Follow Us ЁЯСЗ

Sticky

рддрдд्рд╕рдо рдФрд░ рддрдж्рднрд╡ рд╢рдм्рдж рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा,рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдХे рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЙрджрд╣ाрд░рдг - Tatsam Tadbhav

рддрдд्рд╕рдо рд╢рдм्рдж (Tatsam Shabd) : рддрдд्рд╕рдо рджो рд╢рдм्рджों рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдмрдиा рд╣ै – рддрдд +рд╕рдо , рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ोрддा рд╣ै рдЬ्рдпों рдХा рдд्рдпों। рдЬिрди рд╢рдм्рджों рдХो рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕े рдмिрдиा...

рдЖрдЬ рдХे рдЯॉрдк рдк्рд░рд╢्рдиोрддрд░ ।।

1. рд╣िрди्рджी рдоें рдЧेрдп рдкрджों рдХी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХрдм рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ुрдИ ?
(рдЕ) рд╕िрдж्рдзों рд╕े     (рдм) рдЬैрдиों рд╕े
(рд╕) рдмौрдж्рдзों рд╕े            (рдж) рд▓ौрдХिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े

2. рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХीрдЬिрдП
(рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп)                   (рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ)
(рдХ) рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп             1. рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж
(рдЦ) рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп           2. рдж्рд╡ैрддाрдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж
(рдЧ) рд░ाрдоाрдиुрдЬाрдЪाрд░्рдп         3. рдЕрдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж
(рдШ) рдиिрдо्рдмाрд░्рдХ                4. рд╢ुрдж्рдзाрдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж

рдХूрдЯ:
рдХ   рдЦ    рдЧ   рдШ
(рдЕ) 3    4    1    2 
(рдм) 2     3    1    4
(рд╕) 2     4    1    3
(рдж) 3      4    2    1

3. рд╕ुрдоेрд▓िрдд рдХीрдЬिрдП –
(рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп)                      (рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ)
(рдХ) рддрдкрд╕ीрд╢ाрдЦा               1. рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕
(рдЦ) рд░рд╕िрдХ рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп         2. рдЬрдЧрдЬीрд╡рди рджाрд╕
(рдЧ) рд╕рдд्рдпрдиाрдоी рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп    3. рд╣िрддрд╣рд░िрд╡ंрд╢
(рдШ) рд░ाрдзाрд╡рд▓्рд▓рдн рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп  4. рдХीрд▓्рд╣рджाрд╕

рдХूрдЯ –
рдХ   рдЦ   рдЧ   рдШ
(рдЕ) 4    1    2    3
(рдм) 1    2     3    4
(рд╕) 4    1     3    2
(рдж) 4     2     4    3

4. рд╣рд░िрджाрд╕ рдиिрд░ंрдЬрдиी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп рд╣ै?
(рдЕ) рд╕рдд्рдпрдиाрдоी
(рдм) рд░рд╕िрдХ рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп
(рд╕) рдиिрд░ंрдЬрдиी рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп 
(рдж) рд░ाрдзाрд╡рд▓्рд▓рдн рд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп

5. ’рд╢ांрдд’ рд╢рдм्рдж рд╕े рд╕ंрдд рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдоाрдирддे рд╣ै ?
(рдЕ) рдкрд░рд╢ुрд░ाрдо рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी
(рдм) рдбाॅ. рдкीрддाрдо्рдмрд░рджрдд्рдд рдмрдЩрде्рд╡ाрд▓
(рд╕) рдбाॅ. рдЧрдгрдкрддि рдЪрди्рдж्рд░ рдЧुрдк्рдд
(рдж) рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрдЬрдпрдоोрд╣рди

6. рд░ाрдоाрдиंрдж рдиे рдХिрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХो рдоाрдиा рд╣ै ?
(рдЕ) рдЕрдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж     (рдм) рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж
(рд╕) рдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж         (рдж) рдж्рд╡ैрддाрдж्рд╡ैрддрд╡ाрдж

7. рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХो рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд╕рдЧुрдг рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рджो рднाрдЧों рдоें рдХिрд╕рдиे рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा?
(рдЕ) рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓      (рдм) рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी
(рд╕) рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा    (рдж) рдЧрдгрдкрддिрдЪрди्рдж्рд░ рдЧुрдк्рдд

8. рдбाॅ. рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा рдиे рдЬ्рдЮाрдиाрд╢्рд░рдпी рд╢ाрдЦा рдХो рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рд╕рдо्рдмोрдзिрдд рдХिрдпा рд╣ै?
(рдЕ) рд╕ूрдлी рдХाрд╡्рдп      (рдм) рд╕ंрдд рдХाрд╡्рдп 
(рд╕) рд░ाрдо рдХाрд╡्рдп        (рдж) рдХृрд╖्рдг рдХाрд╡्рдп

9. ’’рдоेрд░ा рд╕ाрд╣िрдм рдПрдХ рд╣ै, рджूрдЬा рдХрд╣ा рди рдЬाрдп, рд╕ाрд╣िрдм рджूрдЬा рдЬो рдХрд╣ुँ рд╕ाрд╣рдм рдЦрд░ा рд░िрд╕ाрдп।’’ рдкрдж рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ै?
(рдЕ) рджाрджू       (рдм) рдХрдмीрд░
(рд╕) рдкीрдкा       (рдж) рдзрди्рдиा

10. ’’рджрд╢рд░рде рд╕ुрдд рддिрд╣ुंрд▓ोрдХ рдмрдЦाрдиा, рд░ाрдордиाрдо рдХा рдорд░рдо рди рдЬाрдиा।’’ рдкрдж рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ै ?
(рдЕ) рдХेрд╢рд╡рджाрд╕       (рдм) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕
(рд╕) рдХрдмीрд░        (рдж) рд░ाрдоाрдирди्рдж

11. ’’рдиिрд░्рдЧुрдг рд░ाрдо рдЬрдкрд╣ुं рд░े рднाрдИ, рдЕрд╡िрдЧрдд рдХी рдЧрддि рд▓рдЦी рди рдЬाрдИ।’’ рдкрдж рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ै ?
(рдЕ) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕          (рдм) рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕
(рд╕) рдХрдмीрд░ рджाрд╕    (рдж) рдХेрд╢рд╡рджाрд╕

12. рднрдХ्рддрдоाрд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░ाрдоाрдиुрдЬाрдЪाрд░्рдп рдХी рд╢िрд╖्рдп рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें рд░ाрдоाрдиंрдж рдХिрд╕ рдкीрдвी рдХे рд╢िрд╖्рдп рдеे ?
(рдЕ) рдк्рд░рдердо         (рдм) рдж्рд╡िрддीрдп
(рд╕) рддृрддीрдп         (рдж) рдЪрддुрд░्рде

13. рд░ाрдоाрдиंрдж рдХे рдЧुрд░ू рдеे ?
(рдЕ) рдм्рд░рдЬाрдиंрдж           (рдм) рд░ाрдШрд╡ाрдиंрдж
(рд╕) рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп     (рдж) рдирд░рд╣рдпाрдиंрдж

14. ’рд░ाрдоाрд╡рддрд╕рдо्рдк्рд░рджाрдп’ рдХा рдоूрд▓ рдоंрдд्рд░ рд╣ै ?
(рдЕ) рд░ाрдо                        (рдм) рд╕ीрддा рд░ाрдо
(рд╕) рдЕ рдПрд╡ं рдм рджोрдиों    (рдж) рд╕ीрддा

15. рд░ाрдоाрдиंрдж рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╢िрд╖्рдп рд╣ै ?
(рдЕ) рд╕ुрдЦाрдиंрдж, рдЕрдиंрддाрдиंрдж, рднाрд╡ाрдиंрдж
(рдм) рдирд░рд╣рд░्рдпाрдиंрдж, рд╕ुрд░рд╕ुрд░ाрдиंрдж, рд╕ुрд░рд╕рд░ि, рдкрджрдоाрд╡рддी
(рд╕) рдзрди्рди, рдкीрдкा, рд╕ेрди рдХрдмीрд░, рд░ैрджाрд╕
(рдж) рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рд╕рднी

16. ’рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдкाрд░िрдЬाрдд’ рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ै ?
(рдЕ) рд░ाрдзोрджाрд╕        (рдм) рдЪेрддрдирджाрд╕
(рд╕) рдЕрдиंрддрджाрд╕      (рдж) рдк्рд░िрдпाрджाрд╕

17. ’’рдХрдмीрд░ рдХा рдк्рд░ाрд░्рджुрднाрд╡ рдПрдХ рдШрдЯрдиा рд╣ै। рд╣िрди्рджी рднрдХ्рддि рдХाрд╡्рдп рдХा рдк्рд░рдердо рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдкुрд░рд╕्рдХрд░्рддा ।’’ рдХрдерди рд╣ै ?
(рдЕ) рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी        (рдм) рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा
(рд╕) рдбाॅ. рдмрдЪ्рдЪрди рд╕िंрд╣          (рдж) рдЪрди्рдж्рд░рдмрд▓ी рдкाрдг्рдбेрдп

18. рд╢्рдпाрдорд╕ुंрджрд░ рджाрд╕ рдиे рдХрдмीрд░ рдХे рдкрджों рдХो рдХिрд╕ рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╕े рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХिрдпा рд╣ै ?
(рдЕ) рдХрдмीрд░ рдЧ्рд░ंрдеाрд╡рд▓ी       (рдм) рд╕ंрдд рдХрдмीрд░
(рд╕) рдХрдмीрд░            (рдж) рдХोрдИ рдирд╣ीं

19. рдХрдмीрд░ рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдХो рдзрд░्рдорджाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा ’рдмीрдЬрдХ’ рдоें рд╕рдо्рдкाрджिрдд рдХрдм рдХिрдпा рдЧрдпा ?
(рдЕ) рд╕рди् 1468 рдИ.    (рдм) рд╕рди् 1565 рдИ.
(рд╕) рд╕рди् 1464 рдИ.     (рдж) рд╕рди् 1562 рдИ.

20. ’рдмीрдЬрдХ’ рдоें рдХुрд▓ рд░рдоैрдиिрдпाँ  рд╣ै ?
(рдЕ) 809   (рдм) 84   (рд╕) 115   (рдж) 21

21. ’’рддुрд▓рд╕ी рдХो рдЫोрдЩрдХрд░ рд╣िрди्рджी рднाрд╖ी рдЬрдирддा рдкрд░ рдХрдмीрд░ рдХे рд╕рдоाрди рдпा рдЙрдирд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ рдХिрд╕ी рдХрд╡ि рдХा рдирд╣ीं рдкрдЩा’’ рдЙрдХ्рдд рдХрдерди рд╣ै ?
(рдЕ) рд╢्рдпाрдорд╕ुंрджрд░ рджाрд╕     (рдм) рдбाॅ. рд░ाрдордХुрдоाрд░ рд╡рд░्рдоा
(рд╕) рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी     (рдж) рдбाॅ. рдирдЧेрди्рдж्рд░

22. рдиाрднाрджाрд╕ рдХृрдд ’рднрдХ्рддрдоाрд▓’ рдХी рд░рдЪрдиा рдХрдм рд╣ुрдИ ?
(рдЕ) рд╕рди् 1585 рдИ.     (рдм) рд╕рди् 1468 рдИ.
(рд╕) рд╕рди् 1464 рдИ.     (рдж) рд╕рди् 1462 рдИ.

23. рдЧोрд░рдЦрдиाрде рдФрд░ рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдХे рдордз्рдп рддрдд्рдд्рд╡ рд╕िрдж्рдзांрдд рдкрд░ рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХिрд╕ рд░рдЪрдиा рдоें рд╣ुрдИ рд╣ै ?
(рдЕ) рдХрдмीрд░ рдкрд░िрдЪрдИ        (рдм) рднрд╡рддाрд░рдг рдоें
(рд╕) рдХрдмीрд░-рдЧोрд░рдЦ-рдЧुрд╖्рдЯ   (рдж) рднрдХ्рддрдоाрд▓

24. ’’рддुрдо рдЬिрди рдЬाрдиो рдЧीрдд рд╣ै, рдпрд╣ рдиिрдЬ рдм्рд░рд╣рдо рд╡िрдЪाрд░,
рдоैं рдХрд╣рддा рд╣ूँ рдЖंрдЦिрди рджेрдЦी, рддूँ рдХрд╣рддा рдХी рд▓ेрдЦी।’’
рдЗрд╕ рдХрдерди рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ै ?
(рдЕ) рдХрдмीрд░     (рдм) рд╕ंрдд рдкीрдкा
(рд╕) рд░ैрджाрд╕      (рдж) рд╕ुंрджрд░рджाрд╕

▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
рдЙрдд्рддрд░ -
1.рдЕ/ 2.рдЕ/ 3.рдЕ/ 4.рд╕/ 5.рдм/ 6рдм/ 7.рдм/ 8.рдм/ 9.рдм/ 10.рд╕

11.рд╕/ 12.рдж/ 13.рдм/ 14.рд╕/ 15.рдж/ 16.рдм/ 17.рд╕/ 18.рдЕ/ 19.рд╕/ 20.рдм

21.рдЕ/ 22.рдЕ/ 23.рд╕/ 24.рдЕ

2023 рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдиॉрд░्рд╡े рдХे рд░ाрдЗрдЯрд░ рдЬॉрди рдлोрд╕े рдХो рдоिрд▓ा :

рдиॉрд░्рд╡े рдХे рд░ाрдЗрдЯрд░ рдЬॉрди рдлोрд╕े (Jon Fosse) рдХो рдЗрд╕ рд╕ाрд▓ рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдиोрдмेрд▓ рдк्рд░ाрдЗрдЬ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। 

рдлोрд╕े рдХो рдЙрдирдХे рдЗрдиोрд╡ेрдЯिрд╡ рдк्рд▓े (рдиाрдЯрдХों)рдФрд░ рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЧрдпा। 

рдиोрдмेрд▓ рдХрдоेрдЯी рдиे рдоाрдиा рд╣ै рдХि рдЬॉрди рдлोрд╕े рдХे рдиाрдЯрдХों рдФрд░ рдХрд╣ाрдиिрдпों рдиे рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХो рдЖрд╡ाрдЬ рджी рд╣ै рдЬो рдЕрдкрдиी рдмाрддें рдХрд╣рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рдеे। 

рдЬॉрди рдлोрд╕े рдиे рдЕрдкрдиे рдиाрдЯрдХों рдоें рдб्рд░ाрдоा рдХे рдЬрд░िрдП рдЙрди рдЗंрд╕ाрдиी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдЬाрд╣िрд░ рдХिрдпा рд╣ै, рдЬो рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЬाрд╣िрд░ рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ैं।

рдЖрдж्рдп-рдЗрддिрд╣ाрд╕ (рд╣рдб़рдк्рдкा рд╕рдн्рдпрддा, рд╡ैрджिрдХ рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░-рд╡ैрджिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि ।।

рд╡ैрджिрдХ рд╕рдн्рдпрддा рдпा рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рд╕े рдЬुреЬे рдк्рд░рдоुрдЦ рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдд्рддрд░ ।।

1.рд╡ेрджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрддрдиी рд╣ै ?
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4

Answer– D
Hide Answer

2.рд╕рдмрд╕े рдкुрд░ाрдиा рд╡ेрдж рдХौрди-рд╕ा рд╣ै?
A. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 
B. рд╕ाрдорд╡ेрдж 
C. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 
D. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж

Answer– A
Hide Answer

3. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рдХिрддрдиे рдоंрдбрд▓ рд╣ै?
A. 5
B. 10 
C. 12 
D. 15

Answer– B
Hide Answer

4.рдЧाрдпрдд्рд░ी рдоंрдд्рд░ рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрд╕ рд╡ेрдж рдоें рд╣ै?
A. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 
B. рд╕ाрдорд╡ेрдж 
C. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 
D. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж

Answer– A
Hide Answer

5. рдЧाрдпрдд्рд░ी рдоंрдд्рд░ рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХे рдХिрд╕ рдоंрдбрд▓ рдоें рд╣ै?

A. 1
B. 2
C. 3
D. 4

Answer– C
Hide Answer

6. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рд╕рдмрд╕े рдкрд╡िрдд्рд░ рдирджी рдХिрд╕े рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै ?
A. рдЧंрдЧा
B. рдпрдоुрдиा 
C. рд╕рд░рд╕्рд╡рддी 
D. рдм्рд░рд╣्рдордкुрдд्рд░

Answer– C
Hide Answer

7. рд╕рдмрд╕े рдирдпा рд╡ेрдж рдХौрди-рд╕ा рд╣ै?
A. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 
B. рд╕ाрдорд╡ेрдж 
C. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 
D. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж

Answer– D
Hide Answer

8. рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд░ाрдЬा рдЬрдирддा рд╕े рдЬो рдХрд░ рд╡рд╕ूрд▓ рдХрд░рддा рдеा рдЙрд╕े рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рдеे?
A. рдЬрд░्рдЬिрдпा 
B. рдмрд▓ि 
C. рд▓рдЧाрди 
D. рдХрд░

Answer– B
Hide Answer

9. “рд╕рдд्рдпрдоेрд╡ рдЬрдпрддे” рдХрд╣ाँ рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै?
A. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 
B. рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг
C. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 
D. рдоुрдг्рдбрдХोрдкрдиिрд╖рдж

Answer– D
Hide Answer

10. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рдХिрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै?
A. рдорди्рдд्рд░
B. рдЬाрджू  
C. рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж  
D. рд╕ंрдЧीрдд

Answer– A
Hide Answer

11. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें рдХुрд▓ рдЛрдЪाрдУं (рдоंрдд्рд░ो) рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╣ै?
A. 10,000
B. 10,500 
C. 11,600
D. 10,600

Answer– D
Hide Answer

12. рд╕ाрдорд╡ेрдж рдоें рдХिрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै?
A. рдорди्рдд्рд░ 
B. рдЬाрджू 
C. рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж  
D. рд╕ंрдЧीрдд

Answer– D
Hide Answer

13. рднाрд░рддीрдп рд╕ंрдЧीрдд рдХा рдЬрдирдХ рдХिрд╕ рд╡ेрдж рдХो рдХрд╣рддे рд╣ै?
A. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж 
B. рд╕ाрдорд╡ेрдж 
C. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 
D. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж

Answer– B
Hide Answer

14. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдоें рдХिрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै?
A. рдорди्рдд्рд░ 
B. рдХрд░्рдордХाрдг्рдб 
C. рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж  
D. рд╕ंрдЧीрдд

Answer– B
Hide Answer

15. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдоें рдХिрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै?
A. рдоंрдд्рд░ो 
B. рд░ोрдЧ рдиिрд╡ाрд░рдг рд╡ рдЬाрджू-рдЯोрдиा 
C. рдХрд░्рдордХाрдг्рдб  
D. рд╕ंрдЧीрдд

Answer– B

16. рдЙрдкрдиिрд╖рджों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрддрдиी рд╣ै?
A. 4 
B. 68
C. 108 
D. 12

Answer– C
Hide Answer

17. рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдХो рдЕрди्рдп рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
A. рд╡ेрдж 
B. рд╡ेрджांрдЧ 
C. рд╡ेрджांрдд   
D. рдкुрд░ाрдг

Answer– C
Hide Answer

18. рд╡ेрджांрдЧों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрддрдиी рд╣ै?
A. 4
B. 6 
C. 108 
D. 12

Answer– B
Hide Answer

19. рд╡्рдпाрдХрд░рдг рдХी рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рд░рдЪिрдд рдкुрд╕्рддрдХ рд╣ै ?
A. рдорд╣ाрднाрд╕्рдп 
B. рдЕрд╖्рдЯाрдз्рдпाрдпी 
C. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж 
D. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж

Answer– B
Hide Answer

20. рдЕрд╖्рдЯाрдз्рдпाрдпी рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рдеे?
A. рдХाрд▓िрджाрд╕ 
B. рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕ 
C. рдкाрдгिрдиि
D. рдЕрд╖्рдЯाрд╡рдХ्рд░

Answer– C
Hide Answer

21. рдкुрд░ाрдгों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрддрдиी рд╣ै ?
A. 4
B. 6 
C. 12 
D. 18

Answer– D
Hide Answer

22. рд╡ैрджिрдХ рдЖрд░्рдпों рдХा рдоुрдЦ्рдп рднोрдЬрди рдХ्рдпा рдеा?
A. рдЬौ рдФрд░ рдЪाрд╡рд▓ 
B. рджूрдз рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЙрдд्рдкाрджрдХ
C. рдЪाрд╡рд▓ рдФрд░ рджाрд▓
D. рд╕рдм्рдЬी рдФрд░ рдлрд▓

Answer– B
Hide Answer

23. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ा рдЕрди्рди рдордиुрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдпा рдЧрдпा?
A. рдЬौ
B. рдЪाрд╡рд▓ 
C. рдЧेрд╣ू
D. рд░ाрдИ

Answer– A
Hide Answer

24. рд╡ैрджिрдХ рд▓ोрдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрд╕ рдзाрддु рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдХिрдпा рдЧрдпा ?
A. рд▓ोрд╣ा
B. рддांрдмा
C. рд╕ोрдиा 
D. рдЪांрджी

Answer– B
Hide Answer

25. ‘рд╡ेрдж’ рд╢рдм्рдж рдХा рдХ्рдпा рдЕрд░्рде рд╣ै?
A. рдмुрдж्рдзिрдоाрди
B. рдХुрд╢рд▓рддा 
C. рдЬ्рдЮाрди
D. рд╢рдХ्рддि

Answer– C

рдк्рд░ाрдЧैрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХाрд▓ (рдкुрд░ाрдкाрд╖ाрдг рдпुрдЧ, рдордз्рдпрдкाрд╖ाрдг рдпुрдЧ, рдирд╡рдкाрд╖ाрдг рдпुрдЧ)

.26. рдЖрд░्рдп рд╕рдн्рдпрддा рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЬीрд╡рди рдХे рдЖрдпु рдХे рдЕрд╡рд░ोрд╣ी рдХ्рд░рдоाрдиुрд╕ाрд░ рдХौрди-рд╕ा рд╕рд╣ी рд╣ै?
A. рдЧृрд╣рд╕्рде-рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп-рд╡ाрдирдк्рд░рд╕्рде-рд╕ंрди्рдпाрд╕
B. рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп-рд╡ाрдирдк्рд░рд╕्рде-рд╕ंрди्рдпाрд╕-рдЧृрд╣рд╕्рде
C. рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп-рдЧृрд╣рд╕्рде-рд╡ाрдирдк्рд░рд╕्рде-рд╕ंрди्рдпाрд╕
D. рд╡ाрдирдк्рд░рд╕्рде-рд╕ंрди्рдпाрд╕-рдм्рд░рд╣्рдордЪрд░्рдп-рдЧृрд╣рд╕्рде

Answer– C
Hide Answer

27. рдЖрд░рдо्рднिрдХ рд╡ैрджिрдХ рдХрд▓ा рдоें рд╡рд░्рдг-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЖрдзाрд░िрдд рдеी ?
A. рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░
B. рдЬрди्рдо рдкрд░ 
C. рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдкрд░ 
D. рдк्рд░рддिрднा рдкрд░

Answer– C
Hide Answer

28. рдЖрд░्рдпों рдХो рдПрдХ рдЬाрддि рдХрд╣рдиे рд╡ाрд▓ा рдкрд╣рд▓ा рдпूрд░ोрдкिрдпрди рдХौрди рдеा?
A. рд╡िрд▓िрдпрдо рдЬोрди्рд╕
B. рдПрдЪ. рд╡िрд▓िрдпрдо 
C. рдоेрдХ्рд╕рдоूрд▓рд░ 
D. рдЬрд░рдирд▓ рдХрдиिрдШрдо

Answer– C
Hide Answer

29. рдЖрд░्рдпрди рдЬрдирдЬाрддिрдпों рдХी рдкрд░ाрдзीрдирддрдо рдмрд╕्рддी рдХрд╣ाँ рд╣ै ?
A. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢
B. рдмंрдЧाрд▓
C. рджिрд▓्рд▓ी 
D. рд╕рдк्рдд рд╕िрди्рдзु

Answer– D
Hide Answer

30. рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдХ्рдпा рд╣ै?
A. рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп
B. рдХрдеा-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣
C. рдХाрдиूрди рдХी рдкुрд╕्рддрдХ 
D. рд╣िрди्рджू рджрд░्рд╢рди рдХा рд╕्рдд्рд░ोрдд

Answer– D
Hide Answer

31. рд░ाрдоाрдпрдг рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕
B. рд╡ाрд▓्рдоीрдХि
C. рдХाрд▓िрджाрд╕
D. рдХौрдЯिрд▓्рдп

Answer– B
Hide Answer

32. рд░ाрдоाрдпрдг рдоें рдХिрддрдиे рдХाрдг्рдб рд╣ै?
A. 5
B. 6
C. 7
D. 8

Answer– C
Note :- рдмाрд▓рдХाрдг्рдб, рдЕрдпोрдз्рдпाрдХाрдг्рдб, рдЕрд░рдг्рдпрдХाрдг्рдб, рдХिрд╖्рдХिрди्рдзाрдХाрдг्рдб, рд╕ुрди्рджрд░рдХाрдг्рдб, рд▓ंрдХा рдХांрдб рдпा рдпुрдж्рдзрдХाрдг्рдб рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░рдХाрдг्рдб
Hide Answer

33. рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕
B. рд╡ाрд▓्рдоीрдХि
C. рдХाрд▓िрджाрд╕
D. рдХौрдЯिрд▓्рдп

Answer– A
Hide Answer

34. рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕
B. рдмाрд▓्рдоीрдХि
C. рдХाрд▓िрджाрд╕
D. рдХौрдЯिрд▓्рдп

Answer– D
Note:- рдХौрдЯिрд▓्рдп рдХो рд╡िрд╖्рдгुрдЧुрдк्рдд рддрдеा рдЪाрдгрдХ्рдп рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै
Hide Answer

35. рдоेрдШрджूрдд рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕
B. рдмाрд▓्рдоीрдХि
C. рдХाрд▓िрджाрд╕
D. рдХौрдЯिрд▓्рдп

Answer– C

36. рдХाрд▓िрджाрд╕ рдХी рдк्рд░рдердо рд░рдЪрдиा рдХ्рдпा рдеी?
A. рдоेрдШрджूрдд
B. рд░рдШुрд╡ंрд╢
C. рдЕрднिрдЬ्рдЮाрдирд╢ाрдХुрди्рддрд▓
D. рдЛрддुрд╕ंрд╣ाрд░

Answer– D
Hide Answer

37. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡िрд╢्рд╡рдХрд░्рдоा
B. рдзрди्рд╡рди्рддрд░ि
C. рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░
D. рднрд░рддрдоुрдиि

Answer– B
Hide Answer

38. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡िрд╢्рд╡рдХрд░्рдоा
B. рдзрди्рд╡рди्рддрд░ि
C. рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░
D. рднрд░рддрдоुрдиि

Answer– C
Hide Answer

39. рд╕ाрдорд╡ेрдж рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡िрд╢्рд╡рдХрд░्рдоा
B. рдзрди्рд╡рди्рддрд░ि
C. рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░
D. рднрд░рддрдоुрдиि

Answer– D
Hide Answer

40. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХौрди рд╣ै?
A. рд╡िрд╢्рд╡рдХрд░्рдоा
B. рдзрди्рд╡рди्рддрд░ि
C. рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░
D. рднрд░рддрдоुрдиि

Answer– A
Hide Answer

41. рд╡ेрджों рдХे рдЯीрдХाрдУं рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рдеे?
A. рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдЧ्рд░рди्рде
B. рдзрдиुрд╡ेрдж
C. рд╡ेрдж
D. рдкुрд░ाрдг

Answer– A
Hide Answer

42. рдЛрдЧ्рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рддाрдкी рджेрд╡рддा рдХौрди рдеा?
A. рдм्рд░рд╣्рдоा
B. рд╡िрд╖्рдгु
C. рд╢िрд╡ 
D. рдЗंрдж्рд░

Answer– D
Hide Answer

43. рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдХрд░ рд▓рдЧाрдиे рдХी рдк्рд░рдеा рдХिрд╕ рдХाрд▓ рд╕े рд╢ुрд░ु рд╣ुрдИ?
A. рдЛрдЧ्рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓
B. рдЙрдд्рддрд░рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ 
C. рдкुрд░ाрд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓
D. рд╕िрди्рдзु рдХाрд▓

Answer– B
Hide Answer

44. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХो рдХिрд╕ рдЕрди्рдп рдиाрдо рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
A. рдм्рд░рд╣्рдорд╡ेрдж
B. рдкुрд░ाрдг 
C. рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж
D. рдзрдиुрд░्рд╡ेрдж

Answer– A
Hide Answer

45. “рдУрейрдо्” рдХрд╣ाँ рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै?
A. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж
B. рдоुрдг्рдбрдХोрдкрдиिрд╖рдж
C. рд╡ृрд╣рджाрд░рдг्рдп рдЙрдкрдиिрд╖рдж
D. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж

Answer– C
Hide Answer

46. рд╡ैрджिрдХ рдпुрдЧ рдоें ‘рдпрд╡’ рдХрд╣ा рдЬाрддा рдеा?
(A) рдЧेрд╣ूँ
(B) рдЪाрд╡рд▓
(C) рдордХ्рдХा
(D) рдЬौ

Answer– D
Hide Answer

47. ‘рдордиुрд╕्рдоृрддि’ рдХी рд░рдЪрдиा рдХिрд╕рдиे рдХी рдеी?
(A) рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░
(B) рдордиु
(C) рд╡ाрд▓्рдоीрдХि
(D) рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕

Answer– B
Hide Answer

48. рдпोрдЧ рджрд░्рд╢рди рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा?
(A) рдордиु
(B) рдкрддрдЮ्рдЬрд▓ि
(C) рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░
(D) рднрд░्рддृрд╣рд░ि

Answer– B
Hide Answer

49. рдЖрд░्рдпों рдиे рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдХिрд╕ рдзाрддु рдХो рдЦोрдЬा рдеा?
(A) рд╕ोрдиा
(B) рддांрдмा
(C) рдЪाँрджी
(D) рд▓ोрд╣ा

Answer– D
Hide Answer

50. рдХृрд╖्рдг рднрдХ्рддि рдХा рдк्рд░рдердо рдПрд╡ं рдк्рд░рдзाрди рдЧ्рд░ंрде рдХिрд╕े рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
(A) рдорд╣ाрднाрд░рдд
(B) рд╢्рд░ीрдордж्рднाрдЧрд╡рдд рдЧीрддा
(C) рдоुंрдбрдХ рдЙрдкрдиिрд╖рдж
(D) рдЬрдпрд╕ंрд╣िрддा

Answer– B
Hide Answer

51. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें ‘рдЕрдШрди्рдп’ рд╢рдм्рдж рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрд╕ рдкрд╢ु рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै?
(A) рдЧाрдп
(B) рдмрдХрд░ी
(C) рдШोрдбा
(D) рд╣ाрдеी

Answer– A

рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕्рд░ोрдд рдПрд╡ं рдЙрдирдоें рдкाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдо्рд▓

  рдЕрдо्рд▓ — рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕्рд░ोрдд

ЁЯСЙ—рдРрд╕ीрдЯिрдХ рдЕрдо्рд▓ (рдПрдеेрдиोрдЗрдХ рдЕрдо्рд▓) — рд╕िрд░рдХा

ЁЯСЙ—рдлॉрд░्рдоिрдХ рдЕрдо्рд▓ (рдоेрдеोрдиोрдЗрдХ рдЕрдо्рд▓) — рдЪींрдЯी рдХा рдбंрдХ

ЁЯСЙ—рд╕ाрдЗрдЯ्рд░िрдХ рдЕрдо्рд▓, рд╡िрдЯाрдоिрди C (рдПрд╕्рдХॉрд░्рдмिрдХ рдЕрдо्рд▓) — рдЖंрд╡рд▓ा, рдиींрдмू, рд╕ंрддрд░ा рдФрд░ рд╕рднी рд╕рднी рддрд░рд╣ рдХे рдЦрдЯ्рдЯे рдлрд▓

ЁЯСЙ—рд▓ैрдХ्рдЯिрдХ рдЕрдо्рд▓ — рджрд╣ी, рджूрдз, рдорда्рдаा, рд▓рд╕्рд╕ी рдЗрдд्рдпाрджि।

ЁЯСЙ—рдСрдХ्рдЬेрд▓िрдХ рдЕрдо्рд▓ — рдЯрдоाрдЯрд░, рдкाрд▓рдХ

ЁЯСЙ—рдЯाрд░्рдЯрд░िрдХ рдЕрдо्рд▓ — рдЕंрдЧूрд░, рдЗрдорд▓ी, рд╕ीрдЯ्рд░рд╕, рдХेрд▓ा, рдХрдЪ्рдЪे рдЖрдо

ЁЯСЙ—рдоैрд▓िрдХ рдЕрдо्рд▓ — рдкрдХा рд╕ेрдм, рдиाрд╢рдкाрддी

ЁЯСЙ—рдмेрди्рдЬोрдЗрдХ рдЕрдо्рд▓ — рдШाрд╕, рдкрдд्рддिрдпां, рдоूрдд्рд░

ЁЯСЙ—рдЯैрдиिрдХ рдЕрдо्рд▓ — рдЪाрдп

ЁЯСЙ—рдЧ्рд▓ूрдЯाрдоिрдХ рдЕрдо्рд▓ — рдЧेрд╣ूँ


Name of Acid — Source

ЁЯСЙ—Acetic acid (Ethanoic acid) — Vinegar

ЁЯСЙ—Formic acid (Methonoic acid) — Ant Sting, Nettle Sting 

ЁЯСЙ—Citric acid, Vitamin C (ascorbic acid) — Amla, Lemon, Orange and commonly found in all citrus fruits

ЁЯСЙ—Lactic acid — Curd 

ЁЯСЙ—Oxalic acid — Tomato, Spinach

ЁЯСЙ—Tartaric Acid — Grapes, Tamarind, Citrus, Bananas, Unripe mangoes

ЁЯСЙ—Malic acid — Apple, Pears. best study channel-study for civil services

ЁЯСЙ—Benzoic acid — Grass, leaves, Urine 

ЁЯСЙ—Tannic acid — Tea

ЁЯСЙ—Glutamic acid — Wheat

рдЕрдо्рд▓ (Acids) :

рдЖрдЬ рдХे рдЯॉрдк 25 рдк्рд░рд╢्рдиोрддрд░

1. рдЬाрдпрд╕ी рдХिрд╕ рд╕ूрдлी рдлрдХीрд░ рдХे рд╢िрд╖्рдп рдеे?
(рдЕ) рд╢ेрдЦ рдмुрд░рд╣ाрди (рдм) рд╢ेрдЦ рдоोрд╣िрджी✔️
(рд╕) рдиिрдЬाрдоुрдж्рджीрди рдЪिрд╢्рддी (рдж) рд╢ेрдЦ рдирдмी

2. рд╕ुрдЬाрди рдХिрд╕ рдк्рд░ेрдоाрдЦ्рдпाрди рдХाрд╡्рдп рдХा рдиाрдпрдХ рд╣ै?
(рдЕ) рдоृрдЧाрд╡рддी (рдм) рдЪिрдд्рд░ाрд╡рд▓ी ✔️
(рд╕) рд╣ंрд╕ рдЬрд╡ाрд╣िрд░ (рдж) рдордзुрдоाрд▓рддी

3. ’рднрдХ्рддрдоाрд▓’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं ?
(рдЕ) рдХुрдо्рднрдирджाрд╕ (рдм) рдиाрднाрджाрд╕ ✔️
(рд╕) рдиाрд░ाрдпрдгрджाрд╕ (рдж) рдХृрд╖्рдгрджाрд╕

4. рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдХे рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрдкрдХ рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣ैं?
(рдЕ) рд░ाрдоाрдиुрдЬ ✔️ (рдм) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕
(рд╕) рдХрдмीрд░ (рдж) рд░ाрдоाрдиंрдж

5. ’рдЕрд╖्рдЯрдпाрдо’ рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं?
(рдЕ) рдиाрднाрджाрд╕ ✔️ (рдм) рдХृрд╖्рдгрджाрд╕
(рд╕) рдкрд░рдоाрдиंрдж рджाрд╕ (рдж) рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕

6. ’рддुрд▓рд╕ी рдЪрд░िрдд’ рд░рдЪрдиा рдХिрд╕рдХी рд╣ै ?
(рдЕ) рд░рдШुрдмрд░рджाрд╕ ✔️ (рдм) рдирд░рд╣рд░िрджाрд╕
(рд╕) рдмेрдиीрдоाрдзрд╡ (рдж) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕

7. рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХे рдЧुрд░ु рдХा рдХ्рдпा рдиाрдо рдеा?
(рдЕ) рдирд░рд╣рд░्рдпाрдиंрдж ✔️ (рдм) рдмेрдиीрдоाрдзрд╡
(рд╕) рд░ाрдоाрдиुрдЬ (рдж) рд░рд╣ीрдо

8. ’’рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХा рд▓ोрдХрдиाрдпрдХ рд╡рд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬो рд╕рдорди्рд╡рдп рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдкाрд░ рдзैрд░्рдп рд▓ेрдХрд░ рдЖрдпा рд╣ो।’’ рддुрд▓рд╕ी рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдкंрдХ्рддि рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं?
(рдЕ) рдбाॅ. рдирдЧेрди्рдж्рд░ (рдм) рдЖрдЪाрд░्рдп рд╢ुрдХ्рд▓
(рд╕) рдзीрд░ेрди्рдж्рд░ рд╡рд░्рдоा (рдж) рд╣рдЬाрд░ीрдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी ✔️

9. ’’рд╕ुрд░рддिрдп рдирд░рддिрдп, рд╕рдм рдЪाрд╣рддि рдЕрд╕ рд╣ोрдп।’’ рдкंрдХ्рддि рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं ?
(рдЕ) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ ✔️ (рдм) рдХрдмीрд░
(рд╕) рд░рд╣ीрдо (рдж) рджेрд╡

10. ’’рдЧोрдж рд▓िрдП рд╣ुрд▓рд╕ी рдлिрд░ैं, рддुрд▓рд╕ी рд╕ो рд╕ुрдд рд╣ोрдп।’’ рдкंрдХ्рддि рдХिрд╕рдХी рд╣ै?
(рдЕ) рддुрд▓рд╕ी (рдм) рдоीрд░ाрдмाрдИ
(рд╕) рдиंрджрджाрд╕ (рдж) рд░рд╣ीрдо ✔️

11. рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдиे ’рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕’ рдХी рд░рдЪрдиा рдХिрд╕ рдкрдж्рдзрддि рдкрд░ рдХी?
(рдЕ) рдЧीрдд рдкрдж्рдзрддि
(рдм) рдХрд╡िрдд्рдд-рд╕рд╡ैрдпा рдкрдж्рдзрддि
(рд╕) рджोрд╣ा-рдЪौрдкाрдИ рдкрдж्рдзрддि ✔️
(рдж) рдЫрдк्рдкрдп рдкрдж्рдзрддि

12. ’’рд░ीрдЭि рдЖрдкрдиी рдмूрдЭि рдкрд░, рдЦीрдЭि рд╡िрдЪाрд░рд╡िрд╣ीрди
рддे рдЙрдкрджेрд╢ рди рдоाрдирд╣ीं рдоोрд╣ рдорд╣ोрджрдзि рдоीрди।’’
– рджोрд╣ा рдХिрд╕рдХा рд╣ै?
(рдЕ) рддुрд▓рд╕ी ✔️ (рдм) рдХрдмीрд░
(рд╕) рд░рд╣ीрдо (рдж) рд░ाрдоाрдиंрдж

13. ’рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕’ рдоें рдХिрддрдиे рдХांрдб рд╣ै?
(рдЕ) рд╕ाрдд ✔️ (рдм) рдкाँрдЪ
(рд╕) рдиौ (рдж) рджрд╕

14. ’’рд░ाрдо рдХो рд░ूрдк рдиिрд╣ाрд░рдд рдЬाрдирдХि, рдХंрдХрди рдХे рдирдЧ рдХी рдкрд░िрдЫाрд╣ीं।’’ рдкंрдХ्рддि рддुрд▓рд╕ी рдХे рдХिрд╕ рдЧ्рд░ंрде рд╕े рд▓ी рдЧрдИ рд╣ै?
(рдЕ) рд╡िрдирдп рдкрдд्рд░िрдХा (рдм) рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕
(рд╕) рдХрд╡िрддाрд╡рд▓ी ✔️ (рдж) рдЧीрддाрд╡рд▓ी

15. рдЧोрд╕्рд╡ाрдоी рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдиे рдЕрдкрдиे рд╡िрд╢्рд╡рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп ’рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕’ рдХो рдХिрд╕ рднाрд╖ा рдоें рд░рдЪा ?
(рдЕ) рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा (рдм) рдЕрд╡рдзी ✔️
(рд╕) рдЦрдЩी рдмोрд▓ी (рдж) рд░ाрдЬрд╕्рдеाрдиी

16. ’рдмрд░рд╡ै рд░ाрдоाрдпрдг’ рдоें рдХिрддрдиे рдХांрдб рдФрд░ рдХिрддрдиे рдЫंрдж рд╣ैं?
(рдЕ) рджो рдХांрдб, рд╕рдд्рддрд░ рдЫंрдж
(рдм) рдкाँрдЪ рдХांрдб, рддीрд╕ рдЫंрдж
(рд╕) рд╕ाрдд рдХांрдб, рдЙрдирд╣рдд्рддрд░ рдЫंрдж ✔️
(рдж) рдиौ рдХांрдб

17. ’’рджुрд▓्рд╣िрди рдЧाрд╡рд╣ु рдоंрдЧрд▓ाрдЪाрд░, рд╣рдо рдШрд░ рдЖрдП рд╣ों рд░ाрдЬाрд░ाрдо рднрд░рддाрд░।’’ рдпे рдкрдж рдХिрд╕рдиे рд▓िрдЦा рд╣ै?
(рдЕ) рд░ाрдорджाрд╕ (рдм) рд░ाрдоाрдиंрдж
(рд╕) рдХрдмीрд░рджाрд╕ ✔️ (рдж) рд╕ूрд░рджाрд╕

18. ’рд░ाрдоाрдпрдг рдорд╣ाрдиाрдЯрдХ’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рд╣ैं?
(рдЕ) рд░ाрдордЪрд░рдгрджाрд╕ (рдм) рдк्рд░ाрдгрдЪंрдж рдЪौрд╣ाрди ✔️
(рд╕) рд╣рд░िрдЪрд░рдгрджाрд╕ (рдж) рдЬाрдирдХीрдк्рд░рд╕ाрдж

19. рд╕ीрддाрд░ाрдо рдХो ’рдпुрдЧрд▓ рд╕рд░рдХाрд░’ рдХा рд╕ंрдмोрдзрди рдХौрди-рд╕े рдордд рдХे рд▓ोрдЧ рджेрддे рд╣ैं?
(рдЕ) рд╣рд░िрджाрд╕ी рд╢ाрдЦा (рдм) рд╕рдЦी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп
(рд╕) рд╢्рд░ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп (рдж) рд╕्рд╡рд╕ुрдЦी рд╢ाрдЦा ✔️

20. ’рднрдХ्рддрдоाрд▓’ рдХे рдЯीрдХाрдХाрд░ рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХौрди рд╣ैं ?
(рдЕ) рдиाрднाрджाрд╕ (рдм) рдк्рд░िрдпाрджाрд╕ ✔️
(рд╕) рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕ (рдж) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕

21. ’рднрдХ्рддрдиाрдоाрд╡рд▓ी’ рдХिрд╕рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै?
(рдЕ) рдз्рд░ुрд╡рджाрд╕ ✔️ (рдм) рдиाрднाрджाрд╕
(рд╕) рдк्рд░िрдпाрджाрд╕ (рдж) рдиंрджрджाрд╕

22. ’’рдмुрдж्рдзрджेрд╡ рдХे рдмाрдж рднाрд░рдд рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмрдЩे рд▓ोрдХрдиाрдпрдХ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рд╣ैं।’’ рдкंрдХ्рддि рдХिрд╕рдХी рд╣ै ?
(рдЕ) рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी (рдм) рдирдЧेंрдж्рд░
(рд╕) рдЧ्рд░िрдпрд░्рд╕рди ✔️ (рдж) рдЖрдЪाрд░्рдп рд╢ुрдХ्рд▓

23. ’рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕’ рдХी рд░рдЪрдиा рдХा рдЖрд░ंрдн рдХिрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рд╣ुрдЖ?
(рдЕ) рдЕрдпोрдз्рдпा ✔️ (рдм) рд╕ोрд░ो
(рд╕) рд╡ृрди्рджाрд╡рди (рдж) рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा

24. рдЬाрдпрд╕ी рдХो рдорд╣ाрдХрд╡ि рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрд╕ рдЖрд▓ोрдЪрдХ рдиे рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдХिрдпा?
(рдЕ) рдиंрджрджुрд▓ाрд░े рд╡ाрдЬрдкेрдпी (рдм) рдирдЧेंрдж्рд░
(рд╕) рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ ✔️ (рдж) рдзीрд░ेंрдж्рд░ рд╡рд░्рдоा

25. ’рджो рд╕ौ рдмाрд╡рди рд╡ैрд╖्рдгрд╡рди рдХी рд╡ाрд░्рддा’ рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं?
(рдЕ) рдиंрджрджाрд╕ (рдм) рдЧोрдХुрд▓рджाрд╕ ✔️
(рд╕) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ (рдж) рдк्рд░िрдпाрджाрд╕

рдмाрд▓ рд╡िрдХाрд╕ рдПрдХ рдирдЬрд░ ।।

 рдмाрд▓्рдпाрд╡рд╕्рдеा 1 рд╕े 5 рд╡рд░्рд╖  ЁЯЯл

1.рд╕ीрдЦрдиे рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдХाрд▓
2.рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд▓
3.рдЕрдиुрдХрд░рдг рд╕े рд╕ीрдЦрдиे рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा
4.рдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕ंрд╡ेрдЧ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा
5.рднाрд╡ी рдЬीрд╡рди рдХी рдЕрдзाрд░рд╢िрд▓ा

 рдмाрд▓्рдпाрд╡рд╕्рдеा 6 рд╕े 12 рд╡рд░्рд╖  ЁЯЯк

1.рдЕрдиोрдЦा рдХाрд▓
2.рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдХ्рд░िрдпा рдЕрд╡рд╕्рдеा
3.рдоिрде्рдпा рдкрд░िрдкрдХ्рд╡рддा рдХा рдХाрд▓
4.рдЦेрд▓ рдХी рдЖрдпु
5.рдк्рд░рддिрдмंрдзाрдд्рдордХ рд╕рдоाрдЬीрдХрд░рдг рдХा рдХाрд▓
6.рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рдЖрдпु

 рдХिрд╢ोрд░ाрд╡рд╕्рдеा 13 рд╕े 18 рд╡рд░्рд╖ ЁЯЯй

1.рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдмрд╕े рдХрдаिрди рдХाрд▓
2.рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╡ рдЙрд▓рдЭрди рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा
3.рд╕ंрд╡ेрдЧाрдд्рдордХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा
4.рдк्рд░рдмрд▓ рджрдмाрд╡ рд╡ рддрдиाрд╡ рдХा рдХाрд▓
5.рд╕ंрдШрд░्рд╖ рд╡ рддूрдлाрди рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा
6.рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХाрд▓
7.рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा
8.рдШрдиिрд╖्рда рдоिрдд्рд░рддा рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा
9.рддाрд░्рдХिрдХ рдЪिंрддрди рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा

рдЖрдЬ рдХे рдЯॉрдк 25 рдк्рд░рд╢्рдиोрддрд░ ।।

1. ’’рдХрдм рдШрд░ рдоें рдмैрдаे рд░рд╣ैं, рдиाрд╣िंрди рд╣ाрдЯ рдмाрдЬाрд░
рдордзुрдоाрд▓рддी, рдоृрдЧाрд╡рддी рдкोрдеी рджोрдЙ рдЙрдЪाрд░।’’
(рдЕ) рдмрдиाрд░рд╕ीрджाрд╕ рдЬैрди ✔️ (рдм) рдЬाрдпрд╕ी
(рд╕) рдоंрдЭрди                   (рдж) рдХुрддुрдмрди

2. ’’рд╡िрдХ्рд░рдо рдзँрд╕ा рдк्рд░ेрдо рдХे рдмाрд░ा। рд╕рдкрдиाрд╡рддी рдХрд╣ँ рдЧрдпрдЙ рдкрддाрд░ा।’’
(рдЕ) рдЙрд╕рдоाрди     (рдм) рдиूрд░ рдоुрд╣рдо्рдордж
(рд╕) рдоंрдЭрди ✔️    (рдж) рдХाрд╕िрдорд╢ाрд╣

3. ’’рдмрд▓ंрджीрдк рджेрдЦा рдЕँрдЧрд░ेрдЬा। рд╡рд╣ाँ рдЬाрдЗ рдЬेрд╣ि рдХрдаिрди рдХрд░ेрдЬा।’’
(рдЕ) рдЬाрдпрд╕ी          (рдм) рдЙрд╕рдоाрди ✔️
(рд╕) рдХाрд╕िрдорд╢ाрд╣    (рдж) рдиूрд░ рдоुрд╣рдо्рдордж

4. ’’рддрди рдЪिрддрдЙрд░, рдорди рд░ाрдЬा рдХीрди्рд╣ा।
рд╣िрдп рд╕िंрдШрд▓, рдмुрдзि рдкрдж्рдоिрдиि рдЪीрди्рд╣ा।’’ рдХिрд╕рдХी рдкंрдХ्рддिрдпाँ рд╣ैं?
(рдЕ) рдиाрднाрджाрд╕    (рдм) рдЬाрдпрд╕ी ✔️
(рд╕) рдЙрд╕рдоाрди      (рдж) рдоुрд▓्рд▓ा рджाрдКрдж

5. ’рдоाрдзрд╡ाрдирд▓ рдХाрдордХंрджрд▓ा’ рдХाрд╡्рдп-рд░рдЪрдиा рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं ?
(рдЕ) рдИрд╢्рд╡рд░рджाрд╕     (рдм) рдЬाрдпрд╕ी
(рд╕) рдЧрдгрдкрддि ✔️   (рдж) рдкुрд╣рдХрд░ рдХрд╡ि

6. ’рд░рд╕ рд░рддрди’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рдеे?
(рдЕ) рдкुрд╣рдХрд░ рдХрд╡ि ✔️ (рдм) рдирд░рдкрддिрдиाрд▓्рд╣
(рд╕) рд░рд╣ीрдо               (рдж) рджेрд╡рд░ाрдЬ
рд╕्рдЯूрдбिрдлॉрд░рд╣िंрджीрд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рд╣рдордиे рдХॉрдкी рдХिрдпा рд╣ै।

7. ’рдирд▓-рдЪрд░िрдд्рд░’ рдк्рд░ेрдоाрдЦ्рдпाрди рдХाрд╡्рдп рдХिрд╕рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै?
(рдЕ) рдоंрдЭрди             (рдм) рдоुрдХुंрджрд╕िंрд╣ ✔️
(рд╕) рдХाрд╕िрдорд╢ाрд╣     (рдж) рдирд░рдкрддि рд╡्рдпाрд╕

8. ’рдХрд╣рд░рдиाрдоा’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ै?
(рдЕ) рдЬाрдпрд╕ी ✔️   (рдм) рдХुрддुрдмрди
(рд╕) рдоंрдЭрди         (рдж) рдоुрд▓्рд▓ा рджाрдКрдж

9. рдИрд╢्рд╡рд░ рдХा рд╡िрд░рд╣ рд╣ी рдХिрд╕ рдордд рдХे рднрдХ्рддों рдХी рдк्рд░рдзाрди рд╕ंрдкрдд्рддि рд╣ै?
(рдЕ) рд╕ूрдлी рдордд ✔️   (рдм) рд╕िрдЦ рдордд
(рд╕) рдиिрд░्рдЧुрдг рдордд      (рдж) рд╕рдЧुрдг рдордд

10. рд░ाрдоाрдиंрдж рдЬी рдиे рдЕрдкрдиी рдЧुрд░ु рдкрд░ंрдкрд░ा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрд╕ рдЧ्рд░ंрде рдоें рдХिрдпा рд╣ै?
(рдЕ) рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдорддाрдм्рдЬрднाрд╕्рдХрд░ (рдм) рдЬाрдирдХी рдоंрдЧрд▓
(рд╕) рдЧोрд╕ंрдХрдЯ (рдж) рд╢्рд░ीрд░ाрдоाрд░्рдЪрди рдкрдж्рдзрддि ✔️

11. ’рд░ाрдо рд░рдХ्рд╖ा рд╕्рддोрдд्рд░’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ै ?
(рдЕ) рд░ाрдоाрдиुрдЬ       (рдм) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕
(рд╕) рд░ाрдоाрдиंрдж ✔️   (рдж) рд╕ूрд░рджाрд╕

12. рдХिрд╕ рдЖрджि рдХाрд╡्рдп рдХो рд░ाрдордХрдеा рдХा рдоूрд▓ рд╕्рд░ोрдд рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
(рдЕ) рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕  (рдм) рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдоाрдпрдг ✔️
(рд╕) рдЬाрдирдХीрдоंрдЧрд▓      (рдж) рдкाрд░्рд╡рддीрдоंрдЧрд▓

13. ’рдЕंрдЧрджрдкैрдЬ’ рдХाрд╡्рдп рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं ?
(рдЕ) рд╕ूрд░рджाрд╕          (рдм) рддुрд▓рд╕ी
(рд╕) рдИрд╢्рд╡рд░рджाрд╕ ✔️      (рдж) рдХрдмीрд░

14. ’рдоूрд▓ рдЧोंрд╕ाрдИ рдЪрд░िрдд’ рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं ?
(рдЕ) рд░рдШुрдмрд░рджाрд╕       (рдм) рдмेрдиीрдоाрдзрд╡рджाрд╕ ✔️
(рд╕) рддुрд▓рд╕ी            (рдж) рдоीрд░ाрдмाрдИ

15. рдЖрдЪाрд░्рдп рд╢ुрдХ्рд▓ рдиे рддुрд▓рд╕ी-рд░рдЪिрдд рдЧ्рд░ंрдеों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоाрдиी рд╣ै?
(рдЕ) рдкंрдж्рд░рд╣          (рдм) рд╕ाрдд
(рд╕) рдмाрд░рд╣ ✔️       (рдж) рдмीрд╕

16. ’рднрдХ्рддрдоाрд▓’ рдХा рд░рдЪрдиाрдХाрд▓ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै?
(рдЕ) 1550 рдИ.       (рдм) 1530 рдИ.
(рд╕) 1596 рдИ. ✔️    (рдж) 1600 рдИ.

17. ’’рд▓ाрдЬ рди рд▓ाрдЧрдд рдЖрдкрдХो рджौрд░े рдЖрд╣ु рд╕ाрде
рдзिрдХ-рдзिрдХ рдРрд╕े рдк्рд░ेрдо рдХो рдХрд╣ा рдХрд╣ौं рдоैं рдиाрде।’’
рдкंрдХ्рддिрдпाँ рдХिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд░рдЪिрдд рд╣ैं ?
(рдЕ) рдоीрд░ाрдмाрдИ (рдм) рд░рдд्рдиाрд╡рд▓ी ✔️
(рд╕) рдкрдж्рдоाрд╡рддी (рдж) рдШрдиाрдиंрдж

18. ’рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕’ рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдоें рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдХो рдХिрддрдиा рд╕рдордп рд▓рдЧा ?
(рдЕ) рджो рд╡рд░्рд╖, рд╕ाрдд рдоाрд╣ ✔️ (рдм) рдПрдХ рд╡рд░्рд╖
(рд╕) рдЪाрд░ рд╡рд░्рд╖                 (рдж) рддीрди рд╡рд░्рд╖

19. ’рдЧीрдд рдкрдж्рдзрддि’ рдкрд░ рддुрд▓рд╕ी рдиे рдХौрди-рд╕ी рд░рдЪрдиा рдХी?
(рдЕ) рдЬाрдирдХीрдоंрдЧрд▓       (рдм) рд╡िрдирдпрдкрдд्рд░िрдХा ✔️
(рд╕) рд░ाрдорд▓рд▓ा рдирд╣рдЫू     (рдж) рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕

20. рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдХो рдХрд▓िрдХाрд▓ рдХा рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рдХिрд╕рдиे рдХрд╣ा?
(рдЕ) рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓    (рдм) рдЧ्рд░िрдпрд░्рд╕рди
(рд╕) рд╕्рдоिрде               (рдж) рдиाрднाрджाрд╕ ✔️

21. ’’рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдЬी рдЙрдд्рддрд░ी рднाрд░рдд рдХी рд╕рдордЧ्рд░ рдЬрдирддा рдХे рд╣ृрджрдп-рдоंрджिрд░ рдоें рдкूрд░्рдг рдк्рд░ेрдо-рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХे рд╕ाрде рд╡िрд░ाрдЬ рд░рд╣े рд╣ैं।’’ рдкंрдХ्рддि рд╣ै ?
(рдЕ) рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी        (рдм) рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ ✔️
(рд╕) рдбाॅ. рдирдЧेрди्рдж्рд░                      (рдж) рд░ाрдорд╡िрд▓ाрд╕ рд╢рд░्рдоा

22. ’рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рд╕ंрджीрдкрдиी’ рдХिрд╕ рдХрд╡ि рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै?
(рдЕ) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ ✔️    (рдм) рдХрдмीрд░
(рд╕) рд╡िрдпोрдЧी рд╣рд░ि       (рдж) рд░ैрджाрд╕

23. ’рд╡िрдирдпрдкрдд्рд░िрдХा’ рдХी рднाрд╖ा рдХौрди-рд╕ी рд╣ै?
(рдЕ) рдЕрд╡рдзी       (рдм) рдЦрдЩी рдмोрд▓ी
(рд╕) рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢      (рдж) рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा ✔️

24. рд╕ंрдд рддुрд▓рд╕ी рдХी ’рджोрд╣ाрд╡рд▓ी’ рдоें рдХुрд▓ рдХिрддрдиे рджोрд╣े рд╣ैं?
(рдЕ) рдЪाрд░ рд╕ौ рддिрд╣рдд्рддрд░     (рдм) рдкाँрдЪ рд╕ौ рдмрд╣рдд्рддрд░ ✔️
(рд╕) рдкाँрдЪ рд╕ौ               (рдж) рддीрди рд╕ौ рдмрд╣рдд्рддрд░

25. рдХрд▓ि рдХुрдЯिрд▓ рдЬीрд╡ рдиिрд╕्рддाрд░ рд╣िрдд рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рддुрд▓рд╕ी рднрдпो।’’ рдкंрдХ्рддि рдХिрд╕рдХी рд╣ै?
(рдЕ) рдиाрднाрджाрд╕ ✔️    (рдм) рдЕрдЧ्рд░рджाрд╕
(рд╕) рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕      (рдж) рдк्рд░िрдпाрджाрд╕

рдЕрд╢ुрдж्рдз рд╢рдм्рдж рдЫांрдЯिрдП –


1. рдЕрд╢ुрдж्рдз рд╢рдм्рдж рдЫांрдЯिрдП –
рдЕ. рдкाँрдЪрд╡ी
рдм. рджूрд╕рд░ी
рд╕. рдкрд╣рд▓ी   
рдж. рдж्рд╡िрддीрдп

2. ‘рдмिрдиा рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕’ рдХे рд▓िрдП рд╢рдм्рдж рд╣ै –
рдЕ. рдЕрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕
рдм. рдЕंрдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕
рд╕. рд╕рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ 
рдж. рдмेрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕

3. ‘рдордзुрд╡рди рдХी рдЫाрддी рдХो рджेрдЦो, рд╕ूрдЦी рдХिрддрдиी рдЗрд╕рдХी рдХрд▓िрдпाँ’ рдоें рдЕрд▓ंрдХाрд░ рд╣ै -
рдЕ. рдЙрдд्рдк्рд░ेрдХ्рд╖ा
рдм. рд╢्рд▓ेрд╖
рд╕. рдпрдордХ 
рдж. рд░ूрдкрдХ

4. ‘рдоैं рдЙрд╕ рдордХाрди рдоें рд░рд╣рддा рд╣ूँ рдЬिрд╕рдоें рдХрднी рдЧुрд░ु рдЬी рдкреЭाрддे рдеे’ рд╡ाрдХ्рдп рд╣ै -
рдЕ. рд╕рд░рд▓ рд╡ाрдХ्рдп
рдм. рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╡ाрдХ्рдп
рд╕. рдоिрд╢्рд░ рд╡ाрдХ्рдп
рдж. рдХोрдИ рднी рдирд╣ीं

5. ‘рдШी рдХे рджीрдП рдЬрд▓ाрдиा’ рдоुрд╣ाрд╡рд░े рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै -                      
рдЕ. рдШी рд╕े рджीрдП рдЬрд▓ाрдиा
рдм. рджीрдП рдоें рдШी рдбाрд▓рдиा
рд╕. рдмрд╣ुрдд рдЦुрд╢ рд╣ोрдиा   
рдж. рдЕрдЪ्рдЫा рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा

6. ‘рдкंрдЬाрдм’ рд╕рдорд╕्рдд рдкрдж рдХिрд╕ рд╕рдоाрд╕ рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै -
рдЕ. рдХрд░्рдордзाрд░рдп
рдм. рдмрд╣ुрдм्рд░ीрд╣ि
рд╕. рдж्рд╡िрдЧु
рдж. рдж्рд╡ंрдж्рд╡

7. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХिрд╕рдоें рдЕрдиुрд╕्рд╡ाрд░ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै -
рдЕ. рдЧंрдЧा
рдм. рдЪंрдЪрд▓
рд╕. рдаंрдбा 
рдж. рдирд╣ीं

8. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдЕрдШोрд╖ рд╡्рдпंрдЬрди рд╣ै -
рдЕ. рдЧ
рдм. рд░
рд╕. рд╕ 
рдж. рд╣

9. ‘рдХाрдорджेрд╡’ рдХा рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी рд╢рдм्рдж рдирд╣ीं рд╣ै -
рдЕ. рдордиोрдЬ
рдм. рдХंрджрд░्рдк
рд╕. рдХाрдо 
рдж. рд╕ुрд░рдкрддि

10. рд╡्рдпंрдЬрди рд╕ंрдзि рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдирд╣ीं рд╣ै –
рдЕ. рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг
рдм. рд╕рдЬ्рдЬрди
рд╕. рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж
рдж. рд╡्рдпूрд╣

рдЙрдд्рддрд░ : 1. рдЕ, 2. рдм, 3. рдм, 4. рд╕, 5. рд╕, 6. рд╕, 7. рдж, 8. рд╕, 9. рдж, 10. рдж

Mural Paintings

ЁЯЫбThe work on the walls or a solid structure are referred to as Murals.

ЁЯЫбThese have existed in India since ancient times and can be dated between 10th century BC and 10th century AD.

ЁЯЫбThe evidence of such paintings can be found at several locations in India.

ЁЯЫбThe beauty and the exquisiteness of mural paintings can be seen in places like Ajanta, Armamalai Cave, Ravan Chhaya Rock Shelter, Bagh Caves, Sittanavasal Caves and Kailash Temple in Ellora.

ЁЯЫбMost of the mural paintings are either in natural caves or in rock cut chambers.

ЁЯЫбThe paintings follow a theme, the most common being Hindu, Buddhist and Jain.

ЁЯЫбMural paintings were also made to adorn any mundane premise. For e.g. Ancient theatre room in Jogimara Caves

рд╕ंрдЪрдпिрдХा рджिрд╡рд╕ (Sanchayika Day)

ЁЯУЬ 15 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 

рдЫाрдд्рд░ों рдХे рдмीрдЪ рдкैрд╕े рдмрдЪाрдиे рдХी рдЖрджрддों рдХो рдмреЭाрд╡ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ 15 рд╕िрддрдо्рдмрд░ рдХो рдкूрд░े рднाрд░рдд рдоें рд╕ंрдЪрдпिрдХा (рд╕्рдХूрд▓ рдмैंрдХिंрдЧ) рджिрд╡рд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ैं. рд╕ंрдЪрдпिрдХा рджिрд╡рд╕ рдкрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдмрдЪрдд рдХो рдмреЭाрд╡ा рдФрд░ рдмैंрдХिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХे рдк्рд░рддि рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдмрдиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै. рдЗрд╕рдоें рдмрдЪрдд рдХे реЮाрдпрджे рдмрддाрдпे рдЬाрддे рд╣ैं. рднाрд░рдд рдоें рдЕрднी рднी рд╕ंрдЪрдпिрдХा рджिрд╡рд╕ (Sanchayika Day) рдЕрдзिрдХрддрд░ рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдирд╣ीं рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдмреЭ рд░рд╣ी рд╣ै рд▓ोрдЧ рдмैंрдХिंрдЧ реЮाрдпрджे рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдХो рд╕рдордЭ рд░рд╣े рд╣ैं. рдЙрд╕ рд▓िрд╣ाрдЬ рд╕े рдпрд╣ рджिрд╡рд╕ рд╣рд░ рд╕्рдХूрд▓ рдФрд░ рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рдЬрд░ूрд░ рдордиाрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП.

рд╕ंрдЪрдпिрдХा рджिрд╡рд╕ рдкрд░ рдЫाрдд्рд░ों рдФрд░ рдЙрдирдХे рдоाрддा-рдкिрддा рдХो рднी рдмैंрдХिंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдФрд░ рдкैрд╕ों рдХे рдмрдЪрдд рдХे рдмाрд░ें рдоें рдмрддाрдиा рдЪाрд╣िрдП. рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдиेрдЯ рдмैंрдХिंрдЧ (Net Banking), рдоोрдмाрдЗрд▓ рдмैंрдХिंрдЧ (Mobile Banking) рдФрд░ рдХैрд╢рд▓ेрд╕ рдордиी рдЯ्рд░ाрди्рд╕рдлрд░ (Cashless Money Transfer) рдХे рд▓ाрдн рдХो рд╕рдордЭाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рдЕрдкрдиे рдмैंрдХिंрдЧ рдХाрдо рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдХрд░ рд╕рдХे. рдЖрдЬ рднी рднाрд░рдд рдоें рдмैंрдХिंрдЧ рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдШंрдЯो рдмैंрдХ рдХी рд▓рдо्рдмी рд▓ाрдЗрди рдоें рд▓рдЧрдиा рдкреЬрддा рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рд▓ोрдЧ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдирд╣ीं рд╣ैं. рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдмреЬे рд╢рд╣рд░ों рдоें рджेрдЦेंрдЧे рддो рдмैंрдХों рдкрд░ рднीреЬ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рдЬ्рдпाрджाрддрд░ рд▓ोрдЧ рдиेрдЯ рдмैंрдХिंрдЧ рдпा рдоोрдмाрдЗрд▓ рдмैंрдХिंрдЧ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдоें рдХाреЮी рд╕рдордп рдмрдЪрддा рд╣ैं.

>> рд╕ंрдЪрдпिрдХा рдмैंрдХ (Sanchayika Bank) <<

рд╕ंрдЪрдпिрдХा рдмैंрдХ рдоुрдЦ्рдпрддः рд╕्рдЯूрдбेंрдЯ рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╣ैं. рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рдмैंрдХ рдЦाрддा рдЦोрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдоें рдмрдЪрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै. рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдЗрд╕рд╕े рдпрд╣ рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рджैрдиिрдХ рдЬीрд╡рди рдоें рдмैंрдХ рдФрд░ рдмрдЪрдд рдХा рдХ्рдпा рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ै. 1970 рдХे рд╢ुрд░ूрдЖрдд рдоें, рднाрд░рддीрдп рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдмрдЪрдд рдХे рддрд╣рдд рд╕ंрдЪрдпिрдХा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдмैंрдХिंрдЧ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдИ рдЧрдИ рд╣ै.

>> рд╕ंрдЪрдпिрдХा рджिрд╡рд╕ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ <<

• рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХे рдмीрдЪ рдкैрд╕े рдмрдЪाрдиे рдХे рдЖрджрдд рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиा.

• рдмैंрдХिंрдЧ рд╕ुрд╡िрдзा рдФрд░ рдХाрд░्рдпों рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрдиा.

• рдЫाрдд्рд░ рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рд╢ुрд░ूрдЖрддी рджिрдиों рдоें рд╣ी рдзрди рдк्рд░рдмंрдзрди рд╕ीрдЦ рд╕рдХेंрдЧे.

• рдмрдЪрдд рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд▓ाрдн рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиा

рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХी рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╕्рдеिрддि ।।

✔️ рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 343 рд╕े 351 рддрдХ рд╕ंрдШ рдХी рднाрд╖ा, рдк्рд░ाрджेрд╢िрдХ рднाрд╖ाрдУं, рди्рдпाрдпाрд▓рдпों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж- 343ः рд╕ंрдШ рдХी рд░ाрдЬрднाрд╖ा
✔️ рд╕ंрдШ рдХी рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╣िрди्рджी рддрдеा рд▓िрдкि рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣ोрдЧी। рдЕंрдХों рдХा рд░ूрдк рднाрд░рддीрдп рдЕंрдХों рдХा рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд░ूрдк рд╣ोрдЧा।
⇒✔️ рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े 15 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЕрд╡рдзि рддрдХ (рдЕрд░्рдеाрдд् 1965 рддрдХ) рдЙрди рд╕рднी рд╢ाрд╕рдХीрдп рдк्рд░рдпोрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ेрдЧा, рдЬिрдирдХे рд▓िрдП рдкрд╣рд▓े рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рдеा।
✔️ рд╕ंрд╕рдж рдЙрдХ्рдд 15 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЕрд╡рдзि рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рд╡िрдзि рдж्рд╡ाрд░ा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рдХा рдпा рдЕंрдХों рдХे рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд░ूрдк рдХा, рдРрд╕े рдк्рд░рдпोрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпोрдЧ рдЙрдкрдмंрдзिрдд рдХрд░ рд╕рдХेрдЧी, рдЬो рдРрд╕ी рд╡िрдзि рдоें рд╡िрдиिрд░्рджिрд╖्рдЯ рдХिрдП рдЬाрдП।

ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж-344- рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЖрдпोрдЧ (5 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдж्рд╡ाрд░ा) рдФрд░ рд╕ंрд╕рдж рдХी рд╕рдоिрддि (10 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдЙрдкрд░ांрдд)
ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж- 345- рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдпा рд░ाрдЬрднाрд╖ाрдПँ
ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж-346- рдПрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдФрд░ рджूрд╕рд░े рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдмीрдЪ рдпा рдХिрд╕ी рд░ाрдЬ्рдп рдФрд░ рд╕ंрдШ рдХे рдмीрдЪ рдкрдд्рд░ाрджि рдХी рд░ाрдЬрднाрд╖ा।
ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж-347- рдХिрд╕ी рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдХिрд╕ी рдЕрдиुрднाрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдмोрд▓ी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рднाрд╖ा рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЙрдкрдмंрдз।
ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж-348- рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рд╕ंрд╕рдж рд╡ рд░ाрдЬ्рдп рд╡िрдзाрди рдоंрдбрд▓ рдоें рд╡िрдзेрдпрдХों, рдЕрдзिрдиिрдпрдоों рдЖрджि рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рднाрд╖ा (рдЙрдкрдмंрдз рд╣ोрдиे рддрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдЬाрд░ी)
ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж-349- рднाрд╖ा рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХुрдЫ рд╡िрдзिрдпाँ рдЕрдзिрдиिрдпрдоिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдоंрдЬूрд░ी।
✔️ рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╕ंрдмंрдзी рдХोрдИ рднी рд╡िрдзेрдпрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХी рдкूрд░्рд╡ рдоंрдЬूрд░ी рдХे рдмिрдиा рдкेрд╢ рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рднी рдЖрдпोрдЧ рдХी рд╕िрдлाрд░िрд╢ों рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рд╣ी рдоंрдЬूрд░ी рджे рд╕рдХेрдЧा।
ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж-350- рд╡्рдпрдеा рдХे рдиिрд╡ाрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЕрдн्рдпाрд╡ेрджрди рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рднाрд╖ा (рдХिрд╕ी рднी рднाрд╖ा рдоें)
(рдХ) рднाрд╖ाрдИ рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╡рд░्рдЧों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдоाрддृрднाрд╖ा рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ
(рдЦ) рднाрд╖ाрдИ рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╡рд░्рдЧों рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдзिрдХाрд░ी рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि (рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдж्рд╡ाрд░ा)

ЁЯФ╖ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж- 351- рд╣िрди्рджी рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдиिрд░्рджेрд╢
рд╕ंрдШ рдХा рдпрд╣ рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╣ोрдЧा рдХि рд╡рд╣ рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХрд░ें, рдЙрд╕рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░ें рддाрдХि рд╡рд╣ рднाрд░рдд рдХी рдоिрд▓ी-рдЬुрд▓ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдмрди рд╕рдХें рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рдХृрддि рдоें рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдХिрдП рдмिрдиा рдЖрдард╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рдЙрд▓्рд▓िрдЦिрдд рднाрд░рдд рдХी рдЕрди्рдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╢ैрд▓ी рдФрд░ рдкрджों рдХो рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдФрд░ рдЬрд╣ाँ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдпा рд╡ांрдЫрдиीрдп рд╣ो, рд╡рд╣ाँ рдЙрд╕рдХे рд╢рдм्рдж-рднрдг्рдбाрд░ рдХे рд▓िрдП рдоुрдЦ्рдпрддः рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕े рдФрд░ рдЧौрдгрддः рдЕрди्рдп рднाрд╖ाрдУं рд╕े рд╢рдм्рдж рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрд╕рдХी рд╕рдоृрдж्рдзि рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ें।
ЁЯФ╖ рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХी рдЖрдард╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें 22 рднाрд╖ाрдУं рдХो рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдИ рд╣ै।
✔️ рдЗрд╕ рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рдЖрд░ंрдн рдоें 14 рднाрд╖ाрдПँ рдеी-
(1) рдЕрд╕рдоिрдпा (8) рдорд░ाрдаी
(2) рдмांрдЧ्рд▓ा (9) рдЙрдЩिрдпा
(3) рдЧुрдЬрд░ाрддी (10) рдкंрдЬाрдмी
(4) рд╣िрди्рджी (11) рд╕ंрд╕्рдХृрдд
(5) рдХрди्рдирдЩ (12) рддрдоिрд▓
(6) рдХрд╢्рдоीрд░ी (13) рддेрд▓ुрдЧू
(7) рдорд▓рдпाрд▓рдо (14) рдЙрд░्рджू

ЁЯХ╣ рдмाрдж рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХी рдЧрдИ рднाрд╖ाрдПँः
(15) рд╕िрди्рдзी рднाрд╖ा- (21 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 1967 рдж्рд╡ाрд░ा)
(16) рдХोंрдХрдгी- (71 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 1992 рдж्рд╡ाрд░ा)
(17) рдордгिрдкुрд░ी- (71рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 1992 рдж्рд╡ाрд░ा)
(18) рдиेрдкाрд▓ी- (71рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 1992 рдж्рд╡ाрд░ा)
(19) рдмोрдбो- (92рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 2003 рдж्рд╡ाрд░ा)
(20) рдбोрдЧрд░ी- (92 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 2003 рдж्рд╡ाрд░ा)
(21) рдоैрдеिрд▓ी- (92 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 2003 рдж्рд╡ाрд░ा)
(22) рд╕ंрдеाрд▓ी- (92 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 2003 рдж्рд╡ाрд░ा)

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ 8рд╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें 22 рднाрд╖ाрдПँ рд╣ो рдЧрдИ।
рд╡िрд╢ेрд╖ – рдоैрдеिрд▓ीः рдЖрджिрдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рдЕрдкрдиी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕рдоृрдж्рдзि рддрдеा рдмोрд▓ी рдХी рдоिрдаाрд╕ рдХे рдХाрд░рдг рдоैрдеिрд▓ी рдХो рдЖрдард╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЖрдард╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдпрд╣ рд╣िрди्рджी рдХी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдмोрд▓ी рд╣ै।
рднोрдЬрдкुрд░ीः рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХी рд╕рдмрд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рдмेाрд▓ी рд╣ै। рдЬрдирддा рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпे рдЬाрдиे рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдердо рд╕्рдеाрди рд╣ै। рдлिрд▓्рдо рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी рдпрд╣ рдмोрд▓ी рд╕рдмрд╕े рд╕ंрдкрди्рди рд╣ै। рдХिрди्рддु рднोрдЬрдкुрд░ी рдХो рдЖрдард╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдХी 22 рднाрд╖ाрдУं рдоें рд╕्рдеाрди рдирд╣ीं рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдиोрдЯः рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬीः рдЪूंрдХि рд╡िрджेрд╢ी рднाрд╖ा рд╣ै рдХिрди्рддु рдлिрд░ рднी рдпрд╣ рднाрд░рдд рдХी рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╣िрди्рджी рдХे рд╕рдоाрдиांрддрд░ рд░ाрдЬрдХाрдЬ рдХी рднाрд╖ा рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрдард╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдХी 22 рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХो рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдЕрдл़्рд░ीрдХी рд╕ंрдШ ЁЭРЖЁЭЯРЁЭЯО рдХा рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрд╕्рдп рдмрди рдЧрдпा।


ЁЭЧФЁЭЧ│ЁЭЧ┐ЁЭЧ╢ЁЭЧ░ЁЭЧоЁЭЧ╗ ЁЭЧиЁЭЧ╗ЁЭЧ╢ЁЭЧ╝ЁЭЧ╗
```рдЕрдл़्рд░ीрдХी рд╕ंрдШ (рдПрдпू) рдПрдХ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдкीрдп рдиिрдХाрдп рд╣ै рдЬिрд╕рдоें ЁЭЯУЁЭЯУ рд╕рджрд╕्рдп рджेрд╢ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं рдЬो рдЕрдл़्рд░ीрдХी рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдХे рджेрд╢ों рдХो рдмрдиाрддे рд╣ैं।
 рдЗрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा ЁЭЯРЁЭЯОЁЭЯОЁЭЯП рдоें рдЕрджीрд╕ рдЕрдмाрдмा, рдЗрдеिрдпोрдкिрдпा рдоें рд╣ुрдИ рдеी। рдЗрд╕े ЁЭЯРЁЭЯОЁЭЯОЁЭЯР рдоें рдбрд░рдмрди, рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।
 рдПрдпू рдХा рд╕рдЪिрд╡ाрд▓рдп, рдЕрдл्рд░ीрдХी рд╕ंрдШ рдЖрдпोрдЧ, рдЕрджीрд╕ рдЕрдмाрдмा рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।```

ЁЯМАЁЯМА рдЧрдарди:

_ЁЯСЙ ЁЭЯПЁЭЯЧЁЭЯФЁЭЯС рдоें, рдЕрдл़्рд░ीрдХा рдХे рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд░ाрдЬ्рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдл़्рд░ीрдХी рдПрдХрддा рд╕ंрдЧрдарди рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдЧрдИ рдеी। рд╕ंрдЧрдарди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЕрдл्рд░ीрдХी рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдмीрдЪ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा рд╣ै।_

_ЁЯСЙЁЭЯПЁЭЯЧЁЭЯЦЁЭЯО рдХी рд▓ाрдЧोрд╕ рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиा рдХो рдЕрдл्рд░ीрдХी рдПрдХрддा рд╕ंрдЧрдарди рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиाрдпा рдЧрдпा рдеा। рдпोрдЬрдиा рдоें рд╕ुрдЭाрд╡ рджिрдпा рдЧрдпा рдХि рдЕрдл़्рд░ीрдХा рдХो рдЕंрддрд░-рдЕрдл़्рд░ीрдХी рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдХрд░ рдкрд╢्рдЪिрдо рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░рддा рдХрдо рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдП।_

ЁЯМР ЁЭРИЁЭРз ЁЭЯРЁЭЯОЁЭЯОЁЭЯР, ЁЭРнЁЭРбЁЭРЮ ЁЭРОЁЭРлЁЭРаЁЭРЪЁЭРзЁЭРвЁЭРЮ ЁЭРЪЁЭРз ЁЭРУ ЁЭРз ЁЭРФЁЭРзЁЭРвЁЭРиЁЭРз, рдЬिрд╕рдХा рдПрдХ рд▓рдХ्рд╖्рдп "рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рдХे рдЖрд░्рдеिрдХ рдПрдХीрдХрд░рдг" рдоें рддेрдЬी рд▓ाрдиा рдеा।

Cooking Related Words

1.Bake рд╕ेрдХрдиा - рд▓ौ рдХे рд╕ीрдзे рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХे рдмिрдиा рдЦाрдиा рдкрдХाрдиा рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдПрдХ рдУрд╡рди рдоें рдпा рд╕ोрд▓рд░ рд╣ीрдЯ рд╕े рдЬिрд╕рд╕े рдирдоी рдЙрдб़ рдЬाрдпे рдФрд░ рд╕्рд╡ाрдж рдмрдв़ рдЬाрдпे । Cooking, without direct exposure to flame, typically in an Oven or under Solar heat causing the natural moisture to evaporate slowly and concentrating the flavor.

2.Basting - рдоीрдЯ рдпा рдХिрд╕ी рдФрд░ рдкрд░ рдЧाрдв़ा рд░рд╕ा рдпा рдЪрдЯрдиी рд▓рдЧाрдиा (рдЪाрд╣े рдм्рд░рд╢ рд╕े рдпा рдЪрдо्рдордЪ рд╕े рдпा рд╣ाрде рд╕े) । рдпрд╣ рдЪрдЯрдиी рдпा рд░рд╕े рд╕े рд╕्рд╡ाрдж рдмрдв़рддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХो рд╕ूрдЦрдиे рд╕े рдмрдЪाрддा рд╣ै। To brush or spoon liquid fat or juices over meat during roasting. Adds flavor and will prevent it from drying out.

3.Batter( рдЧाрдв़ा рдШोрд▓ ) - рдЖрдЯा, рдЪिрдХрдиाрдИ ( рдШी, рдордХ्рдЦрди, рдЕंрдбा ) рдФрд░ рд▓िрдХ्рд╡िрдб рдХा рдкрддрд▓ा рдоिрд╢्рд░рдг рдЬिрд╕े рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдпे рдмрд░्рддрди рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдкрдб़े । рдпрд╣ рдХेрдХ, рдмिрд╕्рдХुрдЯ рдЗрдд्рдпाрджि рдмрдиाрдиे рдоें рдХाрдо рдЖрддा рд╣ै । рдпрд╣ рдЧुंрджे рд╣ुрдП рдЖрдЯे рд╕े рднिрди्‍рди рд╣ै । A mixture of flour, fat and liquid that is thin enough in consistency to require a pan to encase it. Used in such preparations as cakes and some cookies. A batter is different from dough. 

4.Beat ( рдлैрдЯрдиा ) - рдХिрд╕ी рдоिрд╢्рд░рдг рдХो рдПрдХ рдЬैрд╕ा рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХिрд╕ी рдЪीрдЬ (рдЪрдо्рдордЪ, рдХांрдЯा, рдлैрдЯрдиी, рд╣ाрде, рдоिрдХ्рд╕ी ) рд╕े рддेрдЬी рд╕े рдлैрдЯрдиा рдпा рд╣िрд▓ाрдиा । To smooth a mixture by briskly whipping or stirring it up with a spoon, fork, wire whisk, rotary beater or electric mixer.

5.Bind ( рдЧाрдв़ा рдХрд░рдиा ) - рдХिрд╕ी рдЪрдЯрдиी рдпा рд▓िрдХ्рд╡िрдб рдХो рдЧाрдв़ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЙрд╕рдоे рдЖрдЯा, рдЕंрдбा, рдШी, рдХ्рд░ीрдо рдЗрдд्рдпाрджी рдбाрд▓ рдХрд░ рд╣िрд▓ाрдиा । To thicken a sauce or hot liquid by stirring in ingredients such as eggs, flour, butter or cream.

6.Blackened - рдЦाрдиा рдкрдХाрдиे рдХा рд╡рд╣ рддрд░ीрдХा рдЬिрд╕рдоें рдЦाрдиे рдХी рд╡рд╕्рддु рдХो рддेрдЬ рдЖрдЧ рдкрд░ рдкрдХाрдиा рдЬिрд╕рд╕े рдЙрд╕рдХी рдмाрд╣рд░ी рд╕्рддрд╣ рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдЬрд▓ рдХрд░ рдХाрд▓ी рд╣ो рдЬाрдпे । A popular Cajun-style cooking method in which seasoned foods are cooked over high heat in a super-heated heavy skillet until charred on the outside.

7.Blanch( рд╣рд▓्рдХा рдЙрдмाрд▓рдиा ) - рдмрд╣ुрдд рдеोрдб़े рд╕рдордп рдХे рд▓िрдпे рдл्рд░ूрдЯ рдпा рд╕рдм्рдЬी рдХो рдЙрдмाрд▓рдиा рдЬिрд╕рд╕े рдЙрд╕рдХा рдЫिрд▓рдХा рдоुрд▓ाрдпрдо рд╣ो рдЬाрдпे । рдЙрдмрд▓े рдкाрдиी рдоें 30 рд╕ेрдХेंрдб рдХे рдмाрдж рдлрд▓ рдпा рд╕рдм्рдЬी рдХो рдаंрдбे рдкाрдиी рдоें рдбाрд▓рдиा рдЬिрд╕рд╕े рдкрдХрдиे рдХी рдХ्рд░िрдпा рдмंрдж рд╣ो рдФрд░ рдоोрдЯा рдЫिрд▓рдХा рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдЫिрд▓ рдЬाрдпे । To boil briefly to loosen the skin of a fruit or a vegetable. After 30 seconds in boiling water, the fruit or vegetable should be plunged into ice water to stop the cooking action and then the skin easily slices or peels off.

8.Blend - рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рдШрдЯрдХो (рдЦाрдиा рдкрдХाрдиे рдХी рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рд╕ाрдордЧ्рд░ी ) рдХो рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рдоिрдХ्рд╕ рдХрд░рдиा । To mix or fold two or more ingredients together, to obtain equal distribution throughout the mixture.

9.Boil - рдЙрдмрд▓рддे рд╣ुрдП рдкाрдиी рдоें рдЙрдмाрд▓рдиा । To cook food in heated water or other liquid that is bubbling vigorously.

10.Braise - рдмंрдж рдмрд░्рддрди рдоें рддेрд▓/рдШी/рдордХ्рдЦрди рдоें рдзीрд░े рдзीрд░े рдХुрдЫ рд╕рдордп рдкрдХाрдиा । рдоीрдЯ рдпा рдХिрд╕ी рдФрд░ рдЪीрдЬ рдХो рддेрд▓, рдШी рдпा рдордХ्рдЦрди рдоें рджрдо рджे рдХрд░ рдкрдХाрдиा рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ рдм्рд░ाрдЙрди/рдХ्рд░िрд╕्рдк рд╣ो рдЬाрдпे рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдзीрд░े рдзीрд░े рд▓िрдХ्рд╡िрдб рдоें рдкрдХाрдиा । A cooking technique that requires browning meat in oil or other fat and then cooking slowly in liquid. The effect of braising is to tenderize the meat.

11.Broil - рд╕ीрдзे рдЧрд░рдо рдЖрдЧ рдкрд░ рд╕ेंрдХрдиा । To cook food directly under the heat source.

12.Broth or Stock( рд╢ोрд░рдмा ) - рдоीрдЯ, рд╕ीрдлूрдб़, рд╕рдм्рдЬी, (рдпा рдЙрдирдХे рдЫिрд▓рдХे, рд╣рдб़्рдб़िрдпाँ) рдЖрджि рдХो рдоिрд▓ा рдХрд░ рд╕्рд╡ाрджिрд╖्рдЯ рд╕ूрдк рддрд░рд╣ рдХा рдЧाрдв़ा рдкीрдиे рдХा рдкेрдп рдмрдиाрдиा । A flavorful liquid made by gently cooking meat, seafood or vegetables (and/or their by-products, such as bones and trimming) often with herbs, in liquid (usually water).

13.Brown - рдЦाрдиे рдХी рд╡рд╕्рддु рдХो рд╣рд▓्рдХा рд╕ा рддрд▓рдиा рдпा рднुрдирдиा рдЬिрд╕рд╕े рд╕्рд╡ाрдж рдмрдв़े рдпा рджेрдЦрдиे рдоें рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧे । A quick saute, pan/oven broiling, or grilling method, done either at the beginning or end of meal preparation, often to enhance flavor, texture or eye appeal.

14.Brush - рдоीрдЯ, рдм्рд░ेрдб़ рдпा рдХिрд╕ी рдЦाрдиे рдХी рд╡рд╕्рддु рдкрд░ рдордХ्рдЦрди рдпा рдЪрдЯрдиी рдЖрджि рдХी рд╣рд▓्рдХी рдкрд░рдд рдЪрдв़ाрдиा । Using a pastry brush to coat a food such as meat or bread with melted butter, glaze or other liquid.

15.Butterfly - рдХिрд╕ी рдЦाрдиे рдХी рд╡рд╕्рддु рдХो рдмीрдЪ рдоें рд╕े рдХाрдЯ рдХрд░ рдЪाрд░ो рддрд░рдл рдлैрд▓ाрдиा / рд╢ेрдк рджेрдиा । To cut open a food such as pork chops down the center without cutting all the way through and then spread apart.


рдЗंрдбिрдпा v/s рднाрд░рдд


18 рд╕िрддंрдмрд░ 1949 ( 74 рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े) рдХो рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рднा рдХी рдмैрдардХ рдоें рдмрд╣рд╕ рд╣ुрдИ рдеी рдХि рджेрд╢ рдХा рдиाрдо рднाрд░рдд рд╣ो рдпा рдЗंрдбिрдпा।

✔️1949 рдХो рд╕ंрд╡िрдзाрдирд╕рднा рдоें рдПрдЪ рдбी рдХाрдорде рдиे рджेрд╢ рдХा рдиाрдо рдЗंрдбिрдпा рд╕े рдмрджрд▓рдХрд░ рднाрд░рдд рдпा рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдХрд░рдиे рдХा рд╕ंрд╢ोрдзрди рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдкेрд╢ рдХिрдпा рдЗрд╕ рдкрд░ рдмрд╣рд╕ рд╣ुрдИ рд╣ाрд▓ांрдХि рд╡ोрдЯिंрдЧ рдХे рдмाрдж рд╕ंрд╢ोрдзрди рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ 38 рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े 51 рдордд рд╕े рдЧिрд░ рдЧрдпा рдеा। рдЗрдг्рдбिрдпा рдЕрд░्рдеाрдд рднाрд░рдд рд░ाрдЬ्рдпों рдХा рд╕ंрдШ рдиाрдо рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рджрд░्рдЬ рд╣ो рдЧрдпा рдеा ,рдЬिрдирдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 1 рдоें рд╣ै।


• рдРрд╕े рдХрдпाрд╕ рд▓рдЧाрдП рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рдЗंрдбिрдпा рджेрдЯ рдЗрдЬ рднाрд░рдд рдХी рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдмрджрд▓рдиे рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै (рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рддрд╣рдд्)
рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдЗрд╕рдХे рджो рдоाрдорд▓े рд╕ाрдордиे рдЖрдП рд╣ै➖

 • рдЬी 20 рд╕рдоिрдЯ рдХे рдоेрд╣рдоाрдиों рдХो 9 рд╕िрддंрдмрд░ рдХे рд░ाрдд्рд░ि рднोрдЬрди рдХे рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рднрд╡рди рдоें рдЖрдоंрдд्рд░рдг рдоें 'рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХो рдк्рд░ेрд╕िрдбेंрдЯ рдСрдл рдЗंрдбिрдпा' рдХी рдЬрдЧрд╣ 'рдк्рд░ेрд╕िрдбेंрдЯ рдСрдл рднाрд░рдд' рд▓िрдЦा рдЧрдпा।

рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХी рдЖрд╢िрдпाрди рд╕рдоिрдЯ рдХे рд▓िрдП 7 рд╕िрддंрдмрд░ 2023 рдЗंрдбोрдиेрд╢िрдпा рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХे рдлंрдХ्рд╢рди рдиोрдЯ рдоें рдЙрди्рд╣ें рдж рдк्рд░ाрдЗрдо рдоिрдиिрд╕्рдЯрд░ рдСрдл рднाрд░рдд рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।

рд╕ूрд░्рдп рдХी рдХुंрдбрд▓ी рдЦंрдЧाрд▓рдиे рдЖрдЬ рд░рд╡ाрдиा рд╣ोрдЧा 'рдЖрджिрдд्рдп'

рдЖрджिрдд्рдп рдПрд▓1 рд╕ूрд░्рдп рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдкрд╣рд▓ा рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдЖрдзाрд░िрдд рднाрд░рддीрдп рдоिрд╢рди рд╣ोрдЧा। рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рдХो рд╕ूрд░्рдп-рдкृрде्рд╡ी рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХे рд▓ैрдЧ्рд░ेंрдЬ рдмिंрджु 1 (рдПрд▓1) рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдПрдХ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХрдХ्рд╖ा рдоें рд░рдЦा рдЬाрдПрдЧा, рдЬो рдкृрде्рд╡ी рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ 1.5 рдоिрд▓िрдпрди рдХिрдоी рджूрд░ рд╣ै। L1 рдмिंрджु рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ рдк्рд░рднाрдоंрдбрд▓ рдХрдХ्рд╖ा рдоें рд░рдЦे рдЧрдП рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдЧ्рд░рд╣рдг/рдЧ्рд░рд╣рдг рдХे рд╕ूрд░्рдп рдХो рд▓рдЧाрддाрд░ рджेрдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рд▓ाрдн рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕рдордп рдоें рд╕ौрд░ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдФрд░ рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоौрд╕рдо рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдХो рджेрдЦрдиे рдХा рдЕрдзिрдХ рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा। рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдпाрди рд╡िрдж्рдпुрдд рдЪुрдо्рдмрдХीрдп рдФрд░ рдХрдг рдФрд░ рдЪुंрдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдбिрдЯेрдХ्рдЯрд░ों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рдоंрдбрд▓, рдХ्рд░ोрдоोрд╕्рдлीрдпрд░ рдФрд░ рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╕рдмрд╕े рдмाрд╣рд░ी рдкрд░рддों (рдХोрд░ोрдиा) рдХा рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ाрдд рдкेрд▓ोрдб рд▓े рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рдмिंрджु L1 рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдЪाрд░ рдкेрд▓ोрдб рд╕ीрдзे рд╕ूрд░्рдп рдХो рджेрдЦрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╢ेрд╖ рддीрди рдкेрд▓ोрдб рд▓ैрдЧ्рд░ेंрдЬ рдмिंрджु L1 рдкрд░ рдХрдгों рдФрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХा рдЗрди-рд╕ीрдЯू рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕंрддрд░рдЧ्рд░рд╣ीрдп рдоाрдз्рдпрдо рдоें рд╕ौрд░ рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрдз्рдпрдпрди рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдЙрдо्рдоीрдж рд╣ै рдХि рдЖрджिрдд्рдп рдПрд▓1 рдкेрд▓ोрдб рдХे рд╕ूрдЯ рдХोрд░ोрдирд▓ рд╣ीрдЯिंрдЧ, рдХोрд░ोрдирд▓ рдоाрд╕ рдЗрдЬेрдХ्рд╢рди, рдк्рд░ी-рдл्рд▓ेрдпрд░ рдФрд░ рдл्рд▓ेрдпрд░ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं, рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоौрд╕рдо рдХी рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा, рдХрдг рдФрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдЖрджि рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░рджाрди рдХрд░ेंрдЧे।

Aditya L1 shall be the first space based Indian mission to study the Sun. The spacecraft shall be placed in a halo orbit around the Lagrange point 1 (L1) of the Sun-Earth system, which is about 1.5 million km from the Earth. A satellite placed in the halo orbit around the L1 point has the major advantage of continuously viewing the Sun without any occultation/eclipses. This will provide a greater advantage of observing the solar activities and its effect on space weather in real time. The spacecraft carries seven payloads to observe the photosphere, chromosphere and the outermost layers of the Sun (the corona) using electromagnetic and particle and magnetic field detectors. Using the special vantage point L1, four payloads directly view the Sun and the remaining three payloads carry out in-situ studies of particles and fields at the Lagrange point L1, thus providing important scientific studies of the propagatory effect of solar dynamics in the interplanetary medium.

The suits of Aditya L1 payloads are expected to provide most crucial informations to understand the problem of coronal heating, coronal mass ejection, pre-flare and flare activities and their characteristics, dynamics of space weather, propagation of particle and fields etc.

рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ेрд╡ा рдЪрдпрди рдЖрдпोрдЧ рд╡िрдзेрдпрдХ рд╡िрдзाрдирд╕рднा рдоे рдЖрдЬ рдкाрд╕ рд╣ो рдЧрдпा..।


рдЖрдЧे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдпे рд░рд╣ेрдЧी। ЁЯСЗЁЯСЗЁЯСЗ

1. рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ेрд╡ा рдЪрдпрди рдЖрдпोрдЧ рд╡िрдзिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдЬो рджिрдиांрдХ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░े рддрдм рд╣ी рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдпेрдЧा, рди рдХि рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рдХी рдоंрдЬूрд░ी рдХे рдмाрдж। рдЕрдм рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдпाрдиि рдХि рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдЬрдм рднी рджिрдиांрдХ рдЕрдзिрд╕ूрдЪिрдд рдХрд░े, рд╡ो рдЙрд╕ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै।

2. рдЕрдЧрд╕्рдд рдЕंрдд рддрдХ рдЖрдпोрдЧ рдХी рдХाрд░्рдп рд╕ंрдЪाрд▓рди рд╣ेрддु рдиिрдпрдоाрд╡рд▓ी рдмрдиाрдИ рдЬाрдПрдЧी, рдЬिрд╕े рдХैрдмिрдиेрдЯ рдХी рдоंрдЬूрд░ी рдХे рдмाрдж рдЕрдзिрд╕ूрдЪिрдд рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा।

3. TGT, PGT, Assistant Professor

рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди 2022 рдиिрд░рд╕्рдд рд╣ोंрдЧे। (рдЕрдЧрд▓े 45 рджिрди рдоें рдиिрд░рд╕्рдд рд╣ो рдЬाрдпेंрдЧे)

4. рдирдП рдЖрдпोрдЧ рдХो рдпे рд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧ рдЬाрдПрдЧा, рд╕ुрдЪाрд░ू рд░ूрдк рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рдоें।

5. TGT, PGT, Assistant Professor

рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди 2022 рдкुрдирд░्рд╡िрдЬ्рдЮाрдкिрдд рд╣ोंрдЧे। рдХрдм рд╣ोंрдЧे рдпे рдЖрдпोрдЧ рдХी рдмैрдардХ рдоें рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा।

6. рдЖрдЧाрдоी рд╕рдордп рдоें рдЬो рд▓ोрдХ рд╕ेрд╡ा рдЖрдпोрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╢िрдХ्рд╖рдХ рднрд░्рддिрдпां рдЪाрд╣े рдк्рд░ाрд╡िрдзिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдпा рдЕрди्рдп рд╡िрднाрдЧ рдХी рд╣ो рд░ाрдЬрдХीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд░ाрдЬрдХीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЕрд╢ाрд╕рдХीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдЕрд╢ाрд╕рдХीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд░ाрдЬрдХीрдп рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдХॉрд▓ेрдЬ, рд░ाрдЬрдХीрдп рдПрд╡ं рдЕрд╢ाрд╕рдХीрдп рдкॉрд▓ीрдЯेрдХ्рдиिрдХ рдЖрджि рдоें рд╕ेрд╡ा рдЪрдпрди рдЖрдпोрдЧ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХрд░ाрдП рдЬाрдиे рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा। 

рдлिрд▓рд╣ाрд▓ рдХेрд╡рд▓ рдПрдбेрдб рд╕्рдХूрд▓, рдХॉрд▓ेрдЬ рд╣ी рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдП рдЧрдП рд╣ैं।

рдкрд░िрдЪрдп : рд╡्рдпाрдХрд░рдгाрдЪाрд░्рдп - рдХिрд╢ोрд░ीрджाрд╕ рд╡ाрдЬрдкेрдпी

✍рдХिрд╢ोрд░ीрджाрд╕ рд╡ाрдЬрдкेрдпी рд╣िрди्рджी рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рд╕ुрдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдПрд╡ं рд╡्рдпाрдХрд░рдгाрдЪाрд░्рдп рдеे। 

✍рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдФрд░ рд╣िрди्рджी рдХे рд╡िрдж्рд╡ाрди, рд╡्рдпाрдХрд░рдг рдХे рдкंрдбिрдд, рд╣िрди्рджी рдХे рдЖрдзुрдиिрдХ рдкाрдгिрдиी рдХी рддрд░рд╣ рдЬिрди्рд╣ें рдбॉ. рд░ाрдорд╡िрд▓ाрд╕ рд╢рд░्рдоा, рд░ाрд╣ुрд▓ рд╕ांрдХृрдд्рдпाрдпрди рдЖрджि рдоाрдирддे рдеे, рд╡े рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╡ृрдд्рддि рд╕े рдХрдирдЦрд▓ рдоें рдЕрдд्рдпрди्рдд рдЖрд░्рдеिрдХ рдХрд╖्рдЯ рдоें рдЬीрд╡рдирдпाрдкрди рдХрд░рддे рд░рд╣े। 

✍рдХुрдЫ рд╕рдордп рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा, рдФрд░ рдиाрдЧрд░ी рдк्рд░рдЪाрд░िрдгी рд╕рднा рдХे рдХोрд╢ рд╡िрднाрдЧ рдоें рднी рд░рд╣े। рд╡े рд╕्рд╡ाрднिрдоाрдиी рдФрд░ рдЕрдХ्рдЦрдб़ рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдеे। 

✍1978 рдоें рдоोрд░ाрд░рдЬी рджेрд╕ाрдИ рдиे рдоंрдЪ рд╕े рдиीрдЪे рдЙрддрд░рдХрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢рдХा рд╕рдо्рдоाрди рдЙрди्рд╣ें рджिрдпा। 

✍рдХिрд╢ोрд░ीрджाрд╕ рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдХो рд╣िрди्рджी рдХा рдк्рд░рдердо рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।

✍рдЖрдЪाрд░्рдп рдХिрд╢ोрд░ीрджाрд╕ рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдХा рдЬрди्рдо рд╕рди्‌ 1898 рдоें рд░ाрдордирдЧрд░, рдХाрдирдкुрд░ (рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢) рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। 

✍рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд▓ाрд╣ौрд░ рд╕े рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдЙрдд्рддीрд░्рдг рдХी рдеी। 

✍рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдХे рдЬीрд╡рди рдкрд░ рдЖрдЪाрд░्рдп рдорд╣ाрд╡ीрд░рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдХे рдХृрдкाрдкूрд░्рдг рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा рд╣ै। 

✍рдХुрдЫ рд╕рд╣ृрджрдп рдПрд╡ं рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдоें рдЙрди्рд╣ें 'рд╣िрди्рджी рдХा рдкाрдгिрдиि' рддрдХ рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा рд╣ै।

✍ рдорд╣ाрдкंрдбिрдд рд░ाрд╣ुрд▓ рд╕ांрдХृрдд्рдпाрдпрди рдиे рдХрд╣-рдХрд╣рдХрд░ рдЙрдирд╕े 'рд╣िंрджी рд╢рдм्рджाрдиुрд╢ाрд╕рди' рд▓िрдЦрд╡ा рд▓िрдпा। 

✍рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдиे 'рд╕ुрджाрдоा' рдиाрдо рд╕े рдиाрдЯрдХ рднी рд▓िрдЦा। 'рддрд░ंрдЧिрдгी' рдиाрдордХ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рдЙрдирдХी рдм्рд░рдЬ-рдХрд╡िрддाрдПं рдФрд░ рджोрд╣े рд╕ंрдХрд▓िрдд рд╣ैं। 

✍рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдиे 'рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рд╡्рдпाрдХрд░рдг' рдиाрдордХ рдПрдХ рдЙрдд्рддрдо рдЧ्рд░ंрде рднी рд▓िрдЦा рдеा। рдЗрд╕рдоें рдХेрд╡рд▓ рд╡्рдпाрдХрд░рдг рд╣ी рдирд╣ीं, рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рдХे рдЙрдж्рднрд╡, рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХा рднी рдЧрд╣рди рдЕрдз्рдпрдпрди рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। 

✍рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХुрдЫ рд╕рдорд╕ाрдордпिрдХ рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рднी рдкुрд╕्рддрдХें рд▓िрдЦी рд╣ैं। рдЬैрд╕े 'рдХांрдЧ्рд░ेрд╕ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕' рдФрд░ 'рдиेрддाрдЬी рд╕ुрднाрд╖рдЪंрдж्рд░ рдмोрд╕'। рдПрдХ рдЕрди्рдп рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рднी рд▓िрдЦे। 

✍'рд╣िрди्рджी рд╢рдм्рджाрдиुрд╢ाрд╕рди' рддो рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЧ्рд░ंрде рд╣ै рд╣ी। 

✍рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЗрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЙрдирдХी рдПрдХ рдФрд░ рдХृрддि 'рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдердо рд╡्рдпाрдХрд░рдг' рднी рд╣ै। 

✍рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЬी рдХे рднाрд╖ा-рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдЬाрдирдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдирдХी рдЕрди्рдп рдкुрд╕्рддрдХ 'рднाрд░рдд рдХा рднाрд╖ा-рд╡िрдЬ्рдЮाрди' рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рднी рдЖрдЬ рдХी рдкीрдв़ी рдХे рд▓िрдП рдХрдо рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдХा рдирд╣ीं। 

рдХुрдЫ рдирдП рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧी рддрде्рдп рдЬो рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдЖрдПंрдЧे ।।

ЁЯТР"рдЙрдж्рджाрдд्рддрддा" рдХाрд╡्рдп рдХा рдоूрд▓ рд╕्рд░ोрдд्рд░ рд╣ै - рд▓ोंрдЬाрдЗрдирд╕

ЁЯТРрдд्рд░ाрд╕рджी рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ै - рднाрд╡ों рдХा рд╡िрд░ेрдЪрди рдПрд╡рдо рдпрдеाрд░्рде рдХा рдЬ्рдЮाрди

ЁЯТР"рдХрд▓ा рдЖрд╢рдпрдЬрди्рдп рдирд╣ीं рд╣ै" - рдЕрд░рд╕्рддू

ЁЯТРрдЪौрдкाрдИ рдоें 16 рдоाрдд्рд░ाрдПं, рджोрд╣ा рдФрд░ рд╕ोрд░рдаा рдоें 24 рдоाрдд्рд░ाрдПं, рдЙрд▓्рд▓ाрд▓ा рдоें 28 рдоाрдд्рд░ाрдПं рдПрд╡рдо рд╣рд░िрдЧीрддिрдХा рдоें рднी 28 рдоाрдд्рд░ाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं।

ЁЯТР'рджрдг्рдбрдХ' рдХिрд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं - рд╡рд░्рдг рд╡ृрдд्рдд рдоें 26 рд╡рд░्рдг рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡ाрд▓े рджрдг्рдбрдХ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं।

ЁЯТР"рд╕्рд╡рдЫंрдж рдЫंрдж рдоें 'рдЖрд░्рдЯ рдСрдл рдо्рдпूрдЬिрдХ' рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд╕рдХрддा, рд╡рд╣ां 'рдЖрд░्рдЯ рдСрдл рд░ीрдбिंрдЧ' рд╣ै, рд╡рд╣ рд╕्рд╡рд░ рдк्рд░рдзाрди рдирд╣ीं рд╡्рдпंрдЬрди рдк्рд░рдзाрди рд╣ै" - рдиिрд░ाрд▓ा

ЁЯТРрдоुрдХ्рдд рдЫंрдж рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рд╣िंрджी рдоें рд╡िрдзिрд╡рдд рдХिрд╕ рдпुрдЧ рдоें рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ुрдИ - рдЫाрдпाрд╡ाрдж

ЁЯТР'рд▓ीрд╡्рд╕ рдСрдл рдж рдЧ्рд░ाрд╕' рдкुрд╕्рддрдХ рдХिрд╕рдХी рд╣ै - рд╡ाрд▓्рдЯ рд╡्рд╣िрдЯрдоैрди

ЁЯТРрдЫंрдж рдоें рд▓рдп рдХ्рдпा рд╣ै - рд▓рдп рдПрдХ рд╕ंрдпрдд рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд╣ै рдЬो рд╕्рд╡рд░ рдХे рдЖрд░ोрд╣-рдЕрд╡рд░ोрд╣ рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै।

ЁЯТРрдЫंрджрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХो рдЕрди्рдп рдХिрд╕ рдиाрдо рд╕े рдЬाрдирддे рд╣ैं - рдкिंрдЧрд▓рд╢ाрд╕्рдд्рд░

ЁЯТРрджोрд╖ों рдХे рд▓рдХ्рд╖рдгों рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा - рд╡ाрдорди

ЁЯТР"рдоुрдЦ्рдпाрд░्рде рдХा рдЬिрд╕рд╕े рдЕрдкрдХрд░्рд╖ рд╣ो рд╡рд╣ рджोрд╖ рд╣ै" - рдордо्рдордЯ

ЁЯТР"рдЧुрдг рдХाрд╡्рдп рдХी рд╕ंрдкрдд्рддि рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ौंрджрд░्рдп рд╡िрдзाрдпрдХ рддрдд्рд╡ рдФрд░ рджोрд╖ рдЙрд╕рдХी рд╡िрдкрдд्рдд्рддि рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ौंрджрд░्рдп рд╡िрдШाрддрдХ рддрдд्рд╡ рд╣ै" - рджрдг्рдбी

рдХुрдЫ рдирдП рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧी рддрде्рдп ।।

ЁЯТРрд╕ाрдХेрдд рдХे рдХिрд╕ рд╕рд░्рдЧ рдоें рдЙрд░्рдоिрд▓ा рд╕рд░рдпू рдХो рд╕рдо्рдмोрдзिрдд рдХрд░рддी рд╣ैं- рджрд╕рд╡ें рд╕рд░्рдЧ рдоें

ЁЯТРрд░ाрдордЪрд░िрдд рдоाрдирд╕ рдоें рдЪिрдд्рд░рдХूрдЯ рдХी рдШрдЯрдиा рдХिрд╕ рдХांрдб рдоें рд╣ै- рдЕрдпोрдз्рдпाрдХाрдг्рдб

ЁЯТРрдЖрдХुрд▓ी-реШिрд▓ाрдд рдХिрд╕ рдЧ्рд░рди्рде рдХे рдкाрдд्рд░ рд╣ैं - рдХाрдоाрдпрдиी

ЁЯТРрдоैрдерд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд рдиे рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдЬी рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдоें рдХिрд╕ рд╢ैрд▓ी рдХी рдиिрд░्рдоिрддि рдХी- рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рд╢ैрд▓ी

ЁЯТРрдорд╣ाрдордиा рдорджрди рдоोрд╣рди рдоाрд▓рд╡ीрдп рдХे рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдХिрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдиे рдХाрд╢ी рд╣िंрджू рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдУрд░िрдпंрдЯрд▓ рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдп рдХा рдкрдж рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा- рдЪрди्рдж्рд░рдзрд░ рд╢рд░्рдоा рдЧुрд▓ेрд░ी

ЁЯТР'рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдХ' рдкрдд्рд░ рдХрдм рдФрд░ рдХрд╣ां рд╕े рдиिрдХрд▓ा- 1903, рдЬрдпрдкुрд░

ЁЯТР"рд╕рди्рджрд░्рднрдг рдХрд▓ा рдХा рдХрд╡िрддा рдоें рд╕ाрд░्рдердХ рдк्рд░рдпोрдЧ рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдиे рдХिрдпा рд╣ै рдФрд░ рдиिрдмंрдзों рдоें рдЧुрд▓ेрд░ी рдЬी рдФрд░ рд╣реЫाрд░ीрдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी" рдпрд╣ рдХрдерди рдХिрд╕ рдЖрд▓ोрдЪрдХ рдХा рд╣ै- рдмрдЪ्рдЪрди рд╕िंрд╣

ЁЯТР"рдХрд╡िрддा рдХрд░рдиे рдоें, рд╣рдоाрд░ी рд╕рдордЭ рдоें, рдЕрд▓ंрдХाрд░ों рдХो рдмрд▓ाрдд рд▓ाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП" рдХрдерди рдХिрд╕рдХा рд╣ै- рдорд╣ाрд╡ीрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी

ЁЯТР"рдирд╡ीрди рднाрд╡ों рдХी рдИंрдЯों рд╕े рдХुрдЯी рд╣ुрдИ рдкрдХ्рдХी рд╕реЬрдХ рд╣ै-рдпрд╣ рд╣ै рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп। рдЗрд╕ рдкрд░ рд░ुреЭिрд╡ाрдж рдХी рдмूреЭी рдЧाрдп рдХो рджौреЬाрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै" рдХрдерди рдХिрд╕ рдЖрд▓ोрдЪрдХ рдХा рд╣ै- рд░ाрдорд╡िрд▓ाрд╕ рд╢рд░्рдоा

ЁЯТР"рдХрд╡िрддा рддो рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрди्рджрддा рдХे рдмिрдиा рдЙрдд्рддрдо рдмрди рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддी" рдХрдерди рд╣ै- рдоिрд╢्рд░рдмрди्рдзु

ЁЯТРрд╢्рд░ी рд╢ाрд░рджा рдкрдд्рд░िрдХा рдХрд╣ां рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддी рдеी- рдЬрдмрд▓рдкुрд░

рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рднा рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрд╡िрдзाрди рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ेрддु рдХुрдЫ рд╕рдоिрддिрдпों рдХा рдЧрдарди рдХिрдпा рдЧрдпा рдЬो рдиिрдо्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдеी ।।

⚜рд╕рдоिрддि - ⚜рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖

ЁЯФ╕рд╕ंрдШ рд╢рдХ्рдд् рд╕рдоिрддि
 - рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू

ЁЯФ╕ рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рдоिрддि 
- рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू

ЁЯФ╕рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд▓िрдП рд╕рдоिрддि
 - рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू

ЁЯФ╕рд░ाрдЬ्рдпों рддрдеा рд░िрдпाрд╕рддों рд╕े рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рд╕рдоिрддि 
- рд╕рд░рджाрд░ рдкрдЯेрд▓

ЁЯФ╕рдоौрд▓िрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ рдПрд╡ं рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╕рдоिрддि 
 - рд╕рд░рджाрд░ рдкрдЯेрд▓

ЁЯФ╕рдк्рд░ाрди्рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рдоिрддि  
  - рд╕рд░рджाрд░ рдкрдЯेрд▓

ЁЯФ╕рдоौрд▓िрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдкрд░ рдЙрдкрд╕рдоिрддी    
- рдЬे. рдмी. рдХृрдкрд▓ाрдиी

ЁЯФ╕рдЭрдг्рдбा рд╕рдоिрддि рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ 
- рдЬे. рдмी. рдХृрдкрд▓ाрдиी

ЁЯФ╕рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдиिрдпрдо рд╕рдоिрддि(рд╕ंрдЪाрд▓рди)  
 - рд░ाрдЬेрдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж

ЁЯФ╕ рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпрд▓рдп рд╕े рд╕ंрдмрдзिрдд рд╕рдоिрддि
 - рдПрд╕. рдПрдЪ. рд╡рд░्рдзाрдЪाрд░िрдпрд░

ЁЯФ╕рдк्рд░ाрд░ूрдк рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдоिрддि 
   - рдЕрд▓्рд▓ाрджी рдХृрд╖्рдгा рд╕्рд╡ाрдоी рдЕрд░рдпрд░

ЁЯФ╕рдк्рд░ाрд░ूрдк рд╕рдоिрддि/рдб्рд░ाрдлрдЯिंрдЧ/рдорд╕ौрджा рд╕рдоिрддि    
 - рдбा. рднीрдорд░ाрд╡ рдЕрдо्рдмेрдбрдХрд░

ЁЯФ╕рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдЖрдпोрдЧ
 - рдПрдо рдПрди рдмैрдХ्рдЯाрдЪेрд▓ेрдпा

♦️ рдк्рд░ाрд░ूрдк рд╕рдоिрддि рдХे 7 рд╕рджрд╕्рдп рдиिрдо्рди рдеे-

▪рдбाॅ. рдмी. рдЖрд░. рдЕрдо्рдмेрдбрдХрд░
▪рдЕрд▓्рд▓ाрджी рдХृрд╖्рдгा рд╕्рд╡ाрдоी рдЕрдпंрдЧрд░
▪рдПрди. рдЧोрдкाрд▓ рд╕्рд╡ाрдоी рдЕрдпंрдЧрд░
▪рдХрди्рд╣ैрдпाрд▓ाрд▓ рдоाрдгिрдХ्рдпрд▓ाрд▓ рдоुрд╢ी
▪рдПрди. рдоाрдзрд╡рд░ाрдЬ -рдпрд╣ рдмी. рдПрд▓. рдоिрдд्рддрд▓ рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЖрдпे рдеे।
▪рдЯी. рдЯी. рдХृрд╖्рдгाрдоाрдЪाрд░ी - рдпрд╣ рдбी. рдкी. рдЦेрддाрди рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЖрдпे рдеे।
▪рдоोрд╣рдо्рдордж рд╕ाрджुрд▓्рд▓ा
⚜рдк्рд░ाрд░ूрдк рд╕рдоिрддि 29 рдЕрдЧрд╕्рдд 1947 рдХो рдЧрдаिрдд рдХी рдЧрдИ рдеी।

рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдПрд╡ं рд╕ाрд╣िрдд्рдп ।।

1. ‘рдЙрдж्рдзрд╡рд╢рддрдХ’ рдХिрд╕рдХी рдХृрддि рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЬрдЧрди्рдиाрдерджाрд╕ рд░рдд्рдиाрдХрд░
2. рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдкाрд▓ी рдк्рд░ाрдХृрдд рд╕े
3. ‘рдкंрдЪ рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░’ рдХे рд▓ेрдЦрдХ рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдк्рд░ेрдордЪрди्рдж
4. рдЕрд╡рдзी рднाрд╖ा рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ाрдордЪрд░िрдд рдоाрдирд╕
5. рд╕्рдеाрдпी рднाрд╡ों рдХी рдХुрд▓ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрддрдиी рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. 9

6. рджोрд╣ा рдФрд░ рд░ोрд▓ा рдХो рдХ्рд░рдо рд╕े рдоिрд▓ाрдиे рдкрд░ рдХौрди-рд╕ा рдЫंрдж рдмрдирддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдХुрдг्рдбрд▓िрдпा
7. ‘рд╣ाрд░ рдХी рдЬीрдд’ (рдХрд╣ाрдиी) рдХे рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ुрджрд░्рд╢рди
8. рдХाрдорддाрдк्рд░рд╕ाрдж рдЧुрд░ु рдХा рд╣िрди्рджी рд╡्рдпाрдХрд░рдг рд╡िрд╖рдпрдХ рдЧ्рд░ंрде, рдЬो рдиाрдЧрд░ी рдк्рд░рдЪाрд░िрдгी рд╕рднा, рдХाрд╢ी рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ рдеा, рдЙрд╕рдХा рдиाрдо рдеा? рдЙрдд्рддрд░. рд╣िрди्рджी рд╡्рдпाрдХрд░рдг
9. рд╕рдмрд╕े рдк्рд░ाрдЪीрди рдХौрди рд╕ी рд╡ीрд░рддा рд╣ै।? рдЙрдд्рддрд░. рд╡ाрдХрд╡ीрд░рддा
10. рд╢рдм्рджाрд░्рдеों рд╕рд╣िрдд рдХाрд╡्рдпрдо् рдпрд╣ рдЙрдХ्рддि рдХिрд╕рдХी рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рднाрдорд╣

11. ‘рдЕрд╢ोрдХ рдХे рдлूрд▓’ (рдиिрдмंрдз-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣) рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХौрди рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд╣рдЬ़ाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी
12. рд▓ोрдЧрд╣िं рд▓ाрдЧि рдХрд╡िрдд्рдд рдмрдиाрд╡рдд, рдоोрд╣िं рддौ рдоेрд░े рдХрд╡िрдд्рдд рдмрдиाрд╡рдд॥ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдкंрдХ्рддि рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдШрдиाрдирди्рдж
13. ‘рдЬрдм-рдЬрдм рд╣ोрдп рдзрд░्рдо рдХी рд╣ाрдиी, рдмाрдв़рд╣िं рдЕрд╕ुрд░ рдЕрдзрдо рдЕрднिрдоाрдиी’। рдЗрд╕ рдкंрдХ्рддि рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕
14. рд╣िрди्рджी рдХी рдоूрд▓ рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХिрд╕рд╕े рд╣ुрдИ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╡ैрджिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрдд
15. ‘рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा’ рдиिрдмंрдз рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдмाрд▓рдХृрд╖्рдг рднрдЯ्рдЯ

16. ‘рдаेрд▓े рдкрд░ рд╣िрдоाрд▓рдп’ рдХिрд╕рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдзрд░्рдорд╡ीрд░ рднाрд░рддी
17. ‘рд░ाрдиी рдХेрддрдХी рдХी рдХрд╣ाрдиी’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдЗंрд╢ा рдЕрд▓्рд▓ा рдЦ़ाँ
18. ‘рдпрд╣ рдк्рд░ेрдо рдХो рдкंрде рдХрд░ाрд▓ рдорд╣ा рддрд░рд╡ाрд░ि рдХी рдзाрд░ рдкै рдзाрд╡рдиो рд╣ै’, рдиाрдордХ рдкंрдХ्рддि рдХिрд╕ рдХрд╡ि рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ृрдЬिрдд рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдмोрдзा
19. рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдоें рдХिрддрдиे рд╡рдЪрди рд╣ोрддे рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рджो
20. рднाрд░рдд рдоिрдд्рд░’ рдкрдд्рд░ (рдЬो рдХрд▓рдХрдд्рддा рд╕े рд╕рди् 1934 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ рдеा) рдХे рдПрдХ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдеे? рдЙрдд्рддрд░. рд░ुрдж्рд░рджрдд्рдд рд╢рд░्рдоा

21. рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХिрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХाрд░्рдп рдХे рд▓िрдП рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ाрд╣िрдд्рдп
22. ‘рдЖрдХाрд╢рджीрдк’ рдХрд╣ाрдиी рдХे рд▓ेрдЦрдХ рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж
23. ‘рдХाрдоाрдпрдиी’ рдХिрд╕рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж
24. ‘рддोрдб़рддी рдкрдд्рдерд░’ рдХैрд╕ी рдХрд╡िрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдпрдеाрд░्рдерд╡ाрджी
25. ‘рдиिрд░ाрд▓ा’ рдХो рдХैрд╕ा рдХрд╡ि рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдХ्рд░ाрди्рддिрдХाрд░ी

26. рднрдХ्рддिрдХाрд▓ рдХी рд░ाрдоाрд╢्рд░рдпी рд╢ाрдЦा рдХे рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕े рдХрд╡ि рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕
27. рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рднрдХ्рддि рдХा рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рд╢्рд░ेрдп рдХिрд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕्рд╡ाрдоी рд░ाрдоाрдиंрдж
28. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рднाрд╖ाрдПँ рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд╖ाрдПँ рдШोрд╖िрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдХрди्рдирдб़ рдПрд╡ं рддेрд▓ुрдЧु
29. ‘рдпрд╣ рдХाрдо рдоैं рдЖрдк рдХрд░ рд▓ूँрдЧा’, рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें ‘рдЖрдк’ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдиिрдЬрд╡ाрдЪрдХ рд╕рд░्рд╡рдиाрдо
31. рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдиौрд╡ाँ рд░рд╕ рдХौрди-рд╕ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╢ांрдд рд░рд╕
32. рдХрдмीрд░ рдХिрд╕ рдХाрд╡्рдп рдзाрд░ा рдХे рдХрд╡ि рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдЬ्рдЮाрдирдоाрд░्рдЧी
33. рдбॉ. рдХृрд╖्рдг рд╢ंрдХрд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдиे рдЖрдЪाрд░्рдп рдХेрд╢рд╡рджाрд╕ рдкрд░ рдПрдХ рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдкुрд╕्рддрдХ рд▓िрдЦी рдеी, рдЙрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдиाрдо рд╣ै?? рдЙрдд्рддрд░. рдХेрд╢рд╡ рдХी рдХाрд╡्рдпрдХрд▓ा
34. рд╡्рдпाрдХрд░рдг рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े ‘рдк्рд░ेрдо’ рд╢рдм्рдж рдХ्рдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рднाрд╡рд╡ाрдЪрдХ рд╕ंрдЬ्рдЮा
35. рдЪौрдкाрдИ рдХे рдЪाрд░ों рдЪрд░рдгों рдоें рдХिрддрдиी рдоाрдд्рд░ाрдПँ рд╣ोрддी рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ोрд▓рд╣

36. рд╣िрди्рджी рдХा рдкрд╣рд▓ा рджैрдиिрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рдХौрди-рд╕ा рдеा? рдЙрдд्рддрд░. рдЙрддрдг्рдб рдоाрд░्рддрдг्рдб
37. ‘рдЖрдирди्рдж рдХाрджрдо्рдмिрдиी’ рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХौрди рдеे? рдЙрдд्рддрд░. рдЪौрдзрд░ी рдмрджрд░ीрдиाрд░ाрдпрдг рдк्рд░ेрдордШрди
38. ‘рдзाрддुрд╕ेрди’ рдк्рд░рд╕ाрдж рдХे рдХिрд╕ рдиाрдЯрдХ рдХा рдкाрдд्рд░ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕्рдХंрджрдЧुрдк्рдд
39. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╢рдм्рджों рдоें рд╕े рдХिрд╕рдоें рд╡्рдпंрдЬрди рд╕ंрдзि рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕рдд्рдХाрд░
40. ‘рд░рд╕िрдХ рдк्рд░िрдпा’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдХेрд╢рд╡рджाрд╕

41. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдЕрд░्рдж्рдз рд╕्рд╡рд░ рдХौрди-рд╕ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдп
42. рднрд░рддрдоुрдиि рдиे рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рдХो рдиाрдо рджिрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЕрд╢ुрдж्рдзрднाрд╖ा
43. рдЪोрд▓ рд╢ाрд╕рдХों рдХी рднाрд╖ा рдХ्рдпा рдеी? рдЙрдд्рддрд░. рддрдоिрд▓
44. ‘рдЬрдирдоेрдЬрдп рдХा рдиाрдЧрдпрдЬ्рдЮ’ рдХिрд╕рдХी рдХृрддि рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж
45. рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡िрдпों рдиे рдЬрдм рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдк्рд░ेрдо рдХो рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рддो рдРрд╕ी рдХрд╡िрддाрдУं рдХो рдХिрд╕ рд╡ाрдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░рд╣рд╕्рдпрд╡ाрдж

46. рдХाрд╡्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें ‘рдк्рд░рдмрди्рдз рд╢िрд░ोрдордгि’ рдХी рдЙрдкाрдзि рдХिрд╕े рджी рдЧрдИ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд
47. ‘рддोрдб़рддी рдкрдд्рдерд░’ (рдХрд╡िрддा) рдХे рдХрд╡ि рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ूрд░्рдпрдХांрдд рдд्рд░िрдкाрдаी ‘рдиिрд░ाрд▓ा’
48. рдХौрди-рд╕ी рдмोрд▓ी рдкрд╢्рдЪिрдоी рд╣िрди्рджी рдХी рдирд╣ीं рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдмрдШेрд▓ी рдмोрд▓ी
49. рдЗрдирдоें рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд╡्рдпंрдЬрди рдХौрди-рд╕ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЬ्рдЮ
50. ‘рдЬाрдпрд╕ी -рдЧ्рд░ंрдеाрд╡рд▓ी’ рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХा рдиाрдо рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓

51. рд╡ीрд░ рд░рд╕ рдХा рд╕्рдеाрдпी рднाрд╡ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЙрдд्рд╕ाрд╣
52. ‘рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕’ рдХिрд╕ рднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЕрд╡рдзी
53. ‘рдЪрди्рджрди рд╡िрд╖ рд╡्рдпाрдкрдд рдирд╣ीं, рд▓िрдкрдЯे рд░рд╣рдд рднुрдЬंрдЧ’। рдЗрд╕ рдкंрдХ्рддि рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд░рд╣ीрдо
54. ‘рдЧीрддांрдЬрд▓ि’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд░рдмीрди्рдж्рд░рдиाрде рдЯैрдЧोрд░
55. рдоुрдЭे рддोрдб़ рд▓ेрдиा рд╡рдирдоाрд▓ी, рдЙрд╕ рдкрде рдкрд░ рджेрдиा рддुрдо рдлेंрдХ-?

56. ‘рд╢िрд╡ рд╢ंрднु рдХे рдЪिрдЯ्рдаे’ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдмाрд▓ рдоुрдХुрди्рдж рдЧुрдк्рдд
57. рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдХिрд╕рдиे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХिрдпा? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ी. рд░ाрдЬрдЧोрдкाрд▓ाрдЪाрд░ी
58. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХिрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें ‘рдн्рд░рдорд░рдЧीрдд’ рдХा рдк्рд░рд╕ंрдЧ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ूрд░рд╕ाрдЧрд░
59. ‘рдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг рдЕрд▓ंрдХाрд░’ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдХрд╡िрддा рдоें рд╣ुрдЖ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдирдпी рдХрд╡िрддा рдоें
60. ‘рдЕрдиिрд▓’ рдХा рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी рд╢рдм्рдж рдХ्рдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдкрд╡рди

61. ‘рд╡िрдкाрд╢ा рдкрдд्рд░िрдХा’ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХिрд╕ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢
62. ‘рдиीрд▓рдХрдорд▓’ рдоें рдХौрди-рд╕ा рд╕рдоाрд╕ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдХрд░्рдордзाрд░рдп рд╕рдоाрд╕
63. ‘рд╢ेрд╖ рдХाрджрдо्рдмрд░ी’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдЕрд▓рдХा рд╕рд░ाрд╡рдЧी
64. рд╡рд░्рдг рдХे рдж्рд╡िрддीрдп рд╡ рдЪрддुрд░्рде рд╡्рдпंрдЬрди рдХ्рдпा рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдорд╣ाрдк्рд░ाрдг
65. рджोрд╣ा рдЫрди्рдж рдоें рд╢्рд░ृंрдЧाрд░ी рд░рдЪрдиा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ों рдоें рд╣िрди्рджी рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЦ्рдпाрддिрд▓рдм्рдз рдХрд╡ि рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдмिрд╣ाрд░ी

66. рдЫंрдж рдХा рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд╣ाँ рдоिрд▓рддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж
67. рд╢्рд░ृंрдЧाрд░ рд░рд╕ рдХा рд╕्рдеाрдпी рднाрд╡ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░рддि
68. ‘рдХुрд░ुрдХ्рд╖ेрдд्рд░’ рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।? рдЙрдд्рддрд░. рд░рдгрдХ्рд╖ेрдд्рд░
69. рднाрд░рдд рдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдХिрд╕ рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा
70. рдЕрдж्рднुрдд рд░рд╕ рдХा рд╕्рдеाрдпी рднाрд╡ рдХ्рдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╡िрд╕्рдордп

71. ‘рдоुрдЦ рд░ूрдкी рдЪाँрдж рдкрд░ рд░ाрд╣ु рднी рдзोрдЦा рдЦा рдЧрдпा’ рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдЕрд▓ंрдХाрд░ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ूрдкрдХ
72. ‘рдоुрди्рдбा рднाрд╖ा’ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХौрди-рд╕ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЫोрдЯा рдиाрдЧрдкुрд░
73. рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдХिрд╕ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж рдоें рд╣िрди्рджी рдХो рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. 343
74. рдПрдХ рднाрд╖ा рджूрд╕рд░ी рднाрд╖ा рд╕े рдХ्рдпा рд▓ेрддी рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी
75. ‘рдХрдаिрди рдЧрдж्рдп рдХे рдк्рд░ेрдд рд╣ैं’, рдпрд╣ рдХिрд╕ рдХрд╡ि рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЕрдЬ्рдЮेрдп

76. рдЬाрдпрд╕ी рдХे рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧ्рд░ंрде рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдкрдж्рдоाрд╡рдд
77. ‘рдоेрд╡ाрдб़ рдХी рдкрди्рдиा’ рдиाрдордХ рдзाрдп рдХे рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдд्рдпाрдЧ рдХा рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╡ृрдд्рдд рд▓ेрдХрд░ ‘рд░ाрдЬрдоुрдХुрдЯ’ рдиाрдЯрдХ рдХी рд░рдЪрдиा рдХी рдЧрдИ рдеी, рдЗрд╕ рдиाрдЯрдХ рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдиाрдо рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЧोрд╡िंрдж рдмрд▓्рд▓рдн рдкंрдд
78. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХंрда्рдп рдз्рд╡рдиिрдпाँ рдХौрди-рд╕ी рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдХ, рдЦ
79. рдЦрдб़ी рдмोрд▓ी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдХिрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рд╣ुрдЖ? рдЙрдд्рддрд░. рдк्рд░ेрдо рд╕ाрдЧрд░
80. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рд╕्рдд्рд░ीрд▓िंрдЧ рд╢рдм्рдж рдХौрди-рд╕ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдаंрдбाрдИ

81. рдк्рд░рдердо рд╕ूрдл़ी рдк्рд░ेрдоाрдЦ्рдпाрдирдХ рдХाрд╡्рдп рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХौрди рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдоुрд▓्рд▓ा рджाрдКрдж
82. рдмिрд╣ाрд░ी рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕ рдХाрд▓ рдХे рдХрд╡ि рдеे? рдЙрдд्рддрд░. рд░ीрддिрдХाрд▓
83. ‘рдз्рд░ुрд╡ рд╕्рд╡ाрдоिрдиी’ рдиाрдЯрдХ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж
84. рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рдХा рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рдХिрд╕े рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕्рд╡рдпंрднू
85. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рд░рдЪрдиा рдЦрдб़ी рдмोрд▓ी рдХी рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ाрдХेрдд

86. “рдпрджि рдЪाрджрд░ рдХे рдмाрд╣рд░……..рдкрд╕ाрд░ोрдЧे рддो рдкрдЫрддाрдУрдЧे”? рдЙрдд्рддрд░. рдкैрд░
87. рдЕрд░्рдж्рдзрдоाрдЧрдзी рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рд╕े рдЗрдирдоें рд╕े рдХिрд╕ рдмोрд▓ी рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ुрдЖ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдмंрдЧाрд▓ी
88. рд╣िрди्рджी рдиाрдЯрдХों рдХे рдоंрдЪрди рдоें ‘рдпрдХ्рд╖рдЧाрди’ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЧिрд░ीрд╢ рдХрд░्рдиाрдб
89. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ा рдкрд╢्рдЪ рд╕्рд╡рд░ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЖ
90. рдЕрдзिрдХрддрд░ рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрд╕ рд▓िрдкि рд╕े рд╣ुрдЖ? рдЙрдд्рддрд░. рдм्рд░ाрд╣्рдоी рд▓िрдкि

91. рднाрд░рддेрди्рджु рд╣рд░िрд╢рдЪंрдж्рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣िрди्рджी рдирдпी рдЪाрд▓ рдоें рдХрдм рдврд▓ी? рдЙрдд्рддрд░. 1873 рдИ.
92. рдв़ाрдИ рдЖрдЦрд░ рдк्рд░ेрдо рдХे, рдкрдв़ै рд╕ो рдкंрдбिрдд рд╣ोрдп॥ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдкंрдХ्рддि рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдХрдмीрд░ рджाрд╕
93. рдЧोрд╡ा рдХी рд╕्рд╡ीрдХृрдд рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдХोंрдХрдгी
94. рдЕрд╡рдзी рднाрд╖ा рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдХा рдиाрдо рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕
95. рд╕ंрдЬ्рдЮा рдХे рдХिрддрдиे рднेрдж рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рддीрди

96. рд╣्рд░рджрдп рдХी рд╡рд╣ рдХौрди-рд╕ी рд╕्рдеाрдпी рджрд╢ा рд╣ै, рдЬो рд╕рджाрдЪाрд░ рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╢ीрд▓ рджрд╢ा
97. рд░ाрдорднрдХ्рдд рдХрд╡ि рдирд╣ीं рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдирд░ोрдд्рддрдорджाрд╕
98. рдЬрд╣ाँ рдмिрдиा рдХाрд░рдг рдХे рдХाрд░्рдп рдХा рд╣ोрдиा рдкाрдпा рдЬाрдП рд╡рд╣ाँ рдХौрди рд╕ा рдЕрд▓ंрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╡िрднाрд╡рдиा
99. рдЕрд╖्рдЯрдЫाрдк рдХे рдХрд╡िрдпों рдоें рдк्рд░рдердо рдиिрдпुрдХ्рдд рдХीрд░्рддрдирдХाрд░ рдХрд╡ि рдХौрди рдеे? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ूрд░рджाрд╕
100. ‘рдХंрдЪрди рддрди рдзрди рдмрд░рди рдмрд░ рд░рд╣рдпौ рд░ंрдЧ рдоिрд▓ि рд░ंрдЧ। рдЬाрдиी рдЬाрддि рд╕ुрдмाрд╕ рд╣ी рдХेрд╕рд░ि рд▓ाрдИ рдЕंрдЧ॥’ рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдкंрдХ्рддिрдпाँ рдХिрд╕рдХी рд╣ैं?? рдЙрдд्рддрд░. рдмिрд╣ाрд░ी

101. рдоुрдЧ़рд▓ рдХाрд▓ рдХी рд░ाрдЬрдХीрдп рднाрд╖ा рдеी? рдЙрдд्рддрд░. рдЙрд░्рджू
102. ‘рдЧाрдЧрд░ рдоें рд╕ाрдЧрд░’ рдоुрд╣ाрд╡рд░े рдХा рдЕрд░्рде рдХ्рдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдЧрд╣рд░ी рдмाрдд рдХрд╣рдиा
103. ‘рдЪрд░рдг-рдХрдорд▓ рдмрди्рджौ рд╣рд░ि рд░ाрдИ’ рдоें рдХौрди-рд╕ा рдЕрд▓ंрдХाрд░ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ूрдкрдХ рдЕрд▓ंрдХाрд░
104. ‘рд╢्рд░рдж्рдзा’ рдХिрд╕ рдХृрддि рдХी рдиाрдпिрдХा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдХाрдоाрдпрдиी
105. рднाрд░рдд рдХी рдХिрд╕ рднाрд╖ा рдХो ‘рдЗрдЯाрд▓िрдпрди рдСрдл़ рдж рдИрд╕्рдЯ’ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рддेрд▓ुрдЧु

106. рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдиे рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдХिрд╕рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ाрдо
107. ‘рднाрд░рдд рднाрд░рддी’ (рдХाрд╡्рдп) рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдХा рдиाрдо рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд
108. рдордиोрд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдгाрдд्рдордХ рд╢ैрд▓ी рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ рдХौрди рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдЗрд▓ाрдЪрди्рдж्рд░ рдЬोрд╢ी
109. рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЕрдХ्рд╖рд░ाрдд्рдордХ
110. ‘рдЖँрд╕ू’ рдХा рдмрд╣ुрд╡рдЪрди рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा? рдЙрдд्рддрд░. рдЖँрд╕ुрдУं

111. рд░ाрдордзाрд░ी рд╕िंрд╣ рджिрдирдХрд░ рдХिрд╕ рд░рд╕ рдХे рдХрд╡ि рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд╡ीрд░ рд░рд╕
112. рдмैрд░ рдХ्рд░ोрдз рдХा рдЕрдЪाрд░ рдпा рдоुрд░рдм्рдмा рд╣ै, рдпрд╣ рдХрдерди рдХिрд╕рдХा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓
113. ‘рд╕ाрдЦी’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдХрдмीрд░рджाрд╕
114. рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдкाрдиे рд╡ाрд▓े рд╣िрди्рджी рдХे рдк्рд░рдердо рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ुрдоिрдд्рд░ाрдирди्рджрди рдкंрдд
115. ‘рд╕рдоांрддрд░ рдХрд╣ाрдиी’ рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдХौрди рдеे? рдЙрдд्рддрд░. рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░

116. рд╣िрди्рджी рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рднाрд░рдд рдХी рджूрд╕рд░ी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмोрд▓ी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рднाрд╖ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдмांрдЧ्рд▓ा
117. ‘рдорд╣ाрднोрдЬ’ рд░рдЪрдиा рдХी рдк्рд░рдзाрди рд╕рдорд╕्рдпा рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрдХрд▓्рдк рдХो рдЪुрдиिрдП? рдЙрдд्рддрд░. рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕рдорд╕्рдпा
118. ‘рддрд░рдиि рддрдиूрдЬा рддрдЯ рддрдоाрд▓ рддрд░ुрд╡рд░ рдмрд╣ु рдЫाрдП’ рдоें рдХौрди-рд╕ा рдЕрд▓ंрдХाрд░ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЕрдиुрдк्рд░ाрд╕ рдЕрд▓ंрдХाрд░
119. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХे рдЕрдзूрд░े рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХा рдиाрдо рдХ्рдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдоंрдЧрд▓рд╕ूрдд्рд░
120. ‘рдХрдаिрди рдХाрд╡्рдп рдХा рдк्рд░ेрдд’ рдХिрд╕ рдХрд╡ि рдХो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдХेрд╢рд╡рджाрд╕ рдХो

121. рджोрдкрд╣рд░ рдХे рдмाрдж рдХे рд╕рдордп рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдЕрдкрд░ाрд╣्рди
122. рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдХी рднाрд╖ा рдеी? рдЙрдд्рддрд░. рд╕рдзुрдХ्рдХрдб़ी
123. рд╣िрди्рджी рдЧ़рдЬ़рд▓ рд▓ेрдЦрди рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрд╕рдиे рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा? рдЙрдд्рддрд░. рджुрд╖्рдпंрдд рдХुрдоाрд░
124. рднрдХ्рддिрдХाрд▓ рдоें рдПрдХ рдРрд╕ा рдХрд╡ि рд╣ुрдЖ, рдЬिрд╕рдиे рдЕрдкрдиे рднाрд╡ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд░्рджू, рдл़ाрд░рд╕ी, рдЦрдб़ीрдмोрд▓ी рдЖрджि рдХे рд╢рдм्рджों рдХा рдоुрдХ्рдд рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рд╣ै?? рдЙрдд्рддрд░. рдХрдмीрд░
125. рдЬॉрд░्рдЬ рдЧ्рд░िрдпрд░्рд╕рди рдиे рдкрд╢्рдЪिрдоोрдд्рддрд░ рд╕рдоुрджाрдп рдХी рднाрд╖ा рдХो рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рддीрдп рдЖрд░्рдпрднाрд╖ाрдУं рдХी рдХिрд╕ рдЙрдкрд╢ाрдЦा рдоें рд░рдЦा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдмाрд╣рд░ी рдЙрдкрд╢ाрдЦा

126. ‘рд╢िрд╡ा рдмाрд╡рдиी’ рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХौрди рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рднूрд╖рдг
127. “рдКрдзрд╡ рдоोрд╣िं рдм्рд░рдЬ рдмिрд╕рд░ाрд╡рдд рдиाрд╣ीं” рдоें рдХौрди-рд╕ा рд░рд╕ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╢्рд░ृंрдЧाрд░ рд░рд╕
128. рдХौрди-рд╕ी рднाрд╖ा рджेрд╡рднाрд╖ा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд╕ंрд╕्рдХृрдд
129. ‘рдХुрдЯрдЬ’ рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рд╣рдЬ़ाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी
130. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ा рд╢рдм्рдж ‘рддрдд्рд╕рдо’ рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдХाрд▓

131. рдоाрдзुрд░्рдп рдЧुрдг рдХा рдХिрд╕ рд░рд╕ рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рднрдпाрдирдХ
132. ‘рдХ’, ‘рдЦ’, ‘рдЧ’, рдФрд░ ‘рдл’ рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ा рдЕрдХ्рд╖рд░ рдЙрд░्рджू рд╕े рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдл
133. рд╢ौрд░рд╕ेрдиी, рдкैрд╢ाрдЪी, рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ी, рдЕрд░्рдж्рдзрдоाрдЧрдзी рдФрд░ рдоाрдЧрдзी, рдпे рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХिрд╕ рднाрд╖ा рдХे рдкाँрдЪ рднेрдж рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдк्рд░ाрдХृрдд
134. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рд╕ी рднाрд╖ा рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдоें рд▓िрдЦी рдЬाрддी рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдорд░ाрдаी рднाрд╖ा
135. рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдкंрдХ्рддि рдХे рд░рдЪрдпिрддा рд╣ैं? рдЙрдд्рддрд░. рдоाрдЦрди рд▓ाрд▓ рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी

ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│ЁЯХ│

рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ ।।

Bird Sanctuaries in Uttar Pradesh
  
ЁЯФ╗рдирд╡ाрдмрдЧंрдЬ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Nawabganj Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдЙрди्рдиाрд╡ 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1984
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 2.25

ЁЯФ╗рд╕рдорд╕рдкुрд░ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Samaspur Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рд░ाрдпрдмрд░ेрд▓ी 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1987
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 8

ЁЯФ╗рд▓ाрдЦ рдмрд╣ोрд╢ी рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Lakh Behoshi Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдХрди्рдиौрдЬ 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1988
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 80.23

ЁЯФ╗рдкрдЯрдиा рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Patna Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдПрдЯा
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1990
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 1.11

ЁЯФ╗рд╡िрдЬрдп рд╕ाрдЧрд░ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Vijay Sagar Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдорд╣ोрдмा 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1990
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 2.6

ЁЯФ╗рдкाрд░्рд╡рддी рдЖрд░ंрдЧ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Parvati Arang Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдЧोंрдбा 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1990
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 10.85

ЁЯФ╗рд╕рдоाрди рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Saman Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдоैрдирдкुрд░ी 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1990
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 5.2

ЁЯФ╗рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╡рди्рдп рдЬीрд╡ рд╡िрд╣ाрд░ – Wildlife Sanctuaries in Uttar Pradesh

ЁЯФ╗рдУрдЦрд▓ा рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Okhla Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдЧौрддрдо рдмुрдж्рдз рдирдЧрд░ 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1990
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 4

ЁЯФ╗рдмрдЦीрд░ा рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Bakhira Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рд╕рди्рдд рдХрдмीрд░ рдирдЧрд░ 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1990
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 29

ЁЯФ╗рд╕ांрдбी рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Sandi Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рд╣рд░рджोрдИ 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1990
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 3

ЁЯФ╗рд╕ूрд░-рд╕рд░ोрд╡рд░ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Sur-Sarovar Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдЖрдЧрд░ा 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1991
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 4.1

ЁЯФ╗рд╕ुрд░рд╣ाрддाрд▓ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Surha Tal Bird Sanctuary)

рдЬрдирдкрдж – рдмрд▓िрдпा 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 1991
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 34.13

ЁЯФ╗рдбा. рднीрдо рд░ाрд╡ рдЕрдо्рдмेрдбрдХрд░ рдкрдХ्рд╖ी рд╡िрд╣ाрд░ (Dr. Bhim Rao Ambedkar Bird Sanctuary)

 рдЬрдирдкрдж – рдк्рд░рддाрдкрдЧрдв़ 
рд╕्рдеाрдкрдиा рд╡рд░्рд╖ – 2003
рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ (рд╡рд░्рдЧ рдХिрдоी.) – 4.2

рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдПрд╡рдо рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░ рдЕрдирдоोрд▓ рд╡िрдЪाрд░ ।।

ЁЯТпрдЕрддिрдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдгЁЯТп 

ЁЯТРрд╣рдоाрд░ी рд╣िрди्рджी рдХो рдХाрдордзेрдиु рдмрдиाрдиा рд╣ै। - рдЪंрдж्рд░рдмрд▓ी рдкांрдбेрдп

ЁЯТРрднाрд░рдд рдХे рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рджेрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рд╣िрди्рджी рдк्рд░рдЪाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХрддा рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдЪ्рдЪे рднाрд░рдд рдмंрдзु рд╣ैं। - рдЕрд░рд╡िंрдж

ЁЯТРрдоेрд░ा рдЖрдЧ्рд░рд╣рдкूрд░्рд╡рдХ рдХрдерди рд╣ै рдХि рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░ी рдоाрдирд╕िрдХ рд╢рдХ्рддि рд╣िрди्рджी рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдоें рд▓рдЧाрд╡ें। -рд╡िрдиोрдмा рднाрд╡े

рд╣िрди्рджी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ाрд░े рднाрд░рдд рдХो рдПрдХ рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдкिрд░ोрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। - рд╕्рд╡ाрдоी рджрдпाрдиंрдж

ЁЯТРрдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХा рднाрд╡ рдмрдв़рддा рдЬाрдПрдЧा рд╡ैрд╕े рд╣ी рд╡ैрд╕े рд╣िрди्рджी рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдд्рддा рднी рдмрдв़ेрдЧी। - рд╢्рд░ीрдорддी рд▓ोрдХрд╕ुрди्рджрд░ी рд░ाрдорди

ЁЯТРрдЬीрд╡िрдд рднाрд╖ा рдмрд╣рддी рдирджी рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдзाрд░ा рдиिрдд्рдп рдПрдХ рд╣ी рдоाрд░्рдЧ рд╕े рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддी। - рдмाрдмूрд░ाрд╡ рд╡िрд╖्рдгु рдкрд░ाрдб़рдХрд░

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рдЙрди рд╕рднी рдЧुрдгों рд╕े рдЕрд▓ंрдХृрдд рд╣ै рдЬिрдирдХे рдмрд▓ рдкрд░ рд╡рд╣ рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рднाрд╖ाрдУं рдХी рдЕрдЧрд▓ी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рд╕рднाрд╕ीрди рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। - рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдиे рддो рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рдЕрдкрдиे рдкैрд░ों рдкрд░ рдЦрдб़ा рд╣ोрдиा рд╕ीрдЦा рд╣ै। - рдзीрд░ेрди्рдж्рд░ рд╡рд░्рдоा

ЁЯТРрдмिрдиा рдоाрддृрднाрд╖ा рдХी рдЙрди्рдирддि рдХे рджेрд╢ рдХा рдЧौрд░рд╡ рдХрджाрдкि рд╡ृрдж्рдзि рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। - рдЧोрд╡िрди्рдж рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рджुрдЧрд╡ेрдХрд░

ЁЯТРрд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдХे рдмिрдиा рдЖрдЬाрджी рдмेрдХाрд░ рд╣ै। - рдЕрд╡рдиींрдж्рд░рдХुрдоाрд░ рд╡िрдж्рдпाрд▓ंрдХाрд░

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рдХा рдХाрдо рджेрд╢ рдХा рдХाрдо рд╣ै, рд╕рдоूрдЪे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдк्рд░рд╢्рди рд╣ै। - рдмाрдмूрд░ाрдо рд╕рдХ्рд╕ेрдиा

ЁЯТРрд╕рдорд╕्рдд рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдХे рд▓िрдП рдпрджि рдХोрдИ рдПрдХ рд▓िрдкि рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рддो рд╡рд╣ рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। - (рдЬрд╕्рдЯिрд╕) рдХृрд╖्рдгрд╕्рд╡ाрдоी рдЕрдп्рдпрд░

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рдХा рдкौрдзा рджрдХ्рд╖िрдгрд╡ाрд▓ों рдиे рдд्рдпाрдЧ рд╕े рд╕ींрдЪा рд╣ै। - рд╢ंрдХрд░рд░ाрд╡ рдХрдк्рдкीрдХेрд░ी

ЁЯТРрд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣िрди्рджी рдХा рдХिрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рднाрд╖ा рд╕े рдХोрдИ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдирд╣ीं рд╣ै। - рдЕрдиंрдд рдЧोрдкाрд▓ рд╢ेрд╡рдб़े

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рд╣ी рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। - рд╡ी. рдХृрд╖्рдгрд╕्рд╡ाрдоी рдЕрдп्рдпрд░

рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХी рдХрдб़ी рд╣िрди्рджी рд╣ी рдЬोрдб़ рд╕рдХрддी рд╣ै। - рдмाрд▓рдХृрд╖्рдг рд╢рд░्рдоा 'рдирд╡ीрди'

ЁЯТРрд╡िрджेрд╢ी рднाрд╖ा рдХा рдХिрд╕ी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд░ाрдЬрдХाрдЬ рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рднाрд╖ा рд╣ोрдиा рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рджाрд╕рддा рд╣ै। - рд╡ाрд▓्рдЯрд░ рдЪेрдиिंрдЧ

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рдХो рддुрд░ंрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдмрдиाрдЗрдпे। - рдмेрд░िрд╕ рдХрд▓्рдпрдПрд╡

рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╕рд░ рдкрд░ рдвोрдиा рдбूрдм рдорд░рдиे рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै। - рд╕рдо्рдкूрд░्рдгाрдиंрдж

ЁЯТРрджेрд╢ рдХो рдПрдХ рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдмांрдзे рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рднाрд╖ा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рднाрд╖ा рд╣ै рд╣िрди्рджी। - рд╕ेрда рдЧोрд╡िंрджрджाрд╕

ЁЯТРрдЗрд╕ рд╡िрд╢ाрд▓ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╣рд░ рднाрдЧ рдоें рд╢िрдХ्рд╖िрдд-рдЕрд╢िрдХ्рд╖िрдд, рдиाрдЧрд░िрдХ рдФрд░ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╕рднी рд╣िрди्рджी рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ैं। - рд░ाрд╣ुрд▓ рд╕ांрдХृрдд्рдпाрдпрди

ЁЯТРрд╕рдорд╕्рдд рдЖрд░्рдпाрд╡рд░्рдд рдпा рдаेрда рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рддрдеा рд╢िрд╖्рдЯ рднाрд╖ा рд╣िрди्рджी рдпा рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрдиी рд╣ै। -рд╕рд░ рдЬाрд░्рдЬ рдЧ्рд░िрдпрд░्рд╕рди

ЁЯТРрдоुрд╕्рд▓िрдо рд╢ाрд╕рди рдоें рд╣िрди्рджी рдлाрд░рд╕ी рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЪрд▓рддी рд░рд╣ी рдкрд░ рдХंрдкрдиी рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдПрдХ рдУрд░ рдлाрд░рд╕ी рдкрд░ рд╣ाрде рд╕ाрдл рдХिрдпा рддो рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рд╣िрди्рджी рдкрд░। - рдЪंрдж्рд░рдмрд▓ी рдкांрдбेрдп

ЁЯТРрднाрд░рдд рдХी рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣िрди्рджी рд╣ै। - рдирд▓िрдирд╡िрд▓ोрдЪрди рд╢рд░्рдоा
 
ЁЯТРрдЬрдм рд╕े рд╣рдордиे рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдХा рд╕рдоाрджрд░ рдХрд░рдиा рдЫोрдб़ा рддрднी рд╕े рд╣рдоाрд░ा рдЕрдкрдоाрди рдФрд░ рдЕрд╡рдирддि рд╣ोрдиे рд▓рдЧी। - (рд░ाрдЬा) рд░ाрдзिрдХाрд░рдордг рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣

ЁЯТРрдпрджि рдкрдХ्рд╖рдкाрдд рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рди рджेрдЦा рдЬाрдпे рддो рдЙрд░्рджू рднी рд╣िрди्рджी рдХा рд╣ी рдПрдХ рд░ूрдк рд╣ै। - рд╢िрд╡рдиंрджрди рд╕рд╣ाрдп
 
ЁЯТРрдЕрдкрдиी рд╕рд░рд▓рддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣िрди्рджी рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै। - рднрд╡ाрдиीрджрдпाрд▓ рд╕ंрди्рдпाрд╕ी

ЁЯТРрдпрд╣ рдХैрд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рд╕рдорд╕्рдд рднाрд░рдд рдХी рдоाрддृрднाрд╖ा рдХे рд╕рдоाрди рд╣ो рдЬाрдП? - рдЪंрдж्рд░рд╢ेрдЦрд░ рдоिрд╢्рд░

ЁЯТРрднाрд░рддीрдп рдПрдХрддा рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХा рд╕ाрдзрди рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рд╣ै। - рдЯी. рдоाрдзрд╡рд░ाрд╡

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рд╣िрди्рдж рдХी, рд╣рдо рд╕рдмрдХी рднाрд╖ा рд╣ै। - рд░. рд░ा. рджिрд╡ाрдХрд░

ЁЯТРрдпрд╣ рд╕ंрджेрд╣ рдиिрд░्рдоूрд▓ рд╣ै рдХि рд╣िрди्рджी рд╡ाрд▓े рдЙрд░्рджू рдХा рдиाрд╢ рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। - рдбॉ. рд░ाрдЬेрди्рдж्рд░ рдк्рд░рд╕ाрдж

ЁЯТРрд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдП рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि рдХा рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рдк्рд░рдЪाрд░ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। - рд╢िрд╡рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िрддाрд░ेрд╣िंрдж

ЁЯТРрд╣рдоाрд░ी рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХिрд╕ी рднी рджूрд╕рд░ी рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ा рд╕े рдХिрд╕ी рдЕंрд╢ рд╕े рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ै। - (рд░ाрдпрдмрд╣ाрджुрд░) рд░ाрдорд░рдгрд╡िрдЬрдп рд╕िंрд╣

ЁЯТРрд╡рд╣ी рднाрд╖ा рдЬीрд╡िрдд рдФрд░ рдЬाрдЧ्рд░рдд рд░рд╣ рд╕рдХрддी рд╣ै рдЬो рдЬрдирддा рдХा рдаीрдХ-рдаीрдХ рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░ рд╕рдХे। рдФрд░ рд╣िрди्рджी рдЗрд╕рдоें рд╕рдорд░्рде  рд╣ै - рдкीрд░ рдоुрд╣рдо्рдордж рдоूрдиिрд╕

ЁЯТРрднाрд░рддेंрджु рдФрд░ рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдиे рд╣िрди्рджी рдХी рдЬрдб़ें рдкाрддाрд▓ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рджी рд╣ै, рдЙрд╕े рдЙрдЦाрдб़рдиे рдХा рдЬो рджुрд╕्рд╕ाрд╣рд╕ рдХрд░ेрдЧा рд╡рд╣ рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी рднूрдХंрдкрдз्рд╡рд╕्рдд рд╣ोрдЧा। - рд╢िрд╡рдкूрдЬрди рд╕рд╣ाрдп

ЁЯТРрдпрд╣ рдиिрд░्рд╡िрд╡ाрдж рд╣ै рдХि рд╣िрди्рджी рднाрд╖िрдпों рдХो рдЙрд░्рджू рднाрд╖ा рд╕े рдХрднी рдж्рд╡ेрд╖ рдирд╣ीं рд░рд╣ा। - рдм्рд░рдЬрдиंрджрди рджाрд╕

ЁЯТРрд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдЕрдкрдиी рдЕрдиेрдХ рдзाрд░ाрдУं рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рд╢рд╕्рдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдк्рд░рдЦрд░ рдЧрддि рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै। - рдЫрд╡िрдиाрде рдкांрдбेрдп

ЁЯТРрджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдз्рд╡рдиिрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрдд्рдпंрдд рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд▓िрдкि рд╣ै। - рд░рд╡िрд╢ंрдХрд░ рд╢ुрдХ्рд▓

ЁЯТРрд╣рдоाрд░ी рдиाрдЧрд░ी рджुрдиिрдпा рдХी рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд▓िрдкि рд╣ै। - рд░ाрд╣ुрд▓ рд╕ांрдХृрдд्рдпाрдпрди

ЁЯТРрдиाрдЧрд░ी рдк्рд░рдЪाрд░ рджेрд╢ рдЙрди्рдирддि рдХा рдж्рд╡ाрд░ рд╣ै। - рдЧोрдкाрд▓рд▓ाрд▓ рдЦрдд्рд░ी

ЁЯТРрдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╕े рднाрд░рдд рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी। - рдкं. рдХृ. рдкिрд▓्рд▓рдпाрд░

Books & Authors 2023 ।।

1 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рдл्рд░ॉрдХ्рд╕ рдЗрди рдж рд░ोрдб : рдоाрдп рдбे рдПрдЯ рдЖрд░рдмीрдЖрдИ рдПंрдб рдмिрдпोंрдб" рд▓िрдЦी = рд╕ी рд░ंрдЧрд░ाрдЬрди
[ Launch of the book "Frox in the Road: My Day at RBI and Beyond" authored by = C Rangarajan ]
2 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рдм्рд░ेрдХिंрдЧ рдмैрд░िрдпрд░" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ैं = рдХाрдХी рдоाрдзрд╡ рд░ाрд╡
[ Who is the author of the launched book "Breaking Barriers" = Kaki Madhav Rao ]
3 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рд░ेрд╡ुрд▓ेрд╢िрди्рдпрд░ीрдЬ" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ैं = рд╕ंрдЬीрд╡ рд╕ाрди्рдпाрд▓
[ Who is the author of the launch book "Revolutionseries" = Sanjeev Sanyal ]
4 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "Come ! Lets Run" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ै = рдПрдо рд╕ुрдм्рд░рдордг्рдпрдо
[ Who is the author of the launch book "Come ! Lets Run" = M Subramaniam ]
5 . рдХिрд╕рдиे рдХेрдХे рдЕрдм्рджुрд▓ рдЧрдл्рдлाрд░ рдХी рдЖрдд्рдордХрдеा рдХा рд╡िрдоोрдЪрди рдХिрдпा = рдорд╣ेंрдж्рд░ рд╕िंрд╣ рдзोрдиी
[ Who released the autobiography of KK Abdul Ghaffar = Mahendra Singh Dhoni ]
6 . рдХिрд╕рдиे рдбाрдпрд░ी рдиंрдмрд░ рд╡рди рдиाрдордХ рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рд╡िрдоोрдЪрди рдХिрдпा = рд░ंрдЬрди рдЧोрдЧोрдИ
[ Who released the book named Diary Number One = Ranjan Gogoi ]
7 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рд╣्рдпूрдорди рдПрдиाрдЯॉрдоी" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ै = рдбॉ рдПрдХे рдж्рд╡िрд╡ेрджी
[ Who is the author of the launched book "Human Anatomy" = Dr. AK Dwivedi ]
8 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ैं = рд╕ंрдЬीрд╡ рд╕ाрдирдпाрд▓
[ Who is the author of launch book Krantikari = Sanjeev Sanyal ]
9 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рдЬाрджूрдиाрдоा" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ै = рдЬाрд╡ेрдж рдЕрдЦ्рддрд░
[ Who is the author of the launch book “Jadunama” = Javed Akhtar ]
10 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рдЗंрдбिрдпाрд╕ рдиॉрд▓ेрдЬ рд╕ुрдк्рд░ीрдоेрд╕ी : рдж рди्рдпू рдбॉрди" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ै = рдбॉ рдЕрд╢्рд╡िрди рдлрд░्рдиांрдбिрд╕
[ Who is the author of the launched book "India's Knowledge Supremacy: The New Dawn" = Dr. Ashwin Fernandes ]
11 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рдЗрд░рдлाрди рдЦाрди : рдП рд▓ाрдЗрдл рдЗрди рдоूрд╡ीрдЬ" рдХी рд▓ेрдЦिрдХा рдХौрди рд╣ै = рд╢ुрдн्рд░ा рдЧुрдк्рддा
[ Who is the author of the launched book “Irrfan Khan: A Life in Movies” = Shubhra Gupta ]
12 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рдм्рд░ेрд╡िंрдЧ рдП рд╡ाрдпрд░рд▓ рд╕्рдЯॉрд░्рдо: рдЗंрдбिрдпाрдЬ рдХोрд╡िрдб-19 рд╡ैрдХ्рд╕ीрди рд╕्рдЯोрд░ी" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ै = рдЖрд╢ीрд╖ рдЪांрджोрд░рдХрд░ рдФрд░ рд╕ुрд░рдЬ рд╕рдзीрд░
[ Who is the author of the launched book "Braving a Viral Storm: India's COVID-19 Vaccine Story" = Ashish Chandorkar and Suraj Sadhir ]
13 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рд░ोрд▓рд░ рдХोрд╕्рдЯрд░ : рдПрди рдЕрдлेрдпрд░ рд╡िрдж рдмैंрдХिंрдЧ" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ैं = рддрдоाрд▓ рдмंрдж्рдпोрдкाрдз्рдпाрдп
[ Who is the author of the launched book "Roller Coaster: An Affair with Banking" = Tamal Bandyopadhyay ]
14 . рдХिрд╕рдиे "рдЪीрдл рдоिрдиिрд╕्рдЯрд░्рд╕ рдбाрдпрд░ी рдиंрдмрд░ 1" рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рд╡िрдоोрдЪрди рдХिрд╕рдиे рдХिрдпा = рд░ंрдЬрди рдЧोрдЧोрдИ
[ Who released the book "Chief Minister's Diary No. 1" = Ranjan Gogoi ]
15 . рд▓ॉрди्рдЪ рдкुрд╕्рддрдХ "рдХोрдЪिंрдЧ рдмिрдпॉрди्рдб рдоाрдИ рдбेрдЬ рд╡िрдж рдж рдЗंрдбिрдпрди рдХ्рд░िрдХेрдЯ рдЯीрдо" рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХौрди рд╣ैं = рдЖрд░ рдХौрд╢िрдХ рдФрд░ рдЖрд░ рд╢्рд░ीрдзрд░
[ Who is the author of the launched book "Coaching Beyond My Days with the Indian Cricket Team" = R Kaushik and R Sridhar ]

Important questions DAYS & THEMES

рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें рдЬрдп рдЬрдп рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоाрдЭा рд░ाрдЬ्рдп рдЧीрдд рдХрдм рдЬाрд░ी рдХिрдпा = 19 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was Jai Jai Maharashtra Majha state song released in Maharashtra = 19 February ]

 рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкेрдХ्рд╖िрдд рдЙрд╖्рдгрдХрдЯिрдмंрдзीрдп рд░ोрдЧ рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 30 рдЬрдирд╡рд░ी
[ When was World Neglected Tropical Disease Day celebrated = 30 January ]

 . рд╡िрд╢्рд╡ рдХुрд╖्рда рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 29 рдЬрдирд╡рд░ी
[ When was World Leprosy Day celebrated = 29 January ]


. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдорд╣िрд▓ा рдЖрдпोрдЧ рдХा 31рд╡ां рд╕्рдеाрдкрдиा рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 31 рдЬрдирд╡рд░ी
[ When was the 31st Foundation Day of the National Commission for Women celebrated = 31 January ]

 рднाрд░рддीрдп рддрдЯрд░рдХ्рд╖рдХ рдмрд▓ рдиे рдЕрдкрдиा 47рд╡ां рд╕्рдеाрдкрдиा рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा = 1 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When did the Indian Coast Guard celebrate its 47th Raising Day = February 1 ]

 рд╡िрд╢्рд╡ рдЕंрддрд░्рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕рдж्рднाрд╡ рд╕рдк्рддाрд╣ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 1 рд╕े 7 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was the World Inter-Religious Harmony Week celebrated = 1 to 7 February ]

 рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоाрдирд╡ рдмंрдзुрдд्рд╡ рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 4 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was International Human Fraternity Day celebrated = 4 February ]


 рд╡िрд╢्рд╡ рдХैंрд╕рд░ рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 4 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was World Cancer Day celebrated = 4 February ]

 рд╡िрд╢्рд╡ рдХैंрд╕рд░ рджिрд╡рд╕ 2023 рдХी рдеीрдо рдХ्рдпा рд░рдЦी рдЧрдИ рд╣ै = Close the Care Gap.
[ What is the theme of World Cancer Day 2023 = Close the Care Gap. ]


рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा рдиे рдЕрдкрдиा 75рд╡ां рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा = 4 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When did Sri Lanka celebrate its 75th Independence Day = February 4 ]


 рд╡िрд╢्рд╡ рдЖрд░्рдж्рд░рднूрдоि рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 2 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was World Wetlands Day celebrated = 2 February ]


рд╡िрд╢्рд╡ рдЖрд░्рдж्рд░рднूрдоि рджिрд╡рд╕ 2022 рдХी рдеीрдо рдХ्рдпा рд░рдЦी рдЧрдИ рд╣ै = рд╡ेрдЯрд▓ैंрдб рд░ेрд╕्рдЯोрд░ेрд╢рди
[ What is the theme of World Wetlands Day 2022 = Wetland Restoration ]

рдЧांрдзी рд╕ाрдЧрд░ рдл्рд▓ोрдЯिंрдЧ рдлेрд╕्рдЯिрд╡рд▓ рдХрд╣ां рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ = рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢
[ Where Gandhi Sagar Floating Festival started = Madhya Pradesh ]


рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХृрдоि рдоुрдХ्рддि рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 10 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was National Deworming Day celebrated = 10 February ]

 рд╕ेрдлрд░ рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдбे рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 7 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was Safer Internet Day celebrated = 7 February ]

рдХिрд╕ рджेрд╢ рдХो 2025 рдоें рдоेрдб्рд░िрдб рдЕрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд▓े рдеीрдо рджेрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдоंрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा = рднाрд░рдд
[ Which country has been invited as the theme country for the Madrid International Book Fair in 2025 = India ]


рдорд╣िрд▓ा рдЬрдирдиांрдЧ рд╡िрдХृрддि рдХे рд▓िрдП рд╢ूрди्рдп рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓рддा рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 6 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was Zero Tolerance Day for Female Genital Mutilation celebrated = 6 February ]

рд▓рддा рдоंрдЧेрд╢рдХрд░ рдХी рдкрд╣рд▓ी рдкुрдг्рдпрддिрдеि рдХрдм рдордиाрдИ рдЧрдИ = 6 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was the first death anniversary of Lata Mangeshkar celebrated = 6 February ]


рд╡िрд╢्рд╡ рджрд▓рд╣рди рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 10 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was World Pulses Day celebrated = 10 February ]


рднाрд░рдд рдоे рдЗंрдбिрдпा рдПрдирд░्рдЬी рд╡ीрдХ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 6 рд╕े 8 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was India Energy Week celebrated in India = 6 to 8 February ]

 рд╡िрд╢्рд╡ рджрд▓рд╣рди рджिрд╡рд╕ 2023 рдХी рдеीрдо рдХ्рдпा рд░рдЦी рдЧрдИ рд╣ै = рд╕рддрдд рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рджाрд▓े
[ What is the theme of World Pulses Day 2023 = Pulses for a sustainable future ]

 рдХिрд╕ рд╢рд╣рд░ рдоें рдХाрд▓ा рдШोрдб़ा рдХрд▓ा рдорд╣ोрдд्рд╕рд╡ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ = рдоुंрдмрдИ
[ In which city Kala Ghoda Art Festival started = Mumbai ]

рдХिрд╕рдиे рдбिрдЬिрдЯрд▓ рднुрдЧрддाрди рдЙрдд्рд╕рд╡ рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн рдХिрдпा = рдЕрд╢्рд╡िрдиी рд╡ैрд╖्рдгрд╡
[ Who launched the Digital Payments Festival = Ashwini Vaishnav ]

 рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдорд╣िрд▓ा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рджिрд╡рд╕ рдХрдм рдордиाрдпा рдЧрдпा = 11 рдлрд░рд╡рд░ी
[ When was International Women's Scientist Day celebrated = 11 February ]

List of local winds along with their nature and the regions where they are commonly found :~

1. Fohn: Warm wind found in the Alps.
2. Chinook (Snow Eaters): Warm wind found in the Rockies.
3. KaBaisakhi: Warm wind found in North India.
4. Berg: Warm wind found in South Africa.
5. Zonda: Warm wind found in the Andes.
6. Loo: Warm wind found in the Indian subcontinent.
7. Santa Ana: Warm wind found along the coastal regions of the continents.
8. Southerly: Cold wind found in Southern California and New South Wales.
9. Burster Khamsin: Warm wind found in Egypt.
10. Harmattan: Warm wind found along the Guinea Coast.
11. Mistral: Cold wind found in Southeast France.
12. Puna: Cold wind found in the Andes.
13. Pampero: Cold wind found in South America.
14. Simoon: Warm wind found in the Arabian Peninsula.
15. Haboob: Warm wind found in Sudan.
16. Nor wester: Warm wind found in New Zealand. 
17. Bora: Cold wind found in Northern Italy.
18. Blizzard: Cold wind found in Canada and the USA.
19. Sirocco: Warm wind found from the Sahara to the Mediterranean Sea.

These local winds are influenced by specific geographical features, temperature differences, and pressure conditions in their respective regions.

рд▓ोрдХ рд╕ेрд╡ाрдУं рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж

#Polity

✍ 308 — рдиिрд░्рд╡рдЪрди

✍ 309 — рд╕ंрдШ рдпा рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рднрд░्рддी рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХी рд╢рд░्рддे

✍ 310 — рд╕ंрдШ рдпा рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рдкрджाрд╡рдзि

✍ 311 — рд╕ंрдШ рдпा рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдЕрдзीрди рд╕िрд╡िрд▓ рд╣ैрд╕िрдпрдд рдоें рдиिрдпोрдЬिрдд рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХा рдкрджрдЪ्рдпुрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा, рдкрдж рд╕े рд╣рдЯाрдпा рдЬाрдиा рдпा рдкंрдХ्рддि рдоें рдЕрд╡рдирдд рдХिрдпा рдЬाрдиा

✍ 312 — рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рд╕ेрд╡ाрдПं

✍ 312 рдХ — рдХुрдЫ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХे рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХी рд╕ेрд╡ा рдХी рд╢рд░्рддों рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХрд░рдиे рдпा рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░рддिрд╕ंрд╣рдд рдХрд░рдиे рдХी рд╕ंрд╕рдж рдХी рд╢рдХ्рддि 

✍ 313 — рд╕ंрдХ्рд░рдордгрдХाрд▓ीрди рдЙрдкрдмंрдз

✍ 314 — рдХрддिрдкрдп рд╕ेрд╡ाрдУं рдХे рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╕ेрд╡ाрд░рдд рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдк्рд░ाрд╡рдзाрди (рдиिрд░рд╕्рдд)

Articles related to PUBLIC SERVICES 

✍ 308 — Interpretation

✍ 309 — Recruitment and conditions of service of persons serving the Union or a state

✍ 310 — Tenure of office of persons serving the union or a state

✍ 311 — Dismissal, removal or reduction in rank of persons employed in civil capacities under the Union or a state

✍ 312 — All-India services

✍ 312A — Power of Parliament to vary or revoke conditions of service of officers of certain services

✍ 313 — Transitional provisions

✍ 314 — Provision for protection of existing officers of certain services (Repealed)

рдХुрдЫ рднौрддिрдХ рд░ाрд╢िрдпों рдХे рдоाрдд्рд░рдХ рдПрд╡ं рд╡िрдоीрдп рд╕ूрдд्рд░ ।।

ЁЯЯв рднौрддिрдХ рд░ाрд╢ि ➠ SI рдоाрдд्рд░рдХ ➜ рд╡िрдоीрдп рд╕ूрдд्рд░

♦️ рд╡ेрдЧ = рд╡िрд╕्рдеाрдкрди/рд╕рдордп ➠ рдоी./Sec ➜ [M⁰L¹T⁻¹]

♦️ рдд्рд╡рд░рдг = рд╡ेрдЧ/рд╕рдордп ➠ рдоी/рд╕े² ➜ [M⁰LT⁻²]

♦️ рдХाрд░्рдп = рдмрд▓ × рд╡िрд╕्рдеाрдкрди ➠ рдХिрдЧ्рд░ा-рдоी²/рд╕े² = рди्рдпूрдЯрди-рдоी ➜ [M¹L²T⁻²]

♦️ рд╢рдХ्рддि = рдХाрд░्рдп/рд╕рдордп ➠ рдЬूрд▓/Sec рдпा рд╡ाрдЯ ➜ [M¹L²T⁻³]

♦️ рд╕ंрд╡ेрдЧ = рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди × рд╡ेрдЧ ➠ рдХिрдЧ्рд░ा-рдоी/Sec ➜ [M¹L¹T⁻¹]

♦️ рдЖрд╡ेрдЧ = рдмрд▓ × рд╕рдордп ➠ рдХिрдЧ्рд░ा-рдоी/Sec рдпा рди्рдпूрдЯрди-Sec ➜ [M¹L¹T⁻¹]

♦️ рджाрдм = рдмрд▓/рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ ➠ рди्рдпूрдЯрди/рдоी² ➜ [M¹L⁻¹T⁻²]

♦️ рдк्рд░рдд्рдпाрд╕्рдерддा рдЧुрдгांрдХ = рдк्рд░рддिрдмрд▓/рд╡िрдХृрддि ➠ рди्рдпूрдЯрди/рдоी² ➜ [M¹L⁻¹T⁻²]

♦️ рдЧुрд░ुрдд्рд╡ाрдХрд░्рд╖рдг рдиिрдпрддांрдХ = рдмрд▓ × (рджूрд░ी)²/(рдж्рд░рд╡्рдпрдоाрди)² ➠ рди्рдпूрдЯрди-рдоी²/рдХिрдЧ्рд░ा² ➜ [M⁻¹L³T⁻²]

♦️ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдКрд╖्рдоा ➠ рдЬूрд▓/рдХिрдЧ्рд░ा-рдХेрд▓्рд╡िрди ➜ [M⁰L²T⁻²╬╕⁻¹]

♦️ рдк्рд▓ांрдХ рдиिрдпрддांрдХ ➠ рдЬूрд▓-рд╕ेрдХंрдб ➜ [M¹L²T⁻¹]

♦️ рд╡िрдж्рдпुрдд рд╡िрднрд╡ ➠ рдЬूрд▓/рдХुрд▓ॉрдо (= рд╡ोрд▓्рдЯ) ➜ [M¹L²T⁻³A⁻¹]

♦️ рдзाрд░िрддा ➠ рдлैрд░рдб (F) ➜ [M⁻¹L⁻²T⁴A²]

♦️ рдк्рд░рддिрд░ोрдз ➠ рдУрдо ➜ [M¹L²T⁻³A⁻²]

рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕ंрдЪाрд░ рдПрдорд╕ीрдХ्рдпू ।।

Business Communication Objective type Questions 

1. рд╕ंрдЪाрд░ рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рдмीрдЪ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХा рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рд╣ै, рдиिрд░ंрддрд░ ___ рдХे рд╕ाрде
। рдк्рд░рдпाрд╕
рдмी. рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрдПँ
рд╕ी। рдЗрд╢ाрд░ों
рдбी। рд╕ंрдЪрд▓рди
рдЙрдд्рддрд░: B

2. рд╕ंрдЪाрд░ рдЕрд▓рдЧाрд╡ рдоें рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै
। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
Ans: B

3. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕ंрдЪाрд░ рдХी рдмाрдзा рдХे рдмीрдЪ рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдирд╣ीं рд╣ै?
рдПрдХ। рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢ोрд░
B. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╢ोрд░
рд╕ी। рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╢ोрд░
D. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╡िрдХрд▓ांрдЧ
рдЙрдд्рддрд░: рдбी

4. рд╕ंрдЪाрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рдХ्рдпा рд╣ैं
a. рдоौрдЦिрдХ рд╕ंрдЪाрд░
B. рдЕрд╢ाрдм्рджिрдХ рд╕ंрдЪाрд░
рд╕ी। рдП рдФрд░ рдмी рджोрдиों
рдбी। рдХोрдИ рдирд╣ीं
рдЙрдд्рддрд░ः рд╕ी

5. рдЧैрд░-рдоौрдЦिрдХ рд╕ंрдЪाрд░ рд╕े рдмрдЪा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा।
рдПрдХ। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
рдЙрдд्рддрд░: рдП

6. рд╢рдм्рджрдЬाрд▓ рдХ्рдпा рд╣ै?
рдПрдХ। рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдиाрдо
рдмी. рд╕ंрд╕्рдеा рдХा рдиाрдо
рд╕ी. рддрдХрдиीрдХी рд╢рдм्рдж
рдбी। рджेрд╢ рдХा рдиाрдо
Ans : C

7. "рд╣ैрдк्рдЯिрдХ" рдХा рдХ्рдпा рдЕрд░्рде рд╣ै?
рдПрдХ। рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрдЪाрд░
B. рд╢рдм्рджों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрдЪाрд░
C. рдкрдд्рд░ों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрдЪाрд░
D. рдИрдоेрд▓ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрдЪाрд░
рдЙрдд्рддрд░: рдП

8. рдкीрд▓ा рдФрд░ рд╣рд░ा рд░ंрдЧ рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рднाрд╡рдиाрдУं рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ै
a. рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
Ans: B

9. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд╕ंрдЪाрд░ рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै?
рдПрдХ। рджो рддрд░рдлा рдЖрдордиे рд╕ाрдордиे
b. рдПрдХाрдзिрдХ рд▓ेрдХिрди рдЖрдордиे-рд╕ाрдордиे рдирд╣ीं
c. рджो рддрд░рдлा рдЖрдордиे-рд╕ाрдордиे рди рд╣ोрдиा
d. рд╡рди-рд╡े рдиॉрди-рдлेрд╕-рдЯू-рдлेрд╕
Ans: B

10. рд╕ाрдеिрдпों рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрдЪाрд░ ___ рд╕рдорди्рд╡рдп рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै
। рдХाрд░्рдпाрдд्рдордХ
рдмी। рд╕ंрдЧрдардиाрдд्рдордХ
рд╕ी। рдк्рд░рдмंрдзрдХीрдп
рдбी। рд╕ांрдЦ्рдпिрдХीрдп
рдЙрдд्рддрд░: рдП

11. рд╢ेрдпрд░рдзाрд░рдХ рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЖंрддрд░िрдХ рд╣िрддрдзाрд░рдХ рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рд╡े рдХंрдкрдиी рдХे ___ рд╣ैं
। рдк्рд░рдмंрдзрдХ
рдмी. рдоाрд▓िрдХ
рд╕ी। рдиिрджेрд╢рдХ
рдбी। рд╕ंрдШ рдХे рд╕рджрд╕्рдп
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

12. рд╢ेрдпрд░рдзाрд░рдХों рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдЪाрд░ рдмैрдардХों, рдкрдд्рд░ों рдФрд░/рдпा рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
рдПрдХ। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
рд╕ी। рдХोрдИ рдирд╣ीं
рдЙрдд्рддрд░ : рдП

13. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा/рд╕े рд╕ंрдЧрдарди рдоें рд╕ंрдЪाрд░ рдХे рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै/рд╣ैं?
рдПрдХ। рдКрд░्рдз्рд╡ рд╕ंрдЪाрд░
B. рдиीрдЪे рд╕ंрдЪाрд░
рд╕ी। рдХ्рд╖ैрддिрдЬ рд╕ंрдЪाрд░
D. рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рд╕рднी
рдЙрдд्рддрд░: рдбी

14. рд╕ंрдЪाрд░ рдХो рд╕ूрдЪрдиा рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬो рдЕрдзीрдирд╕्рдеों рд╕े рд╡рд░िрд╖्рдаों рддрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ोрддी рд╣ै
। рдЕрдзोрдЧाрдоी рд╕ंрдЪाрд░
B. рдКрд░्рдз्рд╡ рд╕ंрдЪाрд░
C. рдХ्рд╖ैрддिрдЬ рд╕ंрдЪाрд░
D. рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдоें рд╕े рдХोрдИ рдирд╣ीं
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

15. рдиिрдпрдоिрдд рдбाрдЙрдирд╡рд░्рдб рдХрдо्рдпुрдиिрдХेрд╢рди рдХा рдПрдХ рдлाрдпрджा
рд╣ै- рдпрд╣ рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै
B. рдпрд╣ рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдкрджोрди्рдирддि рджेрддा рд╣ै
c. рдпрд╣ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдХा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╕ृрдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै
। рдпрд╣ рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХो рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै।
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ी

16. рд╕ुрдирдиा рдФрд░ рд╕ुрдирдиा рдПрдХ рд╕рдоाрди рд╣ै।
рдПрдХ। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
Ans: B

17. ___ рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╕рдордЭ рдпा рдз्рдпाрди рдХी рдХрдоी рдХे рд░ूрдк рдоें рдХी рдЬाрддी рд╣ै।
рдПрдХ। рд╢ोрд░
рдЦ। рдоौрди
рд╕ी। рдЬрдо्рд╣ाрдИ рд▓ेрдиा
рдбी। рдЕрд╢ांрддि
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

18. рдиिрдХрдЯ рдк्рд░рд╢्рди
a рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдХ्рдпा
рдмी. рдХ्рдпों
рд╕ी. рдбी рд╣ैं
। рдХрд╣ाँ
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ी

19. рдЖрдкрдХे рдк्рд░рд╢्рди рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ैं?
рдПрдХ। рдУрдкрди рдПंрдбेрдб рдк्рд░рд╢्рди
B. рдХ्рд▓ोрдЬ рдПंрдбेрдб рдк्рд░рд╢्рди
рд╕ी। рджोрдиों
рдбी। рдХोрдИ рдирд╣ीं
рдЙрдд्рддрд░ः рд╕ी

20. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा "WH" рдк्рд░рд╢्рди рдирд╣ीं рд╣ै?
рдПрдХ। рдХैрд╕े
рдмी. рдХ्рдпों
рд╕ी. рдХिрд╕рдХो
рдбी। рд╡िрд▓
рдЙрдд्рддрд░: рдбी

21. рдПрдХ рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдХिрд╕ी рднी рдХंрдкрдиी рдХे рдЙрдд्рдкाрдж рдХे рд▓िрдП рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा ___ рд╣ोрддा рд╣ै
। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди
рдЦ। рд╕ंрджेрд╢
рд╕ी। рдк्рд░рдЪाрд░
рдбी। рдЕрд╡рд╕рд░
рдЙрдд्рддрд░: рдП

22. рд▓ेрдЦрди рдкрдж्рдзрддि рдоें рдХिрддрдиे рдЪрд░рдг рд╣ोрддे рд╣ैं?
рдПрдХ। рдПрдХ
рдмी. рдЯो
рд╕ी। рддीрди
рдбी। рдЪाрд░
рдЙрдд्рддрд░ः рд╕ी

23. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рднाрд╖рдг рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै?
рдПрдХ। рд╕ंрдЬ्рдЮा
рдЦ। рддрдиाрд╡рдкूрд░्рдг
рд╕ी। рдХ्рд░िрдпा
рдШ। рдХ्рд░िрдпा рд╡िрд╢ेрд╖рдг
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

24. "рдкूрдЫрдиा" рд╢рдм्рдж рдХे рдмрдЬाрдп "рдкूрдЫрдиा" рд╢рдм्рдж рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдмेрд╣рддрд░ рд╣ै
। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
Ans: B

25. рдХрд░्рдорд╡ाрдЪ्рдп рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдПрдХ рддрдХрдиीрдХ
рд╣ै- рдЬोрд░
рдмी। рдЕрдз्рдпाрджेрд╢
рд╕ी। рдЕрдзीрдирддा
рдбी। рд╡्рдпाрдХрд░рдг
рдЙрдд्рддрд░ः рд╕ी

26. рдкрдардиीрдпрддा
рдХिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै? рд▓िрдЦाрд╡рдЯ
рдЦ। рд╢рдм्рдж/рд╡ाрдХ्рдп рдХी рд▓ंрдмाрдИ
c. рдкृрд╖्рда рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा
рдбी। рдЕрди्рдп рдХाрд░рдХ
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

27. ___ рдЖрдордиे-рд╕ाрдордиे рдХी рдмैрдардХों рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдк्рд░рддिрд╕्рдеाрдкिрдд рдирд╣ीं рдХрд░ेрдЧा।
рдПрдХ। рдЯेрд▓ीрдлोрди
рдмी. рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ
рд╕ी। рд╡ीрдбिрдпो рдХांрдл्рд░ेंрд╕िंрдЧ
рдбी. рдЯेрд▓ीрдХांрдл्рд░ेंрд╕िंрдЧ
рдЙрдд्рддрд░: рдбी

28. рдЯेрд▓ीрдлोрди рд╕ंрдЪाрд░ рдоें рддрдд्рдХाрд▓ рдк्рд░рддिрдкुрд╖्рдЯि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХा рд▓ाрдн рд╣ै।
рдПрдХ। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
рдЙрдд्рддрд░: рдП

29. рдЖрдк рдПрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдоें рдоुрдЦ्рдп рдмिंрджुрдУं рдХे рдмाрд░े рдоें рдХрд╣ाँ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдмрддाрдПँрдЧे?
рдПрдХ। рдкрд░िрдЪрдп
рдмी। рд╢рд░ीрд░
рд╕ी। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рдбी। рд░ूрдкрд░ेрдЦा
Ans: B

30. ___ рд╕्рдХ्рд░ीрди рдкрд░ рдПрдХ рдЫрд╡ि рдк्рд░ोрдЬेрдХ्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдУрд╡рд░рд╣ेрдб рдк्рд░ोрдЬेрдХ्рдЯрд░ рдХे рд╕ाрде рдЙрдкрдпोрдЧ рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╢ीрдЯ рд╣ैं
। рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा
рдмी. рдл्рд▓िрдк рдЪाрд░्рдЯ
рд╕ी। рдкाрд╡рд░рдкॉрдЗंрдЯ
рдбी। рд╣ैंрдбрдЖрдЙрдЯ्рд╕
рдЙрдд्рддрд░: рдП

31. рд╕ाрд░्рдердХ рдкрдарди рдпा рд╕рдордЭ рдХे рд╕ाрде рдкрдв़рдиा ___ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै
। рдПрдХ рд╕рдХ्рд░िрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा
B. рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд░рдгрдиीрддि
рд╕ी. рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा
D. рдПрдХ рд╕рдХ्рд░िрдп рд░рдгрдиीрддि
рдЙрдд्рддрд░: рдП

32. рдкрдв़рдиा рдПрдХ рдХौрд╢рд▓ рд╣ै, рдЬिрд╕े рдиिрд░ंрддрд░ ___ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ाрд╕िрд▓ рдХिрдпा рдЬाрдиा рд╣ै
। рдЕрдн्рдпाрд╕
рдмी. рдк्рд░рдпोрдЧ
рд╕ी। рд╕ुрдирдиा
рдбी। рд▓ेрдЦрди
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

33. "рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдпा рд╕рддрд╣ी рд╡िрдЪाрд░ рдпा рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рдЬрд▓्рджी рд╕े рдПрдХ рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдХो рджेрдЦрдиे" рдХे рд░ूрдк рдоें рдХ्рдпा рдкрд╣рдЪाрдиा рдЬाрддा рд╣ै?
рдПрдХ। рд╕्рдХैрдиिंрдЧ
рдмी. рд╡्рдпाрдкрдХ рдкрдарди
рд╕ी। рд╕्рдХिрдоिंрдЧ
рдбी। рдЧрд╣рди рдкрдарди
рдЙрдд्рддрд░: C

34. рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдкрдв़рддे рд╕рдордп, рдЖрдкрдХो рдХेрд╡рд▓ рдоुрдЦ्рдп рдмिंрджुрдУं рдпा рд╡िрдЪाрд░ों рдФрд░ рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╡िрд╡рд░рдгों рдкрд░ рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП
। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
рдЙрдд्рддрд░: рдП

35. рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдкрдд्рд░ों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै
। рдмाрд╣рд░ी рд╣िрддрдзाрд░рдХ
рдмी। рдЖंрддрд░िрдХ рд╣िрддрдзाрд░рдХ
рд╕ी। рдЧ्рд░ाрд╣рдХ
рдбी। рдПрдЬेंрдЯ
рдЙрдд्рддрд░: рдП

36. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рдкрдд्рд░ рдЦрд░ीрджाрд░ рдпा рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдХो рдХी рдЧрдИ рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ूрдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै?
рдПрдХ। рджाрд╡ा рдкрдд्рд░
рдмी. рд╕рдоाрдпोрдЬрди рдкрдд्рд░
рд╕ी। рд╕рдж्рднाрд╡рдиा рдкрдд्рд░
рдбी. рдк्рд░ेрд░рдХ рдкрдд्рд░
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

37. рдк्рд░ेрд╕ рд╡िрдЬ्рдЮрдк्рддि рдХे ___ рдХो рдкрд░िрдЪрдпाрдд्рдордХ рдкैрд░ाрдЧ्рд░ाрдл рдоें рдиिрд╣िрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рдкрд░ рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдПрдХ। рдкрд░िрдЪрдп
рдмी। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рд╕ी। рд░ूрдкрд░ेрдЦा
рдбी। рд╢рд░ीрд░
рдЙрдд्рддрд░ : рдбी

38. рдЙрдд्рдкाрдж рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХे рдПрдХ рд░ूрдк рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЕрдзिрдХ рдЬрдирд╕ंрдкрд░्рдХ рдЧрддिрд╡िрдзि рд╣ै। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
Ans: B

39. рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдоें ___ рд╕ंрдЬ्рдЮाрдУं рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП
a। рдХंрдХ्рд░ीрдЯ
рдмी. рд╕ाрд░
рд╕ी। рдЙрдЪिрдд
рдбी। рд╕ाрдоाрди्рдп
рдЙрдд्рддрд░: рдП

40. рдЗрдирдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХा рдк्рд░рдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै?
рдПрдХ। рдЖрд╡рдзिрдХ рд░िрдкोрд░्рдЯ
рдмी। рдоिрдирдЯ
рд╕ी। рдк्рд░рд╕्рддाрд╡
рдбी। рд╕्рдеिрддिрдЬрди्рдп рд░िрдкोрд░्рдЯ
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

рдЙрдд्рддрд░ рдХे рд╕ाрде рдЖрд░्рдЯिрдлिрд╢िрдпрд▓ рдЗंрдЯेрд▓िрдЬेंрд╕ рдПрдорд╕ीрдХ्рдпू

41. рд░िрдЬ्рдпूрдоे рдХा рд╕ाрдоाрди्рдп ___ рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै।
рдПрдХ। рдХрдерди
рдЦ। рд▓рдо्рдмाрдИ
рд╕ी. рд╕ूрд░рдд
рдбी। рдк्рд░ाрд░ूрдк
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ी

42. рдХिрд╕ी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдиौрдХрд░ी рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдХो рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХृрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╡рд░ рд▓ेрдЯрд░ рдХा рднी рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
рдПрдХ। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
рдЙрдд्рддрд░: рдП

43. ___ рдоें рдЕрдз्рдпрдпрди рдХी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдФрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै
। рд╢рд░ीрд░
рдмी. рдкрд░िрдЪрдп
рд╕ी। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рдбी। рдХрдерди
рдЙрдд्рддрд░: рдмी

44. рдЙрд╕ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХрд░ें рдЬो рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдпрд╣ рдХрд╣рддे рд╣ुрдП рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी рдЧрдИ рдеी рдХि рдХंрдкрдиी рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдиिрдпрдоों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै।
рдПрдХ। рдЕрдиुрдкाрд▓рди рд░िрдкोрд░्рдЯ
рдмी. рдиिрдпрдоिрдд рдк्рд░рдмंрдзрди рд░िрдкोрд░्рдЯ
рд╕ी। рд╕्рдеिрддिрдЬрди्рдп рд░िрдкोрд░्рдЯ
рдбी। рдиीрддिрдпां рдФрд░ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдПं
рдЙрдд्рддрд░: рдП

45. __ рд╡िрд╢ुрдж्рдз рд░ूрдк рд╕े рдЬрдирддा рдпा рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХो рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдиाрдо рдФрд░ рд▓ोрдЧो рдХो рд╕ंрдк्рд░ेрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै
। рд╕ंрд╕्рдеाрдЧрдд рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди
рдмी. рд╡рдХाрд▓рдд рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди
рд╕ी। рдХॉрд░्рдкोрд░ेрдЯ рдкрд╣рдЪाрди рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди
рдбी। рдЬрдирд╕ंрдкрд░्рдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ी

46. рдЗंрд╕्рдЯेंрдЯ рдоैрд╕ेрдЬिंрдЧ рдПрдХ рддрдХрдиीрдХ рд╣ै рдЬिрд╕े рд╢ुрд░ू рдоें рдХाрд░्рдпрд╕्рдерд▓ рдкрд░ ___ рдХे рд▓िрдП рдбिрдЬ़ाрдЗрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
। рдПрдХ рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдЪैрдЯ
b. рдПрдХ-рд╕े-рдПрдХ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдЪैрдЯ
рд╕ी। рдПрдХ рд╕े рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЪैрдЯ
рдбी। рд╡рди рдЯू рдордЪ рдкрд░्рд╕рдирд▓ рдЪैрдЯ
Ans : C

47. рдиिрдо्рди рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ा рдоेрдоो рдк्рд░ाрд░ूрдк рдХा рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै?
рдПрдХ। рдЖрдЧрдордиाрдд्рдордХ рд╕ंрдЧрдарди
рдмी। рд╡ृрдж्рдзिрд╢ीрд▓ рд╕ंрдЧрдарди
рд╕ी। рдиिрдЧрдордиाрдд्рдордХ рд╕ंрдЧрдарди
D. рдШрдЯिрдпा рд╕ंрдЧрдарди
Ans: C

48. рд╕ूрдЪрдиा рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиे рдХी рдмैрдардХ рд╕рд╣рдХрд░्рдоिрдпों рдХे рдмीрдЪ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै рдпा рдЗрд╕рдоें рд╢ीрд░्рд╖ рдк्рд░рдмंрдзрди рднी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
рдПрдХ। рд╕рдЪ
рдмी। рдЭूрдаा
рдЙрдд्рддрд░: рдП

49. рдЪрд░्рдЪा рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡рд╕्рддुрдУं рдХो рдПрдЬेंрдбे рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рдХे ___ рдХ्рд░рдо рдоें рд╕ूрдЪीрдмрдж्рдз рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдПрдХ। рдЖрд░ोрд╣ी
рдмी। рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा
рд╕ी। рдЕрд╡рд░ोрд╣ी
рдбी। рдХाрд▓ाрдиुрдХ्рд░рдоिрдХ
рдЙрдд्рддрд░: рд╕ी

50. ___ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕्рдеाрдиों рдоें рджो рдкाрд░्рдЯिрдпों рдХो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो рджेрдЦрдиे рдФрд░ рдмाрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдмрдиाрддा рд╣ै?
рдПрдХ। рдЯेрд▓ीрдлोрди
рдмी. рдЯेрд▓ीрдХांрдл्рд░ेंрд╕िंрдЧ
рд╕ी। рдоैрд╕ेंрдЬрд░ рдЪैрдЯ
рдбी. рдЯेрд▓ीрд╡िрдЬрди
рдЙрдд्рддрд░ : рдмी

51. рд╕ंрдЪाрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдХा ___ рд╣ै
। рд▓ाрдЗрдл рдм्рд▓рдб
рдмी. рдмैрдХрдмोрди
рд╕ी। рдорди
рдбी। рд╣ाрде
рдЙрдд्рддрд░ : рдмी