเคคौเฅœเค—เคข☑

34๐Ÿ’Ÿ
เคตिเคถ्เคต เคฎे เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เค†เคฌाเคฆी เคตाเคฒा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เคนै ?
(A) เคฅाเคฐ เค•ा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ☑
(B) เค…เคฐेเคฌिเคฏเคจ เค•ा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ
(C) เคธเคนाเคฐा เค•ा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ
(D) เค—ोเคฌी เค•ा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ

35
เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เคฎे เคฐेเคค เค•े เคฌเฅœे-เคฌเฅœे เคŸीเคฒे เคœिเคจเค•ी เค†เค•ृเคคि เคฒเคนเคฐเคฆाเคฐ เคนोเคคी เคนै , เคตเคน เคนै ?
(A) เคฌเคฐเค–ाเคจ
(B) เคงोเคฐे☑
(C) เค–ाเคฆเคฐ
(D) เค–ंเฅœीเคจ

36
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเฅœा เคตเคจ्เคฏเคœीเคต เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ เค•िเคธ เคญौเคคिเค• เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
(A) เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ
(B) เคชूเคฐ्เคตी เคฎैเคฆाเคจी เคญाเค—`
(C) เค‰เคค्เคคเคฐी เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ☑
(D) เคฆเค•्เคทिเคฃी เคชूเคฐ्เคตी เคชเค ाเคฐी เคช्เคฐเคฆेเคถ

37๐Ÿ’Ÿ
เคธ्เคฅเคฒाเค•ृเคคि เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•ो เคเค• เคตिเคถाเคฒ เค‡เคจ्เคธेเคฒเคฌเคฐ्เค— เค•ी เคธंเคœ्เคžा เคฆी เค—เคˆ เคนै ?
(A) เคฎेเคฐเคตाเคกा เคชเคนाเคกिเคฏा
(B) เคถेเค–ाเคตाเคŸी เคชเคนाเคกिเคฏा
(C) เคญोเคฐाเคŸ เค•ा เคชเค ाเคฐ
(D) เค†เคฌू เคชเคฐ्เคตเคค เค–เคฃ्เคก☑
★เค†เคฌू เคชเคฐ्เคตเคค เค–เคฃ्เคก เค•ो เค—ुเคฐुเคฎाเคฅा, เคฌैเคฅोเคฒिเค• เคคเคฅा เค‡เคธेเคฒเคฌเคฐ्เค— เค•ी เคธंเคœ्เคžा เคœाเคคी เคนै।

38
เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคญू-เคญाเค— เคฎे เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค•िเคคเคจा เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคนै ?
(A) เคถूเคจ्เคฏ เคช्เคฐเคคिเคถเคค
(B) 20 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
(C) 30 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
(D) 40 เคช्เคฐเคคिเคถเคค ☑

39
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ เคœिเคฒे เคฎे เค•ौเคจเคธा เคชเค ाเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै -?
(A) เคฒเคธाเคกिเคฏा ☑
(B) เค…เคšเคฒเค—เคข
(C) เคธेเคฐ
(D) เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी

40
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค•ौเคจเคธा เคญू-เค†เค•ृเคคिเค• เคญाเค— เคธเคฌเคธे เค•เคฎ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे เคตिเคธ्เคคृเคค เคนै ?
(A) เคนाเคกौเคคी เคชเค ाเคฐ☑
(B) เคชूเคฐ्เคตी เคฎैเคฆाเคจ
(C) เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ
(D) เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ 

41
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคญौเคฎเคŸ เคนै ?
(A) เคนाเคกौเคคी เค•ा เคชเค ाเคฐ
(B) เคจाเค— เคชเคนाเคกिเคฏॉ , เค…เคœเคฎेเคฐ
(C) เค•ुเคฎ्เคญเคฒเค—เคข เค•ा เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ
(D) เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ เค•ा เค…เค—เคฎ्เคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ ☑

42๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เค…เคฐाเคตเคฒी เคถ्เคฐृंเค–เคฒा เค•ी เคธเคฎुเคฆ्เคฐเคคเคฒ เคธे เค”เคธเคค เคŠเคšाเคˆ เคนै ?
(A) 550 เคฎी.
(B) 930 เคฎी.☑
(C) 1000 เคฎी.
(D) 1600 เคฎी.

43๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒा เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธเคฌเคธे เค•เคฎ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎे เคนै ?
(A) เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ
(B) เค…เคœเคฎेเคฐ☑
(C) เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ
(D) เคกूเค—เคฐเคชुเคฐ

44
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เคฎे เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคค เคถ्เคฐृเค–เคฒा เค•े เคฆोเคจो เคคเคฐเคซ เค•ौเคจเคธी เคฎिเคŸ्เคŸी เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै ?
(A) เค•्เคทाเคฐीเคฏ เคฎिเคŸ्เคŸी
(B) เค•ाเคฒी เคฎिเคŸ्เคŸी
(C) เคฆोเคฎเคŸ เคฎिเคŸ्เคŸी
(D) เคงूเคธเคฐ เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคฎिเคŸ्เคŸी ☑

45๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เคฌीเคนเฅœ เคญूเคฎि เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎे เคนै ?
(A) เคจाเค—ौเคฐ
(B) เคœเคฏเคชुเคฐ
(C) เคงौเคฒเคชुเคฐ
(D) เคธเคตाเคˆ เคฎाเคงौเคชुเคฐ☑

46๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เคฌेเค•ाเคฐ เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคญूเคฎि เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎे เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै ?
(A) เคชाเคฒी
(B) เคจाเค—ौเคฐ
(C) เคฌाเฅœเคฎेเคฐ
(D) เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ ☑
★เคญाเคฐเคค เค•ी เค•ुเคฒ เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคญूเคฎि เค•ा 20% เคญाเค— เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคนै। เคคเคฅा เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคญूเคฎि เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคฎें เคนै। เคœเคฌเค•ि เค…เคจुเคชाเคคिเค• เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เคญूเคฎि เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ เคฎें เคนै।

47
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เค›เคช्เคชเคจ เค•े เคฎैเคฆाเคจ เคฎे เค•ौเคจเคธी เคฎिเคŸ्เคŸी เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै ?
(A) เคญूเคฐी, เคฐेเคคीเคฒी, เค•เค›ाเคฐी เคฎीเคŸ्เคŸी
(B) เค–ाเคฐी, เค…เคฎ्เคฒीเคฏ เคฎिเคŸ्เคŸी
(C) เคฒाเคฒ, เคฐेเคคीเคฒी, เค•เค›ाเคฐी เคฎिเคŸ्เคŸी ☑
(D) เคชीเคฒी-เคญूเคฐी, เคฐेเคคीเคฒी เคฎिเคŸ्เคŸी

48
เค…เคฐाเคตเคฒी เค•े เค•िเคธ เคญाเค— เคฎे เคฐेเคคीเคฒी เคฎिเคŸ्เคŸी เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै ?
(A) เค‰เคค्เคคเคฐ
(B) เคชूเคฐ्เคต
(C) เคชเคถ्เคšिเคฎ☑
(D) เคฆเค•्เคทिเคฃ

49
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เค‰เคคเคฐी เคญाเค— เคฎे เค•िเคธ เคฎिเคŸ्เคŸी เค•ी เคช्เคฐเคงाเคจเคคा เคนै ?
(A) เคฌเคฒुเคˆ เคฎिเคŸ्เคŸी ☑
(B) เคšिเค•เคจी เคฎिเคŸ्เคŸी
(C) เคญाเคฐी เคฆोเคฎเคŸ เคฎिเคŸ्เคŸी
(D) เคน्เคฒ्เค•ी เคฎिเคŸ्เคŸी

50๐Ÿ’Ÿ
เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคชเคนाเฅœिเคฏों เค•ो เคธ्เคฅाเคจिเคฏ เคญाเคทा เคฎें เค•्เคฏा เค•เคนा เคœाเคคा เคนैं ?
(A) เคฎเค—เคฐा☑
(B) เคญाเค–เคฐ
(C) เค—िเคฐเคตा
(D) เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนीं

51
เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคค เคฎें เคŸेเคขी-เคฎेเคขी เค•เคŸเค• เคชเคนाเฅœिเคฏों เค•ो เค•्เคฏा เค•เคนा เคœाเคคा เคนैं ?
(A) เคฎเค—เคฐा
(B) เคญाเค–เคฐ☑
(C) เค—िเคฐเคตा
(D) เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนीं

52
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เค•ा เคฎुเค–्เคฏाเคฒเคฏ เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคชाเค• เคธीเคฎा เค•े เคจเคœเคฆीเค• เคนैं ?
(A) เคถ्เคฐीเค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ☑
(B) เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ
(C) เคฌीเค•ाเคจेเคฐ
(D) เคฌाเฅœเคฎेเคฐ

53
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เคญाเค— เคฎे เคตเคจ เค•िเคธ เคฐूเคช เคฎे เคชाเคฏे เคœाเคคे เคนै ?
(A) เคฎिเคถ्เคฐिเคค เคชเคคเคเฅœ เคตเคจ
(B) เค‰เคท्เคฃ เค•เคŸिเคฌंเคง เคธเคฆाเคนเคฐिเคค เคตเคจ
(C) เคถुเคท्เค• เคธाเค—เคตाเคจ เคตเคจू เค•े เคฐूเคช เคฎे
(D) เค•ॉเคŸेเคฆाเคฐ เคชेเฅœ เคต เคाเคกिเคฏॉ เค•े เคฐूเคช เคฎे ☑

54๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ เคœिเคฒा เค•ौเคจเคธा เคนै ?
(A) เคฌीเค•ाเคจेเคฐ
(B) เคฌाเคกเคฎेเคฐ
(C) เคœोเคงเคชुเคฐ
(D) เคถ्เคฐीเค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ ☑

55๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เค•ा เคฎुเค–्เคฏाเคฒเคฏ เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคชाเค• เคธीเคฎा เค•े เคจเคœเคฆीเค• เคนैं ?
(A) เคถ्เคฐीเค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ☑
(B) เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ
(C) เคฌीเค•ाเคจेเคฐ
(D) เคฌाเฅœเคฎेเคฐ

56
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค‰เคค्เคคเคฐ เคธे เคฆเค•्เคทिเคฃ เคคเค• เคฒเคฎ्เคฌाเคˆ เค•िเคคเคจी เคนैं?
เค…. 800 เค•ि.เคฎी.
เคฌ. 869 เค•ि.เคฎी.
เคธ. 826 เค•ि.เคฎी.☑
เคฆ. 845 เค•ि.เคฎी.

57
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคชूเคฐ्เคต เคธे เคชเคถ्เคšिเคฎ เคคเค• เคšौเฅœाเคˆ เค•िเคคเคจी เคนैं?

เค…. 800 เค•ि.เคฎी.
เคฌ. 869 เค•ि.เคฎी.☑
เคธ. 826 เค•ि.เคฎी.
เคฆ. 845 เค•ि.เคฎी.

58
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธीเคฎा เค•ी เคฒเคฎ्เคฌाเคˆ เค•िเคคเคจी เคนैं?
เค…. 982 เค•ि.เคฎी.
เคฌ. 1030 เค•ि.เคฎी.
เคธ. 1070 เค•ि.เคฎी.☑
เคฆ. 1050 เค•ि.เคฎी.

59
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เคญाเคฐเคค เค•े เค•ुเคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ा เค•िเคคเคจा เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคนैं?
เค…. 9.87%
เคฌ. 10.41%☑
เคธ. 5.51%
เคฆ. 3.89%

60
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค‰เคค्เคคเคฐी เคธिเคฐे เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค—ाँเคต เค•ा เคจाเคฎ เค•्เคฏा เคนैं?
เค…. เคœाเคฒเคช
เคฌ. เค•ोเคฃा☑
เคธ. เคธिเคฒाเคจा
เคฆ. เคคเคฒเคตाเฅœा

61
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคฆเค•्เคทिเคฃी เคธिเคฐे เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค—ाँเคต เค•ा เคจाเคฎ เค•्เคฏा เคนैं?
เค…. เคชाเคฒเคฎเคชुเคฐ
เคฌ. เคฆेเคธुเคฐी
เคธ. เคกेเคฌाเคฐी
เคฆ. เคฌोเคฐเค•ुंเคก☑

62๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคชूเคฐ्เคตी เคธिเคฐे เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค—ाँเคต เค•ा เคจाเคฎ เค•्เคฏा เคนैं?
เค…. เคธिเคฒाเคจा☑
เคฌ. เค—ाเคฐा
เคธ. เคฒिเคฒाเคฃा
เคฆ. เคฎเคฐเคตเคฐ

63
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎी เคธिเคฐे เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เค—ाँเคต เค•ा เคจाเคฎ เค•्เคฏा เคนै?
เค…. เคซिเคฐोเคœเคชुเคฐ
เคฌ. เคฎुเค•्เคคเคธเคฐ
เคธ. เค•เคŸเคฐा☑
เคฆ. เคฌเคฆเคฐा

64๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธीเคฎा เค•ा เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เค•เคนाँ เคธे เคนोเคคा เคนैं?เค…. เค•ोเคฃा
เคฌ. เคธिเคฒाเคจा
เคธ. เค—ुเคฐुเคฎुเค–
เคฆ. เคนिเคจ्เคฆुเคฎเคฒเค•ोเคŸ☑

65๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธीเคฎा เค•เคนाँ เคธเคฎाเคช्เคค เคนोเคคी เคนैं?
เค…. เคตिเคœเคฏเค—เฅ
เคฌ. เคถाเคนเค—เฅ☑
เคธ. เคœเคฏเค—เฅ
เคฆ. เคตीเคฐเค—เฅ

66
เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเฅœा เคœिเคฒा เค•ौเคจเคธा เคนैं?
เค…. เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ☑
เคฌ. เคœोเคงเคชुเคฐ
เคธ. เคฌाเฅœเคฎेเคฐ
เคฆ. เคœเคฏเคชुเคฐ

67
. เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เค›ोเคŸा เคœिเคฒा เค•ौเคจเคธा เคนैं?
เค…. เคฆौเคธा
เคฌ. เคงौเคฒเคชुเคฐ☑
เคธ. เคฌांเคธเคตाเคกा
เคฆ. เคกुंเค—เคฐเคชुเคฐ

68๐Ÿ’Ÿ
. เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเฅœा เคธंเคญाเค— เค•ौเคจเคธा เคนैं?

เค…. เค•ोเคŸा
เคฌ. เค…เคœเคฎेเคฐ
เคธ. เคœเคฏเคชुเคฐ
เคฆ. เคœोเคงเคชुเคฐ☑

69๐Ÿ’Ÿ
เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เค›ोเคŸा เคธंเคญाเค— เค•ौเคจเคธा เคนैं?
เค…. เค•ोเคŸा
เคฌ. เค…เคœเคฎेเคฐ
เคธ. เคญเคฐเคคเคชुเคฐ☑
เคฆ. เคฌीเค•ाเคจेเคฐ

70๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจ เคฎे เคธे เคœोเคงเคชुเคฐ เคœिเคฒे เค•े เค…เคงिเค•ांเคถ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎे เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช เคนै ?
(A) เค…เคจुเคฆैเคฐ्เคง्เคฏ
(B) เคชเคฐเคตเคฒเคฏिเค•
(C) เคฌเคฐเค–ाเคจ
(D) เค…เคจुเคช्เคฐเคธ्เคฅ☑

71๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคธीเคฎा เค•ी เค•ुเคฒ เคฒเคฎ्เคฌाเคˆ เค•िเคคเคจी เคนैं?
เค…. 5920 เค•ि.เคฎी.☑
เคฌ. 2330 เค•ि.เคฎी.
เคธ. 3450 เค•ि.เคฎी.
เคฆ. 4890 เค•ि.เคฎी.

72
. เคฆेเคถ เคฎें เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค•ौเคจเคธा เคธ्เคฅाเคจ เคนैं?
เค…. เคชเคนเคฒा☑
เคฌ. เคคीเคธเคฐा
เคธ. เคธाँเคคเคตा
เคฆ. เคฆเคธเคตा

73
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคธीเคฎा เคฆेเคถ เค•े เค•िเคคเคจे เคฐाเคœ्เคฏों เค•ो เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคคी เคนैं?
เค…. 5☑
เคฌ. 6
เคธ. 4
เคฆ. 7

74
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคคเคจे เคœिเคฒे เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธीเคฎा เค•ो เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคคे เคนैं?
เค…. 2
เคฌ. 3
เคธ. 4☑
เคฆ. 5

75๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคตे เคœिเคฒे เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค”เคฐ เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฐाเคœीเคฏ เคฆोเคจोँ เคธीเคฎा เค•ो เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคคे เคนैं?
เค…. เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคต् เคœोเคงเคชुเคฐ
เคฌ. เคœोเคงเคชुเคฐ เคต เคฌाเฅœเคฎेเคฐ
เคธ. เคฌाเฅœเคฎेเคฐ เคต् เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ☑
เคฆ. เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ।เคต् เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ

76๐Ÿ’Ÿ
เค•ौเคจเคธा เค—ाँเคต เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•े เคช्เคฐเคธाเคฐ เค•े เคฒिเค เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।
เคจाเคšเคจा เค—ांเคต☑
เค•ोเคฃा เค—ाँเคต
เค…เคฎเคฐเคชुเคฐ เค—ाँเคต
เคซเคฒाเคจा เค—ाँเคต
★เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค•ा เคจाเคšเคจा เค—ांเคต เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•े เคช्เคฐเคธाเคฐ เค•े เคฒिเค เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।  เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•े เคช्เคฐเคธाเคฐ เค•ो เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เค•ा เคฎाเคฐ्เคš เคชाเคธ्เคŸ เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।

77๐Ÿ’Ÿ
เคญाเคฐเคค เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค…เคงाเคค्เคตिเค• เค–เคจिเคœ เค•िเคธ  เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒा เคฎें เคชाเคฏे เคœाเคคे เคนै।
เค…เคฐाเคตเคฒी☑
เคนिเคฎाเคฒเคฏ
เคฆเค•्เคทिเคฃ เค•ा เคชเค ाเคฐ
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी

78■
เคธเคœ्เคœเคจเค—เคข़ เค…เคญเคฏाเคฐเคฃ्เคฏ เคฎें เค…เคฐाเคตเคฒी เค•े เคŸीเคฒेเคจुเคฎा เคฎें เคชเคฐ्เคตเคคों เค•ो เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।
เคนเคฎो เค•ी เคญू☑
เคธเคฎो เค•ी เคญू
เค•เคฐ्เคฎों เค•ी เคญू
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी

79๐Ÿ’Ÿ
เคชเคตเคจ เคจिเคฐ्เคฎिเคค เค…เคธ्เคฅाเคˆ เค–ाเคฐे เคชाเคจी เค•ी เคीเคฒों เค•ो  เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।
เคช्เคฒाเคฏा☑
เค–เฅœीเคจ
เคฐเคจ/เคŸाเคก
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी
★เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคฎें 15เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคฎें เคชाเคฒीเคตाเคฒ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เคฆ्เคตाเคฐा เค…เคชเคจाเคˆ เค—เคˆ เคตเคฐ्เคทा เคœเคฒ เคธंเค—्เคฐเคนเคฃ เคชเคฆ्เคงเคคि เค•ो เค–เคก़ीเคจ เค•เคนเคคे เคนै।

80๐Ÿ’Ÿ
เคฎเคฐू เคค्เคฐिเค•ोเคฃ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค  เคœिเคฒे เค†เคคे เคนै।
เคฌीเค•ाเคจेเคฐ,เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ☑
เคฌाเคก़เคฎेเคฐ, เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ
เคœाเคฒौเคฐ ,เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ
เคœाเคฒौเคฐ, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ

81๐Ÿ’Ÿ
เคธौเคฐ เคค्เคฐिเค•ोเคฃ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค  เคœिเคฒे เค†เคคे เคนै।
เคฌीเค•ाเคจेเคฐ,เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ
เคฌाเคก़เคฎेเคฐ, เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ☑
เคœाเคฒौเคฐ ,เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ
เคœाเคฒौเคฐ, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ เคคเคฅा เคœोเคงเคชुเคฐ

82■
เคšूเคฐू เคธे เคฌीเค•ाเคจेเคฐ เคคเค• เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคชเคŸ्เคŸी เค•्เคฏा เค•เคนเคฒाเคคी เคนै।
เคฅเคฒी☑
เคฎांเคก 
เคฒाเค ी เคธीเคฐीเคœ 
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी

83■
เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค”เคฐ เคฌाเคก़เคฎेเคฐ เค•े เค†เคธเคชाเคธ เค•ा  เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•्เคฏा เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।
เคฎांเคก☑
เคฅเคฒी
เคฒाเค ी เคธीเคฐीเคœ 
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी
★เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค”เคฐ เคฌाเคก़เคฎेเคฐ เค•े เค†เคธเคชाเคธ เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคตเคฒ्เคฒเคญ เคฏा เคฎांเคก เค•เคนเคฒाเคคा เคนै

84๐Ÿ’Ÿ
เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคตिเคถिเคท्เคŸ เคฒเคตเคฃीเคฏ เคीเคฒों เค•ो  เค•เคนเคคे เคนै?
เคกांเคก☑
เคฐเคจ/เค ाเคŸ
เคช्เคฒाเคฏा
เค–เฅœीเคจ
★เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคตिเคถिเคท्เคŸ เคฒเคตเคฃीเคฏ เคिเคฒ्เคฒो เค•ो เคกांเคก เค•เคนเคคे เคนै।
★เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคฎें เคŸीเคฒों เค•े เคฌीเคš เคฎें เคตเคฐ्เคทा เค‹เคคु เคธे เคฌเคจเคจे เคตाเคฒी เค…เคธ्เคฅाเคˆ เค–ाเคฐे เคชाเคจी เค•ी เคीเคฒों เคฏा เคฆเคฒเคฆเคฒी เคญूเคญाเค— เค•ो เคฐเคจ/เค ाเคŸ เค•เคนเคคे เคนै।
★เคाเคก़िเคฏों เค•े เคชीเค›े เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे เคฐेเคคीเคฒे เคจेเคฌเค–ा เค•เคนเคฒाเคคे เคนै।

85๐Ÿ’Ÿ
เคฒाเค ी เคธीเคฐीเคœ เค•्เคฏा เคนै?
เคฒाเค िเคฏों เค•ा เค–ेเคฒ
เคญूเค—เคฐ्เคญीเคฏ เคœเคฒीเคฏ เคชเคŸ्เคŸी☑
เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒी เค˜ाเคธ
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी
★เคฒाเค ी เคธीเคฐीเคœ เคเค• เคญूเค—เคฐ्เคญीเคฏ เคœเคฒीเคฏ เคชเคŸ्เคŸी เคนै। เคœिเคธเค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค•े เคฎोเคนเคจเค—เคข़ เคธे เคชोเค•เคฐเคฃ เคคเค• เคนै।

86๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคฌเคฐ्เค–ोเคฏाเคจ्เคธเค• เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।
เคฎाเค‰เคจ्เคŸ เค†เคฌू (เคธिเคฐोเคนी) เค•ो ☑
เคाเคฒाเคตाเฅœ เค•ो
เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค•ो
เคšुเคฐू เค•ो

87■
เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ  เค•े เคฐुเคฆ्เคฐเคตा เคต เคฐाเคฎเค—เฅ เคฎें เคชเคฅเคฐीเคฒा เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคซैเคฒा เคนुเค† เคนै เคธเคนाเคฐा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคเคธे เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•ो เค•्เคฏा เค•เคนเคคे เคนै?
(A) เคงोเคฐे
(B) เค‡เคฐ्เค—
(C) เคšเคŸ्เคŸाเคจी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ
(D) เคฐेเค—☑

88■
เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคुเคชो เคธे เคฏुเค•्เคค เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•ो เคธเคนाเคฐा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें  เค•्เคฏा เค•เคนเคคे เคนै?
(A) เคงोเคฐे
(B) เค‡เคฐ्เค—☑
(C) เคšเคŸ्เคŸाเคจी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ
(D) เคฐेเค—

89๐Ÿ’Ÿ
เค—ुเคœเคฐाเคค เค•ी เคธीเคฎा เค•े เคจिเค•เคŸ เค•เคš्เค› เค•े เคฐเคฃ เค•ा เค•ुเค› เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•िเคจ เคœिเคฒों เคฎें เคตिเคธ्เคคृเคค เคนै?
,A.เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ เคฌांเคธเคตाเคก़ा
B.เคœाเคฒौเคฐ เคฌाเคก़เคฎेเคฐ☑
C.เคœाเคฒौเคฐ เคธिเคฐोเคนी
D.เคธिเคฐोเคนी เคชाเคฒी

90๐Ÿ’Ÿ
เคฅाเคฐ เค•ा เคธुเคจเคนเคฐा เคจเค—เคฐ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै ?
A.เค•िเคฐाเคกू
B.เคœोเคงเคชुเคฐ
C.เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ☑
D.เคชोเค•เคฐเคฃ

91๐Ÿ’Ÿ
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎे เคฅाเคฐ เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เค•ा เคเค• เคฎाเคค्เคฐ เคช्เคฐเคตाเคน เคฌेเคธिเคจ เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
(A) เค˜เค—्เค˜เคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ
(B) เคฒूเคจी เคœเคตाเคˆ เคฌेเคธिเคจ☑
(C) เค›เคช्เคชเคจ เคฌेเคธिเคจ
(D) เคฌाเคฃเค—ंเค—ा เคฌेเคธिเคจ

92๐Ÿ’Ÿ
เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค•े เคฐुเคฆ्เคฐเคตा เคต เคฐाเคฎเค—เฅ เคฎें  เค•ौเคจเคธा เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคซैเคฒा เคนै। 
เคชเคฅเคฐीเคฒा เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ ☑
เคšเคŸ्เคŸाเคจी เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ
เคฒเค˜ु เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ
เคฎเคนाเคจ เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ
★เคชเคฅเคฐीเคฒा เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•ो  เคธเคนाเคฐा เคฎें เคฐेเค— เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।
★เคšเคŸ्เคŸाเคจी เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค•े เคชोเค•เคฐเคฃ เคต เคฐाเคฎเค—เฅ, เคฌाเฅœเคฎेเคฐ เคคเคฅा เคœाเคฒौเคฐ เค•े เคฎเคง्เคฏ เคซैเคฒी เคฐเคนเคคी เคนै। เค‡เคธे เคธเคนाเคฐा เคฎें เคนเคฎ्เคฎाเคฆा เค•เคนเคคे เคนै।
★เคฒเค˜ु เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•เคš्เค› เค•े เคฐเคจ เคธे เคฌीเค•ाเคจेเคฐ เค•े เคฎเคนाเคจ เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคคเค• เคซैเคฒा เคนै।
★เคฎเคนाเคจ เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคถुเคท्เค• เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคนै। เคœो เค•เคš्เค› เค•ी เค–ाเฅœी เคธे เคชंเคœाเคฌ เคคเค• เคซैเคฒी เคนै เค‡เคธे เคธเคนाเคฐा เคฎें เค‡เคฐ्เค— เค•เคนเคคे เคนै।

93๐Ÿ’Ÿ
เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฎें เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ เคฎें เค•ौเคจเคธा เค—เคฒเคค เคนै
(เค•) เค‡เคฐ्เค—:- เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฐेเคคीเคฒा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ (เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ)
(เค–) เคนเคฎ्เคฎाเคฆा:- เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคชเคฅเคฐीเคฒा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ (เคœोเคงเคชुเคฐ)
(เค—) เคฐैเค—:- เคฐेเคคीเคฒा เค”เคฐ เคชเคฅเคฐीเคฒा (เคฎिเคถ्เคฐिเคค เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ)
(เค˜)เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी เคธเคนी เคนै เค•ोเคˆ เค—เคฒเคค เคจเคนी☑
★เคชเคฅเคฐीเคฒा เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•ो เคธเคนाเคฐा เคฎें เคฐेเค— เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।
★เคšเคŸ्เคŸाเคจी เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคธเคนाเคฐा เคฎें เคนเคฎ्เคฎाเคฆा เค•เคนเคคे เคนै।

94๐Ÿ’Ÿ
เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌाเคฒूเค•ा เคธ्เคคूเคชों เค•े เคจिเคฎ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฎें เคธे เค•ौเคจเคธा เค—เคฒเคค เคนै?
1 เค…เคจुเคช्เคฐเคธ्เคฅ:- เคชเคตเคจ/เคตाเคฏु เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช (เคธीเคงे)
2 เค…เคจुเคฆैเคฐ्เคง्เคฏ :- เค†เคกे -เคคीเคฐเค›े เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช
3 เคฌเคฐเค–ाเคจ :- เคฐेเคค เค•े เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคšเคจ्เคฆ्เคฐाเค•ाเคฐ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช
4.เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी เคธเคค्เคฏ เคนै เค•ोเคˆ เค—เคฒเคค เคจเคนी☑
★★★★★★★
1. เค…เคจुเคช्เคฐเคธ्เคฅ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคชूเคค :-เคชเคตเคจ เค•े เคตेเค— เค•े เคธเคฎเค•ोเคฃ เคชเคฐ เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे
2. เค…เคจुเคฆैเคฐ्เคง्เคฏ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคชूเคค:-เคชเคตเคจ เค•े เคตेเค— เค•े เคธเคฎाเคจांเคคเคฐ เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे
3. เคชैเคฐाเคฌोเคฒिเค• เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคชूเคค:-เคชเคตเคจ เค•े เคตेเค— เค•े เคตिเคชเคฐीเคค เคฆिเคถा เคฎें เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे
4.เคถเคฌ्เคฐเค•ाเคซीเคœ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคชूเคค:-เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคตเคจเคธ्เคชเคคि เค•े เค†เคธเคชाเคธ เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे
5. เคฌเคฐเค–ाเคจ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคชूเคค:-เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคšंเคฆ्เคฐाเค•ाเคฐ เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค—เคคिเคถीเคฒ เคฐेเคค เค•े เคŸीเคฒे
6. เค‰เคฐ्เคฎिเค•ाเคँ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคชूเคค:-เคฒเคนเคฐเคฆाเคฐ เคฌाเคฒूเค•ा เคธ्เคชूเคค
★เคธीเคซ – เคชเคตเคจों เค•े เคตेเค— เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฒเคฎ्เคฌे เคฌाเคฒूเค•ा เคธ्เคคूเคช เคฌเคจเคคे เคนै เค‡เคจเค•े เคฌीเคš เคฎें เค•เคŸी เค†เค•ृเคคि เคฏा เค–เคฒी เคœเค—เคน เค•ो เคธीเคซ เค•เคนเคคे เคนै ।

95๐Ÿ’Ÿ
เค…เคฐाเคตเคฒी เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै?
เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ ☑ 
 เคธिเคฐोเคนी
เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ
เค…เคœเคฎेเคฐ

96■
เค…เคฐाเคตเคฒी เค•ा เคธเคฌเคธे เค•เคฎ เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै?
เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ
 เคธिเคฐोเคนी
เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ
เค…เคœเคฎेเคฐ ☑ 

97๐Ÿ’Ÿ
เค…เคฐाเคตเคฒी เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค˜เคจเคค्เคต เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै
 เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ☑ 
เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ
เค…เคœเคฎेเคฐ
เคธिเคฐोเคนी

98■
เค…เคฐाเคตเคฒी เค•ी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคŠंเคšाเคˆ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै
เคธिเคฐोเคนी☑
เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ 
เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ
เค…เคœเคฎेเคฐ
★เคธिเคฐोเคนी เคฎें เคฎाเคŠंเคŸ เค†เคฌू เคฎें

99■
เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เค…เคฐाเคตเคฒी เค•ी เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคŠंเคšाเคˆ เคนै
 เคธिเคฐोเคนी
เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ 
เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ
เค…เคœเคฎेเคฐ☑
★เค…เคœเคฎेเคฐ เคฎें เคชुเคท्เค•เคฐ เค˜ाเคŸी เคฎें

100๐Ÿ’Ÿ
เค…เคฐाเคตเคฒी เค•े เค…เคจ्เคฏ เคจाเคฎ เคฎें เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–เคค เคฎें เคธे เค•ौเคจเคธा เคจเคนी เคนै 
เคฎेเคฐुเคชเคฐ्เคตเคค -เคธुเคฎेเคฐु เคชเคฐ्เคตเคค
เคชुเคฐाเคฃाเคจी -เคชเคฐिเคชเคค्เคฐ
เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค A เค”เคฐ B เคฆोเคจो☑
เค‡เคจเคฎें เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी
 
101๐Ÿ’Ÿ
เค…เคฐाเคตเคฒी เค”เคฐ เคตिเคง्เคฏांเคšเคฒ เคชเคฐ्เคตเคค เค•े เคฌीเคš เค•ौเคจเคธा เคชเค ाเคฐ เคนै เคœो “เคธเค•्เคฐाเคจ्เคคि เคช्เคฐเคฆेเคถ” ( เคœ्เคคंเคฆेเคชเคœเคชเคตเคฆंเคธ เค‡เคฎเคธเคœ) เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।
เค‰เฅœीเคฏा เค•ा เคชเค ाเคฐ  
เค†เคฌू เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคŠเคชเคฐเคฎाเคฒ เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคนाเฅœौเคคी เค•ा เคชเค ाเคฐ☑

102๐Ÿ’Ÿ
เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒा เค•ो เคตिเคง्เคฏांเคšเคฒ เคชเคฐ्เคตเคค เคฎाเคฒा เคธे เค…เคฒเค— เค•เคฐเคคा เคนै?
เค‰เฅœीเคฏा เค•ा เคชเค ाเคฐ  
เค†เคฌू เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคŠเคชเคฐเคฎाเคฒ เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคนाเฅœौเคคी เค•ा เคชเค ाเคฐ☑
★เคธเค•्เคฐांเคคि เคช्เคฐเคฆेเคถ(เคนाเฅœौเคคी เค•ा เคชเค ाเคฐ) เค…เคฐाเคตเคฒी เคชเคฐ्เคตเคคเคฎाเคฒा เค•ो เคตिเคง्เคฏांเคšเคฒ เคชเคฐ्เคตเคค เคฎाเคฒा เคธे เค…เคฒเค— เค•เคฐเคคा เคนै।  

103■
เคตिเคจ्เคง्เคฏเคจ เค•เค—ाเคฐ เคญूเคฎि เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงिเคค เคนै
เคงौเคฒเคชुเคฐ 
เค•เคฐौเคฒी
เคธเคตाเคˆเคฎाเคงोเคชुเคฐ
เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคธเคญी เคธे☑

104๐Ÿ’Ÿ
เคฏเคน เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เคŠँเคšा เคชเค ाเคฐ เค•ौเคจเคธा เคนै
เค‰เฅœीเคฏा เค•ा เคชเค ाเคฐ☑  
เค†เคฌू เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคŠเคชเคฐเคฎाเคฒ เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคฎेเคธा เค•ा เคชเค ाเคฐ 
★[เค‰ंเคšाเคˆ 1360/1380 เคฎीเคŸเคฐ] เคฏเคน เคธिเคฐोเคนी เคœिเคฒे เคฎें เคนै। เค‡เคธी เคชเคฐ เค—ुเคฐुเคถिเค–เคฐ เคšोเคŸी เคธ्เคฅिเคค เคนै।

105■
เคฏเคน เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคฆूเคธเคฐा เคธเคฌเคธे เคŠँเคšा เคชเค ाเคฐ เค•ौเคจเคธा เคนै?
เค†เคฌू เค•ा เคชเค ाเคฐ☑
เคŠเคชเคฐเคฎाเคฒ เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคฎेเคธा เค•ा เคชเค ाเคฐ 
เคญोเคฐाเคŸ เค•ा เคชเค ाเคฐ 
★ [เคŠँเคšाเคˆ 1200 เคฎीเคŸเคฐ] เคฏเคน เคธिเคฐोเคนी เคœिเคฒे เคฎें เคนै।

106■
เคœเคฐเค—ा เคชเคฐ्เคตเคค เค•िเคธ เคชเค ाเคฐ เค•ा เคนिเคธ्เคธा เคนै 
เคŠเคชเคฐเคฎाเคฒ เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคญोเคฐाเคŸ เค•ा เคชเค ाเคฐ☑ 
เค†เคฌू เค•ा เคชเค ाเคฐ
เคฎेเคธा เค•ा เคชเค ाเคฐ 
★เคฏเคน เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคคीเคธเคฐा เคธเคฌเคธे เคŠँเคšा เคชเค ाเคฐ เคนै [เคŠँเคšाเคˆ 1200 เคฎीเคŸเคฐ] เคฏเคน เค—ोเค—ुเคจ्เคฆा เคธे เค•ुเคฎ्เคญเคฒเค—เฅ เคฐाเคœเคธเคฎเคจ्เคฆ เค•े เคฎเคง्เคฏ เคธ्เคฅिเคค เคนै। 

107๐Ÿ’Ÿ
เคฏเคน เคญैเคธเคฐोเฅœเค—เฅ เคธे เคฌिเคœोเคฒिเคฏा เค•े เคฎเคง्เคฏ เค•ौเคจเคธा เคชเค ाเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै।
เคŠเคชเคฐเคฎाเคฒ เค•ा เคชเค ाเคฐ☑
เคฎेเคธा เค•ा เคชเค ाเคฐ 
เคญोเคฐाเคŸ เค•ा เคชเค ाเคฐ 
เค†เคฌू เค•ा เคชเค ाเคฐ

108■
เค•ुเคฎ्เคญเคฒเค—เฅ เคฆुเคฐ्เค— เค•िเคธ เคจाเคฒ เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนै।
เคนाเคฅी เค—ुเคขा เค•ी เคจाเคฒ☑
เคชเค—เคฒ्เคฏा เค•ी เคจाเคฒ
เคिเคฒเคตा เค•ी เคจाเคฒ
เคฆेเคธूเคฐी เค•ी เคจाเคฒ
★เคฌांเคธเคตाเคก़ा เคคเคฅा เคช्เคฐเคคाเคชเค—เคข़ เค•े เคฎเคง्เคฏ เค•ा เคชเคนाเคก़ी เคญाเค— เค•ांเค เคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।

109■
เคฌांเคธเคตाเคก़ा เคคเคฅा เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ เค•े เคฎเคง्เคฏ เค•ा เคชเคนाเคก़ी เคญाเค— เค•िเคธ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।
เคฎेเคตเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ☑ 
เคญूเคกोเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคˆเคกเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคญเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ

110๐Ÿ’Ÿ
เค•ांเค เคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคคเคฅा เคฎेเคตเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคฎเคง्เคฏ เค•ा เคญाเค— เค•เคนเคฒाเคคा เคนै?
เคญोเคฎเคŸ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคˆเคกเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคญเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคญूเคกोเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ☑ 

111■
เคธिเคฐोเคนी, เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ เคคเคฅा เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ เค•ा เคชเคนाเคก़ी เคญाเค— เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।
เคญोเคฎเคŸ เคช्เคฐเคฆेเคถ☑
เคˆเคกเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคญเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคญूเคกोเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ

112๐Ÿ’Ÿ
เคฆเค•्เคทिเคฃी เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคคเคฅा เค—ुเคœเคฐाเคค เค•े เคฎเคง्เคฏ เค•ा เคธीเคฎाเคตเคฐ्เคคी เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।
เค•ांเค เคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคˆเคกเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ ☑
เคญเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคญूเคกोเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ

113■
เคชुเคท्เค•เคฐ เค˜ाเคŸी เคคเคฅा เคจाเค—ौเคฐ เค•ा เคธीเคฎाเคตเคฐ्เคคी เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।
เคญเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ☑
เคญूเคกोเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เค•ांเค เคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคˆเคกเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ 

114■
เคธांเคญเคฐ เคीเคฒ เคธे เคธीเค•เคฐ เคคเค• เค•ा เคญूเคญाเค— เค•เคนเคฒाเคคा เคนै।
เคธเคชाเคฆ เคฒเค•्เคท ☑
เค•ांเค เคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคˆเคกเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ 
เคญเคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ

115■
เคฌเคฐเค–ाเคจ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคชूเคค เค•े เคฎเคง्เคฏ เคฎें เคŠंเคŸों เค•े เค†เคจे เคœाเคจे เค•ा เคฐाเคธ्เคคा เคนोเคคा เคนै เคตเคน เค•्เคฏा เค•เคนเคฒाเคคा เคนै?
เคคंเค— เคฐाเคธ्เคคा
เค•ाเคฐเคตा เค—ाเคธी ☑
เคงोเคฐे
เคจाเคฒ

116■
เคฌเคจाเคธ-เคฌाเคฃเค—ंเค—ााเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคจा เคฎैเคฆाเคจ  เค•เคนเคฒाเคคा เคนै
เคชीเคกเคฎाเคฃ्เคก เคฎैเคฆाเคจ ☑
เค›เคช्เคชเคจ เค•ा เคฎैंเคฆाเคจ
เคชूเคฐ्เคตी เคฎैเคฆाเคจ
เค‡เคจเคฎे เคธे เค•ोเคˆ เคจเคนी
 
 
117๐Ÿ’Ÿ
 เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคญाเคฐเคค เคฎें 142 เคกेเคœเคฐ्เคŸ เคฌ्เคฒॉเค• เคฎें เคธे เค•िเคคเคจे เคกेเคœเคฐ्เคŸ เคฌ्เคฒॉเค• เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคนै।
85 ☑
86
87
90

118๐Ÿ’Ÿ
เค•िเคธ เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค”เคฐ เคœैเคต เคตिเคตिเคงเคคा เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै। 
เคฅाเคฐ ☑
เคธเคนाเคฐा
เค•ाเคฒाเคนाเคฐी
เค—ोเคฌी

119■
เค•ौเคจเคธा เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคตिเคถ्เคต เค•ा เคธเคฌเคธे เคฏुเคตा เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตाเคฒा (เค˜เคจเคค्เคต 100 เคต्เคฏเค•्เคคि เคช्เคฐเคคि เคตเคฐ्เค— เค•िเคฎी) เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เคนै।
เคฅाเคฐ ☑
เคธเคนाเคฐा
เค•ाเคฒाเคนाเคฐी
เค—ोเคฌी

120■
เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒीเคฏ เคตเคจเคธ्เคชเคคि เค•े เค†เคธเคชाเคธ เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे เคธ्เคคूเคช เค•्เคฏा เค•เคนเคฒाเคคे เคนै?
เคชैเคฐाเคฌोเคฒिเค• เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช
เคถเคฌ्เคฐเค•ाเคซीเคœ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช☑
เคฌเคฐเค–ाเคจ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช
เค‰เคฐ्เคฎिเค•ाเคँ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค–เคจिเคœ เคธंเคธाเคงเคจ เคช्เคฐเคถ्เคจोเคค्เคคเคฐी ।।

1. ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค–ाเคจ เคเคตं เค–เคจिเคœ เค•ा เคฎुเค–्เคฏाเคฒเคฏ เค•เคนां เคธ्เคฅिเคค เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ- เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ

2. เค–เคจिเคœ เค•ा เคœเคฎाเคต เคจाเคฅเคฐा เค•ी เคชाเคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชाเคฏा เค—เคฏा เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฒोเคนा เค…เคฏเคธ्เค•

3 .เค–ो เคฆเคฐीเคฌा เค•ौเคจ เคธे เคœिเคฒे เคฎें เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค…เคฒเคตเคฐ 

4. เคธिเคจेเคฎा เคนॉเคฒ เค•े เคชเคฐ्เคฆे เคชเคฐ เค•िเคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธीเคธे เค•ा

5. เคœिเคช्เคธเคฎ เค•े เคญเคฃ्เคกाเคฐ เค•เคนां เคชाเค เคœाเคคे เคนैं
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคจाเค—ौเคฐ 

6 ๐Ÿ’Ÿ.เคเค•्เคธ-เคฐे เคฐूเคช เค•ी เคฆीเคตाเคฐों เคชเคฐ เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•ा เคฒेเคช เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ เคฌेเคฐाเค‡เคŸ्เคธ เค•ा

7. ๐Ÿ’Ÿเค‰เคคเคฐी เคญाเคฐเคค เค•ा เคเค• เคฎाเคค्เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ , เคœเคนा เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฐंเค—ों เค•े เค—्เคฐेเคจाเคˆเคŸ เค•े เคตिเคถाเคฒ เคญंเคกाเคฐ เคนै 
 เค‰เคค्เคคเคฐ - เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ   

8.๐Ÿ’Ÿ เคชเคฒाเคจा เคฌเคฐเคธिंเค—เคธเคฐ เคจเคฏाเคธเคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ा เคธंเคฌंเคง เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ोเคฏเคฒा

9. เคตเคน เค–เคจिเคœ เคœिเคธเคฎें เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคนिเคธ्เคธा เคต เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เคฆेเคถ เค•े เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคจเค—เคฃ्เคฏ เคนै เคตเคน เค•ौเคจเคธे เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ - เคฌเคนเคฐाเค‡เคŸ , เคšीเคจी-เคฎृเคคिเค•ा, เคตเคฐเคฎेเค•ुเคฒेเคŸ

10. ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค•ेเคฎिเค•เคฒ्เคธ เคंเคก เคซเคฐ्เคŸिเคฒाเค‡เคœเคฐ्เคธ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•เคนां เค•ी เคœा เคฐเคนी เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•เคชाเคธเคจ เคšिเคค्เคคौเคก़เค—เคข़

12.. ๐Ÿ’Ÿ เคฌैเคฒाเคกीเคฒा เค•ी เค–ाเคจें เค•िเคธเค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै เคตเคน เค•เคนां เคชเคฐ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ - เคฒौเคน เค…เคฏเคธ्เค• 
เคฌैเคฒाเคกीเคฒा เค•ी เคชเคนाเคก़िเคฏाँ, เคœเคนाँ เคช्เคฐเคšुเคฐ เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เค‰เคš्เคšเคคเคฎ เค•ोเคŸि เค•े เคฒौเคน เค…เคฏเคธ्เค• เคญंเคกाเคฐ เคนैं, เค›เคค्เคคीเคธเค—เคข़ เค•े เคฆंเคคेเคตाเคก़ा เคœिเคฒे เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै.

13. เคฆिเคธंเคฌเคฐ 2000 เคธे เค•ोเคฒ्เคก เคฎीเคฅेเคจ เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा เค•िเคธ เคฌेเคธिเคจ เคฎें เคธंเคšाเคฒिเคค เค•ी เคœा เคฐเคนी เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคถेเคฒ्เคซ เคฌेเคธिเคจ

14. เค•ोเคฏเคฒे เค•ी เค–ाเคจों เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ोเคฐเคฌा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคฎें

15.. ๐Ÿ’Ÿ เคฆेเคถ เคฎें เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เค—ैเคธ เคตिเคชเคฃเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ी เค•ंเคชเคจी เค•ौเคจ เคธी เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคญाเคฐเคคीเคฏ เค—ैเคธ เคช्เคฐाเคงिเค•เคฐเคฃ เคฒिเคฎिเคŸेเคก

 16. เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เค•े เคถाเคนเค—เคข़ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค—ैเคธ เค…เคจ्เคตेเคทเคฃ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เคœा เคฐเคนा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฏूเคฐोเคชिเคฏเคจ เค•ंเคชเคจी เคซिเคจिเค•्เคธ เค“เคตเคฐเคธीเคœ เคฒिเคฎिเคŸेเคก เคฆ्เคตाเคฐा

17. เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคญाเคฐเคค เคฎें เค•िเคธ-เค•िเคธ เค•ा เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•เคฐเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ - เคœเคธ्เคคा, เคŠเคจ ,เคเคธ्เคฌेเคธ्เคŸाเคธ, เคซेเคฒ्เคธเคชाเคฐ

18. เค–เคจिเคœों เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคจिเคฐ्เคฏाเคค เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ - เคšीเคจ

19. . ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•िเคจ เคœिเคฒों เคฎें เค…เคญ्เคฐเค• เคฎिเคฒเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคŸॉเค•, เคญीเคฒเคตाเคก़ा, เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ

20.. ๐Ÿ’Ÿ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคœिเคช्เคธเคฎ เค•े เคญंเคกाเคฐ เค•เคนां เคฎिเคฒเคคे เคนैं 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌीเค•ाเคจेเคฐ, เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ, เคจाเค—ौเคฐ

21. เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•िเคจ เค–เคจिเคœों เค•ा เคเค•ाเคงिเค•ाเคฐ เคฐเค–เคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธीเคธा,เคœเคธ्เคคा, เคคांเคฌा, เคชเคจ्เคจा

22.. ๐Ÿ’Ÿเคฌเคฐเคธिंเค—เคธเคฐ เคตिเคฆ्เคฏुเคค เค—ृเคน เคชเคฐिเคฏोเคœเคจा เค•िเคธ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฒिเค—्เคจाเค‡เคŸ เค†เคงाเคฐिเคค 

23. R.A.P.P เค•ा เคชूเคฐा เคจाเคฎ เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฐाเคœ्เคฏ เค‘เคŸोเคฎेเคŸिเค• เคชाเคตเคฐ เคช्เคฐोเคœेเค•्เคŸ

24. . ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคฎเค—เคข़ เคคाเคช เคฌिเคœเคฒीเค˜เคฐ เค•เคนां เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•ी เค—เคˆ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ 

25.. ๐Ÿ’Ÿเคญाเคฐเคค เคฎें เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธौเคฐ เคŠเคฐ्เคœा เคซ्เคฐिเคœ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•เคนां เคนुเคˆ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœोเคงเคชुเคฐ

26. เคœिเคช्เคธเคฎ เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ी เคนां เค•ंเคชเคจी เคฆेเคถ เคฎें เคนै เค•ौเคจ เคธी เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -RSMDCL

27. เคฆेเคตเค—เคข़ เคšिเคค्เคคौเคก़ เคฎें เค•ौเคจ เคธा เคŠเคฐ्เคœा เคธंเคฏंเคค्เคฐ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคชเคตเคจ เคŠเคฐ्เคœा

28. เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎ เคญू-เคญाเค— เค•ी เคฒाเค ी เคถ्เคฐेเคฃी เค•े เคฌाเคฒुเค•ाเคถ्เคฎ เคถैเคฒ เคธเคฎूเคน เคช्เคฐाเคช्เคคि เค•ा เคธ्เคฐोเคค เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ- เคœเคฒ

29. . ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคตเคน เคธ्เคฅाเคจ เคœเคนां เคธौเคฐ เคŠเคฐ्เคœा เค•े เค–ाเคฐे เคชाเคจी เค•ो เคฎीเค े เคœเคฒ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคธंเคฏंเคค्เคฐ เคฒเค—ाเคฏा เค—เคฏा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคญाเคฒेเคฐी

30. ๐Ÿ’Ÿ. เคจाเคจा เค•เคฐाเคฐाเคฌाเคฆ เคฎें เคŸंเค—เคธ्เคŸเคจ เค•े เคœเคฎाเคต เค•ा เคชเคคा เคšเคฒा เคนै เคตเคน เคธ्เคฅाเคจ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคชाเคฒी

31. เคฎเค•เคฐाเคจा เค•्เคฏों เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธंเค—เคฎเคฐเคฎเคฐ เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•े เคฒिเค 

32.. ๐Ÿ’Ÿเคญाเคฐเคค เคฎें เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคŸंเค—เคธ्เคŸเคจ เค•ी เค–ाเคจ เค•เคนां เคธ्เคฅिเคค เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคกेเค—ाเคจा 

33 เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค—เคฏा เคชเคค्เคฅเคฐ เค•เคนां เค•เคนां เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคญीเคฒเคตाเคก़ा เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ เคฆोเคธा เค•เคฐौเคฒी เคกूंเค—เคฐเคชुเคฐ เคฎें 

34. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธीเคธा เคต เคœเคธ्เคคा เค•े เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคญंเคกाเคฐ เค•เคนां เคชเคฐ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœाเคตเคฐ

35. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคœिเคช्เคธเคฎ เค•े เคญंเคกाเคฐ เค•เคนां เคฎिเคฒเคคे เคนैं 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌीเค•ाเคจेเคฐ เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ เคจाเค—ौเคฐ 

36. เคจाเค—ाเคฃा เคฌाเคก़เคฎेเคฐ เค—ांเคต เคธंเคฌंเคงिเคค เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค–เคจिเคœ เคคेเคฒ เคธे 

37. . ๐Ÿ’Ÿเคจเคตीเคจเคคเคฎ เค–ुเคฆाเคˆ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคธोเคจे เค•े เคญंเคกाเคฐ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै 
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌांเคธเคตाเคก़ा 

38.. ๐Ÿ’Ÿ เคตเคธुเคต เคฐाเคฏเคธीเคจा เค–ाเคจ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै เคนै เค”เคฐ เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•ी เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธเคตाเคˆ เคฎाเคงोเคชुเคฐ เคšीเคจी เคฎिเคŸ्เคŸी

39. เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ เคœिเคฒे เคฎें เค•ौเคจเคธा เคธंเค—เคฎเคฐเคฎเคฐ เคฎिเคฒเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคกोเคฒोเคฎाเค‡เคŸीเค•ा 

40.เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคœिंเค• เคฒिเคฎिเคŸेเคก เคฆ्เคตाเคฐा เคธ्เคตเคฐ्เคฃ เคฆोเคนเคจ เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคฏा เคœा เคฐเคนा เคนै เคตเคน เค•ौเคจ เคธा เคธ्เคฅाเคจ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ- เคœเค—เคคเคชुเคฐा เคฌांเคธเคตाเคก़ा 

41 .เค–เคจिเคœ เค•े เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค•ौเคจ เคธा เคธ्เคฅाเคจ เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคชांเคšเคตा 

42.. ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฌेंเคŸोเคจाเค‡เคŸ เค•ा เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เค‰เคค्เคชाเคฆเค• เคœिเคฒा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌाเคก़เคฎेเคฐ 

43. เคจाเค—ौเคฐ เคœिเคฒे เค•े เคฎเค•เคฐाเคจा เคฎें เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒा เคธंเค—เคฎเคฐเคฎเคฐ เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ेเคฒเคธाเค‡เคŸिเค•

44 . เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•े เคฌเคก़े เคญंเคกाเคฐ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœिเคช्เคธเคฎ 

45.เคฒเค˜ु เค–เคจिเคœ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฎाเคฐ्เคฌเคฒ

47. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคคांเคฌा เค—เคฒाเคจे เค•ा เคช्เคฒांเคŸ เค•िเคธ เคœเค—เคน เคฒเค—ाเคฏा เค—เคฏा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค–ेเคคเคก़ी 

48 ๐Ÿ’Ÿ.เคธीเคธा เคœเคธ्เคคा เค•े เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เคฎें เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค•ौเคจเคธा เคธ्เคฅाเคจ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคช्เคฐเคฅเคฎ

 49.เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคถीเคถा เคœเคธ्เคคा เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคญंเคกाเคฐ เค•เคนां เคชเคฐ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ ,เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ ,เคญीเคฒเคตाเคก़ा, เคธเคตाเคˆ เคฎाเคงोเคชुเคฐ 

52. เค†เคจंเคฆเคชुเคฐ เคญूเค•िเคฏा เคฎें เค•ौเคจ เคธे เค–เคจिเคœ เคญंเคกाเคฐ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธ्เคตเคฐ्เคฃ 

53๐Ÿ’Ÿ.เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคाเคฎเคฐเค•ोเคŸเคกा เคฐोเค• เคซॉเคฐेเคธ्เคŸ เคญंเคกाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ 

54.เคญाเคฐเคค เคฎें เค–เคจिเคœों เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค†เคฏाเคค เค•िเคธ เคฆेเคถ เคธे เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌेเคฒ्เคœिเคฏเคฎ

55.- เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เคœिंเค• เคธ्เคฎेเคฒ्เคŸเคฐ เคช्เคฒांเคŸ เค•िเคธ เคฆेเคถ เค•े เคธเคนเคฏोเค— เคธे เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค…เคฎेเคฐिเค•ा

56 เคšौเคฅ เค•ा เคฌเคฐเคตाเคก़ा เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธीเคธा เคœเคธ्เคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ

57.เคญाเคฐเคคीเคฏ เค–ाเคจ เคฌ्เคฏूเคฐो เค•ा เคฎुเค–्เคฏाเคฒเคฏ เคธ्เคฅिเคค เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคจाเค—เคชुเคฐ เคฎें 

58.เคญाเคฐเคค เค•ी เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคฎुเคฒ्เคคाเคจी เคฎिเคŸ्เคŸी เค•เคนां เคชाเคˆ เคœाเคคी เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ

59. ๐Ÿ’Ÿเคšीเคจी เคฎिเคŸ्เคŸी เค•ी เคงुเคฒाเคˆ เค•ा เค•ाเคฐเค–ाเคจा เค•เคนां เคชเคฐ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคจीเคฎเค•ाเคฅाเคจा 

60.เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคญाเคทा เคฎें เคธेเค ा เค•เคนा เคœाเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ोเคฌाเคฒ्เคŸ

61. ๐Ÿ’Ÿเคฐेเคก เคกाเคฏเคฎंเคก เคจाเคฎเค• เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ौเคจ เคธे เคœिเคฒे เคฎें เคฎเคถเคนूเคฐ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคงोเคฒเคชुเคฐ

62. เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•ा เค…เคฏเคธ्เค• เคธेเคฒेเคจाเค‡เคŸ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคœिเคช्เคธเคฎ

63. เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เค—ैเคธ เคญंเคกाเคฐ เคกांเคกेเคตाเคฒा เคตाเคฒा เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ 

64. เคจเคธोเคฒी เคธ्เคฅाเคจ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै เคœเคนां เคชीเคฒे เค—्เคฐेเคจाเค‡เคŸ เค•े เคญंเคกाเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค เคนैं
 เค‰เคค्เคคเคฐ- เคœाเคฒौเคฐ 

65. ๐Ÿ’Ÿเคฆेเคถ เคฎें เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฐเค• เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เคฎें เคธ्เคฅाเคจ เค•ौเคจ เคธा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคคीเคธเคฐा 

66. เคนीเคฐे เค•ी เค–ाเคจ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เค•เคนां เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ेเคธเคฐเคชुเคฐा เคšिเคค्เคคौเคก़เค—เคข़

67.เคฆेเคถ เค•ी เคšांเคฆी เค•ा เค•िเคคเคจा เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เค–ाเคจों เคธे เคฎिเคฒเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- 90%

68.๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคฒเค˜ु เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เค‡เค•ाเค‡เคฏों เค•ा เคชंเคœीเค•เคฐเคฃ เค•िเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -RIICO

69. เค†ँเคงी เค•्เคฏा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœเคฏเคชुเคฐ เคœिเคฒे เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เค–เคจเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐ

70๐Ÿ’Ÿ.เค•िเคธ เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เคญूเคฎि เค•ो เคฐเคค्เคจ เค—เคฐ्เคญा เคตเคธुंเคงเคฐा เคนोเคจे เค•ा เค—ौเคฐเคต เคช्เคฐाเคช्เคค เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ

 71.เค•ाเคฒा เคชเคค्เคฅเคฐ เค•เคนां เคธे เคจिเค•เคฒเคคा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคญैเคธเคฒाเคจा เคฎें 

72.เคธिเคฒिเค•ा เคธेเค  เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคธे เค•เคนां เคฎिเคฒเคคी เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœเคฏเคชुเคฐ เคฎें เคฌूंเคฆी เคฎें

 73.๐Ÿ’Ÿเค•िเคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค—ुเคฒाเคฌी เคฐंเค— เค•ा เคธंเค—เคฎเคฐเคฎเคฐ เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌाเคฌเคฐเคฎเคฒ

74.เค—ाเคฐเคจेเคŸ เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै 
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคญीเคฒเคตाเคก़ा ,เค…เคœเคฎेเคฐ ,เคŸॉเค• เคฎें 

75. ๐Ÿ’Ÿเคฆिเคฒ्เคฒी เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคญเคตเคจ เค•िเคธเคธे เคจिเคฐ्เคฎिเคค เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคงौเคฒเคชुเคฐ เค•े เคฒाเคฒ เคชเคค्เคฅเคฐों เคธे 

76. ๐Ÿ’Ÿเคญाเคฐเคค เคฎें เคญाเคฐเคค เค•ी เคธเคฌเคธे เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคœเคตाเคฐ เค–ाเคจ เค•ौเคจ เคธे เคœिเคฒे เคฎें เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें

77. ๐Ÿ’Ÿเค–เคจिเคœो เค•ा เค…เคœाเคฏเคฌเค˜เคฐ เค•िเคธ เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค•ो เค•เคนเคคे เคนैं
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ

78. เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคœिंเค• เคฒिเคฎिเคŸेเคก เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा 1966 เคฎें เค•ौเคจ เคธे เค•ेंเคฆ्เคฐ เคชเคฐ เคนुเคˆ 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ

79. เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฅाเคฐ เคฎเคฐुเคธ्เคฅเคฒ เค•िเคธ เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค–เคจिเคœ เคคेเคฒ เค•ी เค–ोเคœ เค•े เคฒिเค

80. เคธ्เคฒेเคŸी เคฐंเค— เค•ा เค‡เคฎाเคฐเคคी เคชเคค्เคฅเคฐ เค•เคนां เค‰เคค्เคชाเคฆिเคค เคนोเคคा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ोเคŸा

81. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธांเคญเคฐ เคीเคฒ เคธे เคจเคฎเค• เค•े เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคธंเคชเคจ्เคจ เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธांเคญเคฐ เคธाเคฒ्เคŸ เคฒिเคฎिเคŸेเคก

81. เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ เค•ा เค…ंเคœเคฒि เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคคांเคฌा 

82.๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฏूเคฐेเคจिเคฏเคฎ เค•े เคญंเคกाเคฐ เค•िเคจ เคœिเคฒों เคฎें เคชाเค เคœाเคคे เคนैं 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคญीเคฒเคตाเคก़ा เคต เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ 

83.เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคธंเค—เคฎเคฐเคฎเคฐ เค•ा เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฐाเคœเคธเคฎंเคฆ 

84. ๐Ÿ’Ÿเคจเคตीเคจเคคเคฎ เค–ुเคฆाเคˆ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคธोเคจे เค•े เคญंเคกाเคฐ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌांเคธเคตाเคก़ा

85. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคช्เคฐเคงाเคจ เค–เคจिเคœों เค•े เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เคฎें เคธเคฌเคธे เค—्เคฐเคนเคฃी เคœिเคฒा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคญीเคฒเคตाเคก़ा เคต เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ 

86.เค•ौเคจ เคธा เคฎूเคฒ เคคเคค्เคต เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคนीเคฐा 

87.เคญाเคฐเคค เคฎें เคธ्เคตเคฐ्เคฃ เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ोเคฒाเคฐ เค•เคฐ्เคจाเคŸเค• เคฎें 

88.เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคฒोเค• เคซॉเคฐेเคธ्เคŸ เค•ा เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เค‰เคค्เคชाเคฆเค• เคœिเคฒा เค•ौเคจ เคธा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ 

89.Rook Wool เคฏा mineral silk เค•िเคธे เค•เคนเคคे เคนैं
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคเคธ्เคฌेเคธ्เคŸॉเคธ เค•ो

90.๐Ÿ’Ÿเคฌीเค•ाเคจेเคฐ เค•्เคฒे เคจाเคฎ เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌॉเคฒ เค•्เคฒे

91. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธ्เคฅिเคค เค—्เคฐेเคก เคšुเคจा เค•เคนां เคธे เคฎिเคฒเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคธाเคจू เคถेเคค्เคฐ 

92. เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค–เคจिเคœ เคตिเค•ाเคธ เคจिเค—เคฎ เคฒिเคฎिเคŸेเคก เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•เคฌ เคนुเคˆ เคฅी 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคตเคฐ्เคท 1979 เคฎें 

93. เคฒोเคนा เค•ैเคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै เค‰เคค्เคคเคฐ เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคšเคŸ्เคŸाเคจों เคธे เคตเคน เค–เคจिเคœ เคœो เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค…เคฒ्เคช เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคชाเค เคœाเคคे เคนैं 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ोเคฌाเคฒ्เคŸ, เคฅोเคฐिเคฏเคฎ, เคฌिเคธ्เคฎिเคฅ

94. ๐Ÿ’Ÿเค‹เคทเคญเคฆेเคต เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ เคฎें เค•ौเคจ เคธा เคฎाเคฐ्เคฌเคฒ เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคนเคฐा เคฎाเคฐ्เคฌเคฒ

95. เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค–ाเคจ เค–เคจिเคœ เคฒिเคฎिเคŸेเคก เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•े เค–เคจเคจ เคตिเคชเคฃเคจ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -1. เคฐॉเค• เคซॉเคฐेเคธ्เคŸ, 2 เคธ्เคŸ्เคฐीเคŸเค—्เคฐेเคก เคฒाเค‡เคธ्เคŸोเคจ 3. เคœिเคช्เคธเคฎ เคต เค—्เคฐीเคจ เคฎाเคฐ्เคฌเคฒ 

96.๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคช्เคฐเคฎुเค–เคคा เค•ौเคจ เคธी เค•िเคธ्เคฎ เค•ा เคฒोเคนा เคเคธा เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคนेเคฎेเคŸाเค‡เคŸ 

97 ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธाเคค เคฐंเค—ों เคตाเคฒा เคฎाเคฐ्เคฌเคฒ เค•िเคธ เคœเค—เคน เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค–ाเคจ्เคฆ्เคฐा เค—ांเคต เคชाเคฒी

98. เค•िเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค‘เคฏเคฒ เค‡ंเคกिเคฏा เค•ी เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค‡เค•ाเคˆ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฌीเค•ाเคจेเคฐ

99. ๐Ÿ’Ÿเค•्เคทाเคฐीเคฏ เคญूเคฎि เค•े เค‰เคชเคนाเคฐ เคฎें เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœिเคช्เคธเคฎ

100. ๐Ÿ’Ÿเค‡เคธ्เคชाเคค เคฌเคจाเคจे เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคจे เคตाเคฒा เคซ्เคฒोเคฐ्เคธเคชाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค‰เคค्เคชाเคฆिเคค เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคฎांเคกो เค•ी เคชाเคฒ 

101. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค–เคจिเคœ เคคेเคฒ เค•े เคญंเคกाเคฐ เค•िเคธ เคถैเคฒ เคธเคฎूเคน เคฎें เคช्เคฐाเคช्เคค เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคฌाเคฒू เค•ाเคถ

102. เคธाเคตा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคšिเคค्เคคौเคก़ เคฎें 

103. เคฆेเคถ เคฎें เค…เคญ्เคฐเค• เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•เคนां เคนोเคคा เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ - เค†ंเคง्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें

104. เคšूเคจा เคชเคค्เคฅเคฐ เค•े เคญंเคกाเคฐों เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฆेเคถ เคฎें เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค•ौเคจเคธा เคธ्เคฅाเคจ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคšเคคुเคฐ्เคฅ

105. เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•े เค…เคฏเคธ्เค• เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคे

เคนैं 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคŸीเคจ

106. ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐाเคœ्เคฏ เค–เคจिเคœ เคตिเค•ाเคธ เคจिเค—เคฎ เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคธเค•े เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค‰เคฆเคฏเคซाเคธ

107. เคœिเคช्เคธเคฎ เค•े เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เคฎें เคตिเคถ्เคต เคฎें เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค•ौเคจ เคธा เคฆेเคถ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค…เคฎेเคฐिเค•ा 

108. ๐Ÿ’Ÿเคช्เคฒाเคธ्เคŸเคฐ เค‘เคซ เคชेเคฐिเคธ เค•े เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฎें เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ -เคœिเคช्เคธเคฎ

109. เค–เคจเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฆीเคฐ्เค˜เค•ाเคฒीเคจ เคฏोเคœเคจा เคตिเคœเคจ 2000 เค•เคฌ เคœाเคฐी เค•ी เค—เคˆ
 เค‰เคค्เคคเคฐ -15 เค…เค—เคธ्เคค 1999 

110.๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฏूเคฐेเคจिเคฏเคฎ เค•े เคญंเคกाเคฐ เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ

111. เคฐाเคจीเค—ंเคœ เคเคตं เคเคฐिเคฏा เค–เคจिเคœ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ- เค•ोเคฏเคฒा

112.๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคนीเคฐा เค•ा เคญंเคกाเคฐ เค•िเคธ เคธ्เคฅाเคจों เคชเคฐ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ेเคธเคฐเคชुเคฐ- เคฎाเคจเคชुเคฐ เคšिเคค्เคคौเคก़เค—เคข़

113 เค•ौเคจเคธे เค†เคฃเคตिเค• เค–เคจिเคœ เคจเคนीं เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคกोเคฒोเคฎाเค‡เคŸ 

114. เคฌाเคก़เคฎेเคฐ เคœिเคฒे เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคคेเคฒ เคญंเคกाเคฐ เค•े เคเค• เค•ुเค เค•ा เคจाเคฎ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคชाเคฐ्เคตเคคी -1

115. เคกीเคกเคตाเคจा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฆेเคตเคฒ เค•िเคธे เค•เคนा เคœाเคคा เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคจเคฎเค• เค•े เคฅोเค• เคต्เคฏाเคชाเคฐी เค•ो

116. ๐Ÿ’Ÿเคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เค—ैเคธ เค•ा เคญंเคกाเคฐ เค•เคนां เคฎिเคฒा
 เค‰เคค्เคคเคฐ - เค˜ोเคŸाเคฐु

117. เค–िเคฒा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•िเคธ เค–เคจिเคœ เค•े เคฒिเค เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ -เค•ेเคฒเคธाเค‡เคŸिเค•

118. เคœिเคช्เคธเคฎ เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค†เคฏाเคค เค•เคนां เคธे เคนोเคคा เคนै 
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคฐूเคธ เคธे

119. เค•ेเค“เคฒिเคจ เค•े เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เคฎें เคฆेเคถ เค•ा เคฆेเคถ เคฎें เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคนै
 เค‰เคค्เคคเคฐ -เคคृเคคीเคฏ 

120. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เค•ैเคฒเคธाเค‡เคŸ เค•े เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคญंเคกाเคฐ เค•เคนां เคนै
เค‰เคค्เคคเคฐ- เคธीเค•เคฐ

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคญौเคคिเค• เคตिเคญाเค— ।।

1. เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒी เคช्เคฐเคฆेเคถ

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เค…เคฐाเคตเคฒी เคถ्เคฐेเคฃीเคฏों เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎ เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคถुเคท्เค• เคเคตं เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคถुเคท्เค• เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒी เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนै। เคฏเคน เคเค• เคตिเคถिเคท्เค  เคญौเค—ोเคฒिเค• เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนै। เคœिเคธे เคญाเคฐเคค เค•ा เคตिเคถाเคฒ เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เค…เคฅเคตा เคฅाเคฐ เค•ा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฅाเคฐ เค•ा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เคตिเคถ्เคต เค•ा เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เค†เคฌाเคฆ เคคเคฅा เคตเคจ เคตเคจเคธ्เคชเคคि เคตाเคฒा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เคนै। เคˆเคถ्เคตเคฐी เคธिंเคน เคจे เคฅाเคฐ เค•े เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ เค•ो เคฐूเค•्เคท เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•เคนा เคนै। เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค•ुเคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐเคซเคฒ เค•ा 61 เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคนै। เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी 40 เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคी เคนै। เคช्เคฐाเคšिเคจ เค•ाเคฒ เคฎें เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธे เคนोเค•เคฐ เคธเคฐเคธ्เคตเคคी เคจเคฆि เคฌเคนเคคी เคฅी। เคธเคฐเคธ्เคตเคคी เคจเคฆी เค•े เคช्เคฐเคตाเคน เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคœिเคฒे เค•े เคšांเคฆเคจ เค—ांเคต เคฎें เคšांเคฆเคจ เคจเคฒเค•ुเคช เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•ि เค—เคˆ เคนै। เคœिเคธे เคฅाเคฐ เค•ा เค˜เคกा เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।

เค‡เคธเค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคฌाเคก़เคฎेเคฐ, เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ, เคฌिเค•ाเคจेเคฐ, เคœोเคงเคชुเคฐ, เคชाเคฒी, เคœाเคฒोเคฐ, เคจाเค—ौเคฐ,เคธीเค•เคฐ, เคšुเคฐू เคूเคूเคจु, เคนเคจुเคฎाเคจเค—เคข़ เคต เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ 12 เคœिเคฒों เคฎें เคนै।เคธंเคชुเคฐ्เคฃ เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒिเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธเคฎाเคจ เค‰เคš्เคšाเคตเคš เคจเคนीं เคฐเค–เคคा เค…เคชीเคคु เค‡เคธเคฎें เคญिเคจ्เคจเคคा เคนै। เค‡เคธी เคญिเคจ्เคจเคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคธเค•ो 4 เค‰เคชเคช्เคฐเคฆेเคถों เคฎें เคตिเคญเค•्เคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै-

เคถुเคท्เค• เคฐेเคคिเคฒा เค…เคฅเคตा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒि เคช्เคฐเคฆेเคถ

เคฒूเคจी- เคœเคตाเคˆ เคฌेเคธीเคจ
เคถेเค–ाเคตाเคŸी เคช्เคฐเคฆेเคถ
เค˜เค—्เค˜เคฐ เค•ा เคฎैเคฆाเคจ
1 เคถुเคท्เค• เคฐेเคคीเคฒा เค…เคฅเคตा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒि เคช्เคฐเคฆेเคถ
เคฏเคน เคตाเคฐ्เคทिเค• เคตเคฐ्เคทा เค•ा เค”เคธเคค 25 เคธेเคฎी. เคธे เค•เคฎ เคนै। เค‡เคธเคฎें เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ, เคฌाเคก़เคฎेเคฐ, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ เคเคตं เคœोเคงเคชुเคฐ เค”เคฐ เคšुเคฐू เคœिเคฒों เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎी เคญाเค— เคธเคฎ्เคฎเคฒिเคค เคนै। เค‡เคจ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें เคธเคฐ्เคตเคค्เคฐ เคฌाเคฒुเค•ा - เคธ्เคคुเคชों เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคนै।

เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฐेเค—ीเคธ्เคคाเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคœिเคฒे เคฎें เคธेเคตเคฃ เค˜ाเคธ เค•े เคฎैเคฆाเคจ เคชाเค เคœाเคคे เคนै। เคœो เค•ि เคญूเค—เคฐ्เคญिเคฏ เคœเคฒ เคชเคŸ्เคŸी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै। เคœिเคธे เคฒाเค ी เคธीเคฐिเคœ เค•เคนเคฒाเคคे เคนै।

เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจी เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ เคœिเคฒे เคฎें เคฒเค—เคญเค— 18 เค•เคฐोเคก़ เคตเคฐ्เคท เคชुเคฐाเคจे เคตृเค•्เคทों เค•े เค…เคตเคถेเคท เคเคตं เคœीเคตाเคถ्เคฎ เคฎिเคฒे เคนै। เคœिเคจ्เคนें "เค…เค•ाเคฒ เคตुเคก เคซाॅเคธिเคฒ्เคธ เคชाเคฐ्เค•" เคจाเคฎ เคฆिเคฏा เคนै। เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ, เคฌाเคก़เคฎेเคฐ, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ เคœिเคฒों เคฎें เคชेเคŸ्เคฐोเคฒिเคฏเคฎ เคเคตं เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เค—ैเคธों เค•े เคญंเคกाเคฐ เคฎिเคฒे เคนै।

2 เคฒुเคจी - เคœเคตाเคˆ เคฌेเคธीเคจ

เคฏเคน เคเค• เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคถुเคท्เค• เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนै। เคœिเคธเคฎें เคฒुเคจी เคต เค‡เคธเค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคจเคฆी เคœเคตाเคˆ เคเคตं เค…เคจ्เคฏ เคธเคนाเคฏเค• เคจเคฆिเคฏां เคช्เคฐเคตाเคนिเคค เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธเค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคชाเคฒि, เคœाเคฒौเคฐ, เคœौเคงเคชुเคฐ เคต เคจाเค—ौเคฐ เคœिเคฒे เค•े เคฆเค•्เคทिเคฃी เคญाเค— เคฎें เคนै। เคฏเคน เคเค• เคจเคฆि เคจिเคฐ्เคฎीเคค เคฎैเคฆाเคจ เคนै। เคœिเคธे เคฒुเคจी เคฌेเคธिเคจ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै।

3 เคถेเค–ाเคตाเคŸी เคช्เคฐเคฆेเคถ

เค‡เคธे เคฌांเค—เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคถेเค–ाเคตเคŸी เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคुเคुเคจू, เคธीเค•เคฐ, เคšुเคฐू เคคเคฅा เคจाเค—ौเคฐ เคœिเคฒे เค•े เค‰เคคเคฐी เคญाเค— เคฎें เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें เค…เคจेเค• เคจเคฎเค•ीเคจ เคชाเคจी เค•े เค—เคฐ्เคค(เคฐเคจ) เคนैं เคœिเคธเคฎें เคกीเคกเคตाเคจा, เคกेเค—ाเคจा, เคธुเคœाเคจเค—เคข़, เคคाเคฒเค›ाเคชเคฐ, เคชเคฐीเคนाเคฐा, เค•ुเคšाเคฎเคจ เค†เคฆि เคช्เคฐเคฎुเค– เคนै।

4 เค˜เค—्เค˜เคฐ เค•ा เคฎैเคฆाเคจ

เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ เคนเคจुเคฎाเคจเค—เคข़ เคœिเคฒों เค•ा เคฎैเคฆाเคจी เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค˜เค—्เค˜เคฐ เค•े เคช्เคฐเคตाเคน เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคฌाเคข़ เคธे เคนुเค† เคนै।

เคคเคฅ्เคฏ।।

เคญाเคฐเคค เค•ा เคธเคฌเคธे เค—เคฐ्เคฎ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคชเคถ्เคšिเคฎी เคถुเคท्เค• เคช्เคฐเคฆेเคถ เคนै।

เคŸीเคฒों เค•े เคฌीเคš เค•ी เคจिเคฎ्เคจ เคญूเคฎी เคฎें เคตเคฐ्เคทा เค•ा เคœเคฒ เคญเคฐเคจे เคธे เคฌเคจी เค…เคธ्เคฅाเคˆ เคीเคฒों เค•ो เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคญाเคทा เคฎें เคŸाเคŸ เคฏा เคฐเคจ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।

เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค•ृเคทि เค†เคฏोเค— เคฆ्เคตाเคฐा เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े 12 เคœिเคฒों เคถ्เคฐी เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ, เคนเคจुเคฎाเคจเค—เคข, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ, เคจाเค—ौเคฐ, เคšुเคฐू, เคुเคुเคจू, เคœोเคงเคชुเคฐ, เคฌाเคก़เคฎेเคฐ, เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ, เคชाเคฒी, เคœाเคฒौเคฐ เคต เคธीเค•เคฐ เค•ो เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจी เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा।

เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒिเคฏ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชเคตเคจों เค•ी เคฆिเคถा เค•े เคธเคฎाเคจ्เคคเคฐ เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे เคฌाเคฒूเค•ा เคธ्เคคुเคชों เค•ो เค…เคจुเคฐ्เคฆेเคถ्เคฐ्เคฏ เคฌाเคฒूเค•ा, เคธเคฎเค•ोเคฃ เคฌเคจाเคจे เคตाเคฒे เคฌाเคฒूเค•ा เคธ्เคคुเคชों เค•ो เค…เคจुเคช्เคฐเคธ्เคฅ เคฌाเคฒुเค•ा เค•เคนเคคें เคนै।

เค‡เคฐ्เค—:- เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฐेเคคीเคฒा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ (เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ)
เคนเคฎ्เคฎाเคฆ:- เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคชเคฅเคฐीเคฒा เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ (เคœोเคงเคชुเคฐ)
เคฐैंเค—:- เคฐेเคคीเคฒा เค”เคฐ เคชเคฅเคฐीเคฒा (เคฎिเคถ्เคฐिเคค เคฎเคฐूเคธ्เคฅเคฒ)
เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌाเคฒूเค•ा เคธ्เคคूเคชों เค•े เคจिเคฎ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคชाเคฏे เคœाเคคे เคนै।
เค…เคจुเคช्เคฐเคธ्เคฅ:- เคชเคตเคจ/เคตाเคฏु เค•ी เคฆिเคทा เคฎें เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช (เคธीเคงे)
เค…เคจुเคฆैเคง्เคฐ्เคฏ :- เค†เคกे -เคคीเคฐเค›े เคฌเคจเคจे เคตाเคฒे เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช
เคฌเคฐเค–ाเคจ :- เคฐेเคค เค•े เค…เคฐ्เคฆ्เคงเคšเคจ्เคฆ्เคฐाเค•ाเคฐ เคฌाเคฒुเค•ा เคธ्เคคूเคช

เคชเคฐीเค•्เคทा เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ GK

Q.1 เค†เคนเฅœเคตाเคธिเคฏों เค•ा เคฎुเค–्เคฏ เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ เค•्เคฏा เคฅा ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคคाเคฎ्เคฌा เค—เคฒाเค•เคฐ เคตเคธ्เคคुเคँ เคฌเคจाเคจा

Q.2 เค•ाเคฒीเคฌंเค—ा เคธ्เคฅเคฒ เค•ो เคธिंเคงु เค˜ाเคŸी เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เคคृเคคीเคฏ เคฐाเคœเคงाเคจी เค•เคนा ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคฆเคถเคฐเคฅ เคถเคฐ्เคฎा เคจे

Q.3 เคนเฅœเคช्เคชा เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ी เค‰เคค्เคชเคค्เคคि เค•े เคธंเคฌंเคง เคฎें ‘เคธुเคฎेเคฐ เคธे เคฒोเค—ो เค•ा เคชเคฒाเคฏเคจ’ เคฏเคน เคตिเคšाเคฐ เค•िเคธ เค‡เคคिเคนाเคธเคตेเคคा เค•ा เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคˆ. เคœै. เคเคš. เคฎैเค•े เค•ा

Q.4 เคนเฅœเคช्เคชा เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ा เค‰เคฆ्เคญเคต เคชूเคฐ्เคต เคนเฅœเคช्เคชा เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ी เคชเคฐिเคชเค•्เคตเคคा เค•े เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคธ्เคตเคฐूเคช เคนुเค†, เคฏเคน เค•เคฅเคจ เค•िเคธเค•ा เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เค…เคฎเคฒाเคจंเคฆ เค˜ोเคท

Q.5 เค—เคฃेเคถ्เคตเคฐ เคธเคญ्เคฏเคคा เค•िเคธ เค•ाเคฒ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคคाเคฎ्เคฐเคชाเคทाเคฃ เคฏुเค—

Q.6 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ाเคฒ เค•े เค…เคตเคถेเคท เค•เคนाँ เคฎिเคฒे เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคฌैเคฐाเค , เคจोเคน

Q.7 เคชुเคฐाเคคाเคค्เคค्เคตिเค• เคธ्เคฅเคฒ เคฐंเค— เคฎเคนเคฒ เค•เคนाँ เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคนเคจुเคฎाเคจเค—เฅ

Q.8 เค•ाเคฒीเคฌंเค—ा เค•ा เคถाเคฌ्เคฆिเค• เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เค•ाเคฒी เคšूเฅœिเคฏाँ

Q.9 เคฌैเคฐाเค  เคช्เคฐाเคšीเคจ เคฎें เคฐाเคœเคงाเคจी เคฅी ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी

Q.10 เคชोเคฅीเค–ाเคจा เคธंเค—्เคฐเคนाเคฒเคฏ เค•เคนाँ เคชเคฐ เค…เคตเคธ्เคฅिเคค เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคœเคฏเคชुเคฐ

Q.11 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เค•िเคธ เคœिเคฒेे เคฎें เคฏुเคฆ्เคง เคธंเค—्เคฐเคนाเคฒเคฏ 2015 เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคœैเคธเคฒเคฎेเคฐ

Q.12 เคธाเคฐ्เคฆुเคฒ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฐिเคธเคฐ्เคš เค‡ंเคธ्เคŸीเคŸ्เคฏूเคŸ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เค•िเคธเคจे เค•ी ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคฆเคถเคฐเคฅ เคถเคฐ्เคฎा

Q.13 เคถ्เคฐी เคธเคฐเคธ्เคตเคคी เคช्เคฐเค•ाเคถ เคชुเคธ्เคคเค•ाเคฒเคฏ, เคœो เค†เคฒเคธ्เคฏ เคเคตं เคฆुเคฐ्เคฒเคญ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ा เค…เคช्เคฐเคคिเคฎ เค–เคœाเคจा เคนै, เคœो เคธ्เคฅिเคค เคนै ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคซเคคेเคนเคชुเคฐ (เคธीเค•เคฐ)

Q.14 1848 เคฎें เค—ोเคฆ เคจिเคทेเคง เคจीเคคि เคฏा เคฐाเคœ्เคฏ เคนเฅœเคช เค•ी เคจीเคคि เค•िเคธเคจे เคฆी ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคฒाเคฐ्เคก เคกเคฒเคนौเคœी

Q.15 เค—ोเคฆ เคจिเคทेเคง เคจीเคคि เคฎें เคถिเค•ाเคฐ เคนोเคจे เคตाเคฒी เคญाเคฐเคค เค•ी เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฐिเคฏाเคธเคค เคฅी ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคธเคคाเคฐा (เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ)

Q.16 เค—ोเคฆ เคจिเคทेเคง เคจीเคคि เคฎें เคถिเค•ाเคฐ เคนोเคจे เคตाเคฒी เคฆेเคถ เค•ी เค…ंเคคिเคฎ เคฐिเคฏाเคธเคค เคฅी ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคจाเค—เคชुเคฐ (เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ)

Q.17 1857 เค•ी เค•्เคฐांเคคि เค•ा เคคाเคค्เค•ाเคฒिเค• เค•ाเคฐเคฃ เค•्เคฏा เคฅा ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคšเคฐ्เคฌी เคฒเค—े เค•ाเคฐเคคूเคธ

Q.18 เคฎंเค—เคฒ เคชांเคกे เค•ौเคจเคธी เคฐेเคœीเคฎेเคจ्เคŸ เค•ा เคธिเคชाเคนी เคฅा ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — 34เคตीं เคฐेเคœीเคฎेंเคŸ

Q.19 เคฎंเค—เคฒ เคชांเคกे เคจे เค•िเคธ เค…ंเค—्เคฐेเคœ เค…เคงिเค•ाเคฐिเคฏों เค•ी เคนเคค्เคฏा เค•ी ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — เคฒे. เคฌाเค— เคต เคœเคจเคฐเคฒ เคน्เคฏूเคธเคจ

Q.20 เคฎंเค—เคฒ เคชांเคกे เค•ो เคซांเคธी เค•ी เคธเคœा เค•เคฌ เคฆी เค—เคฏी ?
เค‰เคค्เคคเคฐ — 8 เค…เคช्เคฐैเคฒ 1857

เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคœเคจเค—เคฃเคจा เคต เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคช्เคฐเคถ्เคจोเคค्เคคเคฐी - 2011

เคช्เคฐเคถ्เคจ 1 2011 เค•ी เคœเคจเค—เคฃเคจा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ, เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค•ुเคฒ เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ เคฅी-
 (เค…) 66.1 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
 (เคฌ) 76.5 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
 (เคธ) 60.0 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
 (เคฆ) 67.1 เคช्เคฐเคคिเคถเคค
 เค‰เคค्เคคเคฐ 66.1 เคช्เคฐเคคिเคถเคค

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2 2011 เค•ी เคœเคจเค—เคฃเคจा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เค…เคจुเคธूเคšिเคค เคœเคจเคœाเคคि เค•ा เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เคเคตं เคจเค—เคฐीเคฏ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคฎें เคช्เคฐเคคिเคถเคค เค•्เคฏा เคนै -
เค—्เคฐाเคฎीเคฃ – เคจเค—เคฐीเคฏ
 (เค…) 16.9 - 3.2
 (เคฌ) 15.5 - 2.9
 (เคธ) 13.5 - 4.6
 (เคฆ) 17.6 - 5.2
 เค‰เคค्เคคเคฐ 16.9 - 3.2

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคœเคจเค—เคฃเคจा 2011 เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคจिเคฎ्เคจ เคœिเคฒों เค•ो เค‰เคจเค•ी เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค…เคตเคฐोเคนी เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคœเคฎाเคँ –
 (เค…) เคœเคฏเคชुเคฐ, เคœोเคงเคชुเคฐ, เค…เคฒเคตเคฐ, เคจाเค—ौเคฐ
 (เคฌ) เคœเคฏเคชुเคฐ, เค•ोเคŸा, เคœोเคงเคชुเคฐ, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ
 (เคธ) เคœเคฏเคชुเคฐ, เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ, เคœोเคงเคชुเคฐ, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ
 (เคฆ) เค‘เค—เคชुเคฐ, เคฌीเค•ाเคจेเคฐ, เคœोเคงเคชुเคฐ, เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ
 เค‰เคค्เคคเคฐ เคœเคฏเคชुเคฐ, เคœोเคงเคชुเคฐ, เค…เคฒเคตเคฐ, เคจाเค—ौเคฐ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4 เคœเคจเค—เคฃเคจ 2012 เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคธเคฌเคธे เค•เคฎ เคฒिंเค—ाเคจुเคชाเคค เค•िเคธ เคœिเคฒे เคฎें เคฐिเค•ाॅเคฐ्เคก เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै -
 (เค…) เคงौเคฒเคชुเคฐ
 (เคฌ) เคฆौเคธा
 (เคธ) เคญเคฐเคคเคชुเคฐ
 (เคฆ) เคธเคตाเคˆเคฎाเคงाुเคฐ
 เค‰เคค्เคคเคฐ เคงौเคฒเคชुเคฐ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 5 เคœเคจเค—เคฃเคจा 2011 เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ, เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ी เค•ुเคฒ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•िเคคเคจी เคนै-
 (เค…) 6.86 เคฒाเค–
 (เคฌ) 6.86 เค•เคฐोเฅœ
 (เคธ) 6.86 เค…เคฐเคฌ
 (เคฆ) 6.86 เค–เคฐเคฌ
 เค‰เคค्เคคเคฐ 6.86 เค•เคฐोเฅœ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 6 เคœเคจเค—เคฃเคจा 2011 เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค•ौเคจ เคธा/เคธे เค•เคฅเคจ เคธเคนी เคนै/เคนैं -
 (เค…) เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ เคฌाเฅœเคฎेเคฐ เคœिเคฒे เคฎें เคฆเคฐ्เคœ เค•ी เค—เคˆ।
 (เคฌ) เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ เค—ंเค—ाเคจเค—เคฐ เคฎें เคฆเคฐ्เคœ เค•ी เค—เคˆ।
 (เคธ) เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เค”เคธเคค เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ 21.3 เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคฆเคฐ्เคœ เค•ी เค—เคˆ।
 (เคฆ) เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เคธเคญी เค•เคฅเคจ เคธเคนी เคนैं।
 เค‰เคค्เคคเคฐ เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เคธเคญी เค•เคฅเคจ เคธเคนी เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 7 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฏों เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เคจिเคฎ्เคจ เคฎें เคธे เค•ौเคจ-เคธा/เค•ौเคจ-เคธे เค•เคฅเคจ เคธเคค्เคฏ เคนैं ? เคจीเคšे เคฆिเค เค—เค เค•ूเคŸ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐ เคธเคนी เค‰เคค्เคคเคฐ เคšुเคจिเค-
1. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ी เคฆเคถเค•ीเคฏ เคตृเคฆ्เคงि เคฆเคฐ 1991-2011 เค•े เคฆौเคฐाเคจ 9.97 เคช्เคฐเคคिเคถเคค เค˜เคŸी เคนै।
2. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เค˜เคจเคค्เคต 1901-2011 เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค›ः เค—ुเคฃा เคธे เค…เคงिเค• เคฌเฅा เคนै।
3. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคฒिंเค—ाเคจुเคชाเคค เค•ी เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि 1901-2011 เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคเค• เคธเคฎाเคจ เคฐเคนी เคนै।
4. เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ 1951-2011 เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค†เค  เค—ुเคฃा เคธे เค…เคงिเค• เคฌเฅी เคนै।
เค•ूเคŸ -
 (เค…) 2 เค”เคฐ 4
 (เคฌ) 1 เค”เคฐ 2
 (เคธ) 3 เค”เคฐ 4
 (เคฆ) 1, 2, เค”เคฐ 4
 เค‰เคค्เคคเคฐ 2 เค”เคฐ 4

เคช्เคฐเคถ्เคจ 8 เคœเคจเค—เคฃเคจा 2011 เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•े เคจिเคฎ्เคจ เคœिเคฒों เคฎें เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคชाเคˆ เค—เคˆ เคนै-
เคœिเคฒों เค•ो เคœ्เคฏाเคฆा เคธे เค•เคฎ เคธाเค•्เคทเคฐเคคा เคฆเคฐ เค•े เคธเคนी เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคšिเคจ्เคนिเคค เค•ीเคœिเค-
 (เค…) เคœเคฏเคชुเคฐ, เค•ोเคŸा, เค…เคฒเคตเคฐ, เคธीเค•เคฐ, เคुंเคुเคจू
 (เคฌ) เค…เคฒเคตเคฐ, เคुंเคुเคจू, เคธीเค•เคฐ, เคœเคฏเคชुเคฐ, เค•ोเคŸा
 (เคธ) เค•ोเคŸा, เคœเคฏเคชुเคฐ, เคुंเคुเคจू, เคธीเค•เคฐ, เค…เคฒเคตเคฐ
 (เคฆ) เคธीเค•เคฐ, เคœเคฏเคชुเคฐ, เคुเคुเคจू, เค…เคฒเคตเคฐ, เค•ोเคŸा
 เค‰เคค्เคคเคฐ เค•ोเคŸा, เคœเคฏเคชुเคฐ, เคुंเคुเคจू, เคธीเค•เคฐ, เค…เคฒเคตเคฐ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 9 เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें 2011 เค•ी เคœเคจเค—เคฃเคจा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค•ौเคจเคธी เคœเคจเคœाเคคि เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคนै -
 (เค…) เคธเคนเคฐीเคฏा
 (เคฌ) เค—เคฐाเคธिเคฏा
 (เคธ) เคญीเคฒ
 (เคฆ) เคฎीเคฃा
 เค‰เคค्เคคเคฐ เคญीเคฒ

เคช्เคฐเคถ्เคจ 10 เคตเคฐ्เคท 2011 เคฎें เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคจเค—เคฐीเคฏ เคœเคจเคธंเค–्เคฏा เค•ा เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคฅा-
 (เค…) 23.39
 (เคฌ) 22.88
 (เคธ) 31.12
 (เคฆ) 24.90
 เค‰เคค्เคคเคฐ 24.90