✍ Planted the tree of Liberty at Srirangapatnam and became a member of Jacobin Club.
✍ Polygars: class of territorial administrative and military governors appointed by Nayaka rulers of South India.
Tipu tried to do away with the custom of giving jagirs and thus increase state income - He tried to reduce the hereditary possession of Polygars.
✍ Attempted to build a modern Navy.
✍ He attempted to introduce industries in India - invited foreign workmen as experts and provided state support to many industries - sent embassies to Iran to develop foreign trade.
✍ Gave grant for the construction of Goddess Sharda in the Shringeri temple and gave grants to temples regularly.
✍ เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ: -
๐ เคธिเคฒेเคฌเคธ เคธเคฌเคॉเคชिเค: -
เคเคงुเคจिเค เคญाเคฐเคคीเคฏ เคเคคिเคนाเคธ เค
เค ाเคฐเคนเคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคे เคฎเคง्เคฏ เคธे เคฒेเคเคฐ เคเค เคคเค- เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคเคจाเคं, เคต्เคฏเค्เคคिเคค्เคตों, เคฎुเคฆ्เคฆों เคคเค।
๐ก เคช्เคฐीเคฒिเคฎ्เคธ เคเคฐ เคฎेเคจ्เคธ เคซोเคเคธ: -
เคฎैเคธूเคฐ เคे เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคे เคเคธเคชाเคธ เคे เคตिเคตाเคฆ เคे เคฌाเคฐे เคฎें; เคเคจเคा เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคเคฐ เคงाเคฐ्เคฎिเค เคจीเคคिเคฏां।
๐จ เคชृเคท्เค เคญूเคฎि: -
เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคตिเคตाเคฆ เคฎเคกिเคेเคฐी เคे เคตिเคงाเคฏเค เค
เคช्เคชाเคू เคฐंเคเคจ เคจे เคเค ाเคฏा เคฅा เคिเคจ्เคนोंเคจे เคตिเคญाเค เคो เคฒिเคा เคฅा เคि เคीเคชू เคो "เคเค्เคเคฐเคชंเคฅी" เคเคฐाเคฐ เคฆिเคฏा เคाเค। เคตिเคทเคฏ เคตिเคถेเคทเค्เคों เคจे เคคเคฐ्เค เคฆिเคฏा เคฅा เคि เคเคจเคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคेเคตเคฒ "เคคเคฅ्เคฏ" เคเค्เคทा เคเคน, เคธाเคค เคเคฐ 10 เคी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเคों เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคिเค เคเค เคฅे เคเคฐ เคเคจ्เคนें "เคฎเคนिเคฎा เคจเคนीं" เคเคนा เคเคฏा เคฅा।
๐ เคाเคฐोเคฌाเคฐ : -
เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเคों เคธे เคीเคชू เคा "เคจिเคท्เคाเคธเคจ" เคฎूเคฒ เคฐूเคช เคธे เคเคงुเคจिเค เคญाเคฐเคค เคे เคเคคिเคนाเคธ เคो เคฌเคฆเคฒ เคฆेเคा, เคเคฐ 18 เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคे เคเคค्เคคเคฐाเคฐ्เคง เคฎें เคฆเค्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคे เคธเคฎाเค เคเคฐ เคฐाเคเคจीเคคि เคे เคช्เคฐเคฎुเค เคต्เคฏเค्เคคिเคฏों เคฎें เคธे เคเค เคो เค
เคฆृเคถ्เคฏ เคเคฐ เคฆेเคा, เคเคฌ เคเคธ्เค เคंเคกिเคฏा เคंเคชเคจी เคคेเคी เคธे เคฅी। เคฆेเคถ เคชเคฐ เคฌ्เคฐिเคेเคจ เคे เคเคชเคจिเคตेเคถिเค เคชเคฆเคिเคน्เคจ เคा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคเคฐเคจा।
๐ฝ เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคे เคฌाเคฐे เคฎें (1750-1799): -
เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ, เคाเคเคเคฐ เคเคซ़ เคฎैเคธूเคฐ, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคถाเคธเค เคฅा เคिเคธเคจे เคเคธ्เค เคंเคกिเคฏा เคंเคชเคจी เคी เคฆเค्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคी เคตिเคเคฏ เคा เคตिเคฐोเคง เคिเคฏा เคฅा। เคเคจ्เคนें เค
เคชเคจे เคชिเคคा เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคธे เคเคฆ्เคฆी เคฎिเคฒी เคฅी, เคिเคจ्เคนोंเคจे เคชिเคเคฒे เคนिंเคฆू เคฐाเคเคตंเคถ เคो เคเคค्เคฎ เคเคฐ เคฆिเคฏा เคฅा।
เคเคจ्เคนोंเคจे เค
ंเค्เคฐेเคों - เคฎाเคจเคต เคाเคคि เคे เคเคจ เคเคค्เคชीเคก़เคों ’เคो เคญाเคฐเคค เคธे เคฌाเคนเคฐ เคเคฆेเคก़เคจे เคे เคฒिเค เคเค เคฌंเคงเคจ เคฌเคจाเคจे เคी เคोเคถिเคถ เคी - เคชेเคฐिเคธ เคเคฐ เคฎॉเคฐीเคถเคธ เคฎें เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคे เคธाเคฅ เคธाเค़िเคถ เคी। เคीเคชू เคो เค
เคชเคจे เคชिเคคा เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคे เคฐोเคเคाเคฐ เคฎें เคซ्เคฐांเคธीเคธी เค
เคงिเคाเคฐिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เคธैเคจ्เคฏ เคฐเคฃเคจीเคคि เคा เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคฆिเคฏा เคเคฏा เคฅा। 1767 เคฎें เคीเคชू เคจे เคชเคถ्เคिเคฎी เคญाเคฐเคค เคे เคเคฐ्เคจाเคเค (เคเคฐ्เคจाเคเค) เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฎเคฐाเค ों เคे เคिเคฒाเคซ เคुเคก़เคธเคตाเคฐ เคธेเคจा เคी เคเคฎाเคจ เคธंเคญाเคฒी, เคเคฐ เคเคจ्เคนोंเคจे 1775 เคเคฐ 1779 เคे เคฌीเค เคเค เค
เคตเคธเคฐों เคชเคฐ เคฎเคฐाเค ों เคे เคिเคฒाเคซ เคฒเคก़ाเค เคฒเคก़ी।
เคเคจ्เคนोंเคจे เคฆिเคธंเคฌเคฐ 1782 เคฎें เค
เคชเคจे เคชिเคคा เคी เคाเคฎเคฏाเคฌी เคนाเคธिเคฒ เคी เคเคฐ 1784 เคฎें เค
ंเค्เคฐेเคों เคे เคธाเคฅ เคถांเคคि เคा เคธเคฎाเคชเคจ เคिเคฏा เคเคฐ เคฎैเคธूเคฐ เคे เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคी เคเคชाเคงि เคงाเคฐเคฃ เคी। เคนाเคฒांเคि, 1789 เคฎें, เคเคจ्เคนोंเคจे เค
เคชเคจे เคธเคนเคฏोเคी เคค्เคฐाเคตเคฃเคोเคฐ เคे เคฐाเคा เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เคเคฐเคे เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคเค्เคฐเคฎเคฃ เคो เคญเคก़เคा เคฆिเคฏा। เคธेเคฐिंเคเคชเคเคฎ เคी เคธंเคงि (เคฎाเคฐ्เค 1792) เคคเค เคเคจ्เคนें เค
เคชเคจे เคเคงे เคช्เคฐเคญुเคค्เคตों เคो เคฌเคाเคจा เคฅा।
เคตเคน เคฌेเคैเคจ เคฐเคนे เคเคฐ เคเคจ्เคนोंเคจे เค्เคฐांเคคिเคाเคฐी เคซ्เคฐांเคธ เคे เคธाเคฅ เค
เคชเคจी เคฌाเคคเคीเคค เคो เค
ंเค्เคฐेเคों เคे เคฒिเค เค्เคाเคค เคนोเคจे เคฆिเคฏा। เคเคตเคฐ्เคจเคฐ-เคเคจเคฐเคฒ เคे เคฌเคนाเคจे เคฒॉเคฐ्เคก เคฎॉเคฐ्เคจिंเคเคเคจ (เคฌाเคฆ เคฎें เคตेเคฒेเคธ्เคฒे เคी เคตिเคเคฏ) เคจे เคौเคฅा เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง เคถुเคฐू เคिเคฏा। เคीเคชू เคी เคฐाเคเคงाเคจी, เคธेเคฐिंเคเคชเคเคฎ (เค
เคฌ เคถ्เคฐीเคฐंเคเคชเคเคจा) 4 เคฎเค, 1799 เคो เคฌ्เคฐिเคिเคถ-เคจेเคคृเคค्เคต เคตाเคฒी เคธेเคจा เคฆ्เคตाเคฐा เคฆाเคी เคเค เคฅी เคเคฐ เคीเคชू เคी เคฎृเคค्เคฏु เคนो เคเค เคฅी, เคिเคธเคธे เคเคธเคे เคธैเคจिเคों เคो เคญเคाเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เคฎिเคฒी।
⚔ เค ंเค्เคฐेเคों เคธे เคธंเคเคฐ्เคท (เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง): -
เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคเคธ्เค เคंเคกिเคฏा เคंเคชเคจी เคเคฐ เคฎैเคธूเคฐ เคธाเคฎ्เคฐाเค्เคฏ เคे เคฌीเค 18 เคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคे เคคीเคจ เคฆเคถเคों เคฎें เคญाเคฐเคค เคฎें เคฒเคก़ी เคเค เคाเคฐ เคฏुเคฆ्เคงों เคी เคเค เคถ्เคฐृंเคเคฒा เคฅी।
๐ เคช्เคฐเคฅเคฎ เคंเค्เคฒ-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง (1767-1769)
1767 เคฎें, เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคे เค
เคงीเคจ เคฎैเคธूเคฐ เคเค เคถเค्เคคिเคถाเคฒी เคฐाเค्เคฏ เคฅा। 1769 เคฎें, เคชเคนเคฒा เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง เคฒเคก़ा เคเคฏा เคिเคธเคฎें เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคจे เคฌ्เคฐिเคिเคถों เคो เคนเคฐाเคฏा เคเคฐ เคฎเคฆ्เคฐाเคธ เคी เคธंเคงि เคชเคฐ เคนเคธ्เคคाเค्เคทเคฐ เคिเค เคเค। เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคจे เคฒเคเคญเค เคชूเคฐे เคเคฐ्เคจाเคเค เคชเคฐ เคเคฌ्เคा เคเคฐ เคฒिเคฏा।
๐ เคฆूเคธเคฐा เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง (1780-1784)
เคตाเคฐेเคจ เคนेเคธ्เคिंเค्เคธ เคจे เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคฌंเคฆเคฐเคाเคน เคฎाเคนे เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เคिเคฏा। เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคจे เคจिเคाเคฎ เคเคฐ เคฎเคฐाเค ों เคे เคธाเคฅ เคธाเคा เคฎोเคฐ्เคे เคा เคจेเคคृเคค्เคต เคिเคฏा เคเคฐ เคเคฐ्เคोเค (เคเคฐ्เคจाเคเค เคฐाเค्เคฏ เคी เคฐाเคเคงाเคจी) เคชเคฐ เคเคฌ्เคा เคเคฐ เคฒिเคฏा।
เคुเคฒाเค 1781 เคฎें, เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคो เคชोเคฐ्เคो เคจोเคตो เคฎें เคเคเคฐे เคोเคे เคจे เคนเคฐाเคฏा เคเคฐ เคฎเคฆ्เคฐाเคธ เคो เคฌเคाเคฏा। เคฆिเคธंเคฌเคฐ 1782 เคฎें, เคนैเคฆเคฐ เค
เคฒी เคी เคฎृเคค्เคฏु เคे เคฌाเคฆ, เคฏुเคฆ्เคง เคเคธเคे เคฌेเคे เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เคिเคฏा เคเคฏा เคฅा।
เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคจे เคฎाเคฐ्เค 1784 เคฎें เคฎैंเคเคฒोเคฐ เคी เคธंเคงि เคชเคฐ เคนเคธ्เคคाเค्เคทเคฐ เคिเค เคिเคธเคจे เคฆूเคธเคฐा เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง เคธเคฎाเคช्เคค เคเคฐ เคฆिเคฏा।
๐ เคคीเคธเคฐा เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง (1789-1792)
เคคीเคธเคฐा เคฏुเคฆ्เคง เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคे เคฌीเค เคฒเคก़ा เคเคฏा เคฅा, เคเคฐ เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคเคธ्เค เคंเคกिเคฏเคจ เคंเคชเคจी 1789 เคฎें เคถुเคฐू เคนुเค เคเคฐ 1792 เคฎें เคीเคชू เคी เคนाเคฐ เคे เคฌाเคฆ เคธเคฎाเคช्เคค เคนुเค। เคเคธ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें, เคฎเคฐाเค ों เคเคฐ เคจिเค़ाเคฎ เคจे เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคชเคฐ เคเคฌ्เคा เคเคฐ เคฒिเคฏा เคเคฐ เคฌंเคเคฒौเคฐ เคเคฐ เคाเคฐ्เคจเคตाเคฒिเคธ เคจे เคฌैंเคเคฒोเคฐ เคชเคฐ เคเคฌ्เคा เคเคฐ เคฒिเคฏा। เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคเคฐ เคฒॉเคฐ्เคก เคाเคฐ्เคจเคตाเคฒिเคธ เคे เคฌीเค เคธेเคฐिंเคเคชเคเคจा เคी เคธंเคงि เคชเคฐ เคนเคธ्เคคाเค्เคทเคฐ เคเคฐเคे เคฏुเคฆ्เคง เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคเคฏा। เคเคธ เคธंเคงि เคฎें, เคीเคชू เคจे เค
เคชเคจे เคฐाเค्เคฏ เคे เคเคงे เคนिเคธ्เคธे เคเคฐ เค
เคชเคจे เคฆो เคฌेเคों เคो เคฏुเคฆ्เคง เคे เคฌंเคงเค เคे เคฐूเคช เคฎें เคเคฆ्เคงृเคค เคिเคฏा।
๐ เคौเคฅा เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง (1799)
เคौเคฅे เคฏुเคฆ्เคง 1799 เคฎें, เคฒॉเคฐ्เคก เคตेเคฒेเคธ्เคฒी เคे เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคธेเคจा เคจे เคเค เคญीเคทเคฃ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เคिเคฏा เคเคฐ เคนเคฐाเคฏा। 4 เคฎเค 1799 เคो เค
เคชเคจी เคฐाเคเคงाเคจी เคถेเคฐिंเคเคชเค्เคเคจเคฎ เคा เคฌเคाเคต เคเคฐเคคे เคนुเค เคตे เคเค เคตीเคฐ เคฎृเคค्เคฏु เคธे เคฎिเคฒे।
๐ เคीเคชू เคे เคธुเคงाเคฐ เคे เคเคชाเคฏ เคเคฐ เคช्เคฐเคถाเคธเคจ: -
เคीเคชू เค
เคตเคธ्เคฅा เคฌाเคฐे เคฎें เคเคฎ เคिंเคคिเคค เคฅे เคเคฐ เคถाเคธเคจ เคे เคชเคฆाเคฐ्เคฅ เคे เคฌाเคฐे เคฎें เค
เคงिเค। เคเคจ्เคนोंเคจे เคृเคทि เคो เคฐाเคท्เค्เคฐ เคा เคीเคตเคจ เคฐเค्เคค เคฎाเคจा เคเคฐ เค
เคชเคฎाเคจเคเคจเค เคญूเคฎि เคชเคฐ เคेเคคी เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคเคฐ เคเคธเคे เคตंเคถเคों เคे เคธंเคฐเค्เคทเคฃ เคे เคฒिเค เคเคฆเคฎ เคเค ाเค। เคเคจ्เคนोंเคจे เคเคฐीเคฌी เคเคฐ เคฌेเคฐोเคเคाเคฐी เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคฆूเคฐ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคिเคธाเคจों เคो เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค เคซเคธเคฒों เคी เคेเคคी เคे เคฒिเค เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เคिเคฏा เคฅा। เคंเคฆเคจ เคฌेเคเคจे เคे เคฒिเค เคชेเคु, เคฎเคธ्เคเค, เคคुเคฐ्เคी เคเคฐ เคเคธ्เคคांเคฌुเคฒ เคैเคธे เคตिเคฆेเคถी เคฆेเคถों เคฎें เคเคจเคे เคเค เคตाเคฃिเค्เคฏिเค เคกिเคชो เคฅे।
เคเคจ्เคนोंเคจे เคฌเคก़े เคชैเคฎाเคจे เคชเคฐ เคฎैเคธूเคฐ เคฎें เคธेเคฐीเคเคฒ्เคเคฐ เคी เคถुเคฐुเคเคค เคी เคเคฐ เคธेเคฐीเคเคฒ्เคเคฐ เคी เคेเคคी เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคฐिเคॉเคฐ्เคก เคฌเคจाเค เคฐเคा। เคตเคน เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เค
เค्เคी เคคเคฐเคน เคธे เคฌिเคाเค เคเค เคธเคก़เคों เคเคฐ เคธंเคाเคฐ เคธुเคตिเคงाเคं เคे เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคे เคฒिเค เคिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เคฅे। เคเคจ्เคนोंเคจे เคिเคธाเคจों เคो เคเคฃ เคเคฐ เคธเคฌ्เคธिเคกी เคฆी เคฅी เคเคฐ เคญूเคฎि เคฐाเคเคธ्เคต เคूเค เคा เคฒाเคญ เคช्เคฐเคฆाเคจ เคिเคฏा เคฅा। เคीเคชू เคจे เคชเคถुเคชाเคฒเคจ, เคฌाเคเคตाเคจी, เคธेเคฐीเคเคฒ्เคเคฐ, เคธाเคฎाเคिเค เคตाเคจिเคी เคเคฐ เคृเคทि เคी เค
เคจ्เคฏ เคถाเคाเคं เคो เคญी เคฌเคข़ाเคตा เคฆिเคฏा।
เคीเคชू เคฎैเคธूเคฐ เคฐाเค्เคฏ เคी เค
เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคो เคเค เค
เคฒเค เคคเคฐीเคे เคธे เคตिเคเคธिเคค เคเคฐเคจा เคाเคนเคคे เคฅे เคเคฐ เค
เคชเคจे เคจाเคเคฐिเคों เคो เคเคฐ्เคฅिเค เคฐूเคช เคธे เคเคค्เคฎเคจिเคฐ्เคญเคฐ เคเคฐ เคฐाเคเคจीเคคिเค เคฐूเคช เคธे เคธंเคช्เคฐเคญु เคเคฃเคฐाเค्เคฏ เคฌเคจाเคจा เคाเคนเคคे เคฅे। เคเคจ्เคนोंเคจे เคฆเค्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคเคฐ เคซाเคฐเคธ เคी เคाเคก़ी เคे เคฌीเค เคเคฐ्เคฅिเค เคฌंเคงเคจों เคे เคตिเคाเคธ เคो เคฎเคนเคค्เคต เคฆिเคฏा। เคฎเคธ्เคเค เคฎें เคाเคฐเคाเคจे เคे เคช्เคฐเคฎुเค เคो เคธंเคฌोเคงिเคค เคเค เคชเคค्เคฐ เคฎें, เคीเคชू เคจे เคเคฎाเคฎ เคธे เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคค्เคชाเคฆिเคค เคाเคตเคฒ เคे เคฌเคฆเคฒे เคฎें เคฎाเคฒाเคฌाเคฐ เคคเค เคเคฐ เคซाเคฐเคธ เคी เคाเคก़ी เคे เคฌीเค เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคฎें เคाเคฐ्เคฏเคฐเคค เคเค เคोเคे เคชोเคค เคो เคกिंเคी เคญेเคเคจे เคा เค
เคจुเคฐोเคง เคिเคฏा เคฅा।
เคเคจ्เคนोंเคจे เคฎैเคธूเคฐ เค्เคทेเคค्เคฐ เคे เคตिเคถेเคทเค्เค เคถिเคชเคฌिเคฒ्เคกเคฐों เคो เคญेเคเคจे เคे เคฒिเค เคฎเคธ्เคเค เคो เคชเคค्เคฐ เคฒिเคे। เคฎाเคฒเคฆीเคต เคฆ्เคตीเคช เคธเคฎूเคน เค
เคชเคจे เคธเคฎเคฏ เคे เคฆौเคฐाเคจ เคเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคจौเคธेเคจा เคกॉเคเคฏाเคฐ्เคก เคฌเคจा เคฐเคนा। เคฎंเคเคฒौเคฐ, เคญเคเคเคฒ, เคोंเคกाเคชुเคฐ เคเคฐ เคคाเคก़ी เค
เคชเคจे เคธเคฎเคฏ เคे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคจौเคธेเคจा เคेंเคฆ्เคฐ เคฌเคจ เคเค। เคीเคชू เคจे เคคुเคฐ्เคी, เคीเคจ, เคซ्เคฐांเคธ เคเคฐ เคเคฐाเคจ เคे เคตिเคถेเคทเค्เคों เคो เคญी เคเคฎंเคค्เคฐिเคค เคिเคฏा เคเคฐ เคเคจ्เคจเคชเคเคจा, เคฌिเคฆเคจूเคฐ, เคिเคค्เคฐเคฆुเคฐ्เค, เคฌैंเคเคฒोเคฐ เคเคฐ เคถ्เคฐीเคฐंเคเคชเคเคจा เคฎें เคเคฆ्เคฏोเค เคธ्เคฅाเคชिเคค เคिเค। เคเคจ्เคนोंเคจे เค
เคชเคจे เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคीเคจी เคตिเคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคे เคฒिเค เคीเคจी เคตिเคถेเคทเค्เคों เคो เคเคฎंเคค्เคฐिเคค เคिเคฏा เคฅा। เคฎाเคฒाเคฌाเคฐ เคคเค เคฎें เคเคจเคे เคฆ्เคตाเคฐा เคฎोเคคी เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคชाเคฒเคจ เคो เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคฅा। เคเคจ्เคนोंเคจे 1785 เคฎें เคुเคถเคฒ เคถ्เคฐเคฎिเคों เคเคฐ เคถเคธ्เคค्เคฐाเคाเคฐ เคो เคเคฏाเคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคซ्เคฐांเคธ เคฎें เคเค เคฎिเคถเคจ เคญेเคा।
เคเคจ्เคนोंเคจे เคถเคฐाเคฌ เคเคฐ เคธเคญी เคจเคถीเคฒे เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เคे เคเคชเคฏोเค เคชเคฐ เคช्เคฐเคคिเคฌंเคง, เคตेเคถ्เคฏाเคตृเคค्เคคि เคชเคฐ เคช्เคฐเคคिเคฌंเคง เคเคฐ เคเคฐेเคฒू เคธेเคตा เคฎें เคฎเคนिเคฒा เคฆाเคธों เคे เคฐोเคเคाเคฐ, เคฎाเคฒाเคฌाเคฐ เคเคฐ เคूเคฐ्เค เคฎें เคฌเคนुเคชเคค्เคจी เคช्เคฐเคฅा เคे เคจाเคฏเคฐ เคช्เคฐเคฅा เคो เคเคค्เคฎ เคเคฐเคจे, เคฐीเคคि-เคฐिเคตाเค เคชเคฐ เคช्เคฐเคคिเคฌंเคง เคैเคธे เคธाเคฎाเคिเค เคธुเคงाเคฐ เคฒाเคจे เคे เคฒिเค เคเคชाเคฏ เคिเค। เคฎैเคธूเคฐ เคถเคนเคฐ เคे เคชाเคธ เคाเคฒी เคे เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฎाเคจเคต เคฌเคฒि เคเคฐ เคตिเคตाเคน, เคค्เคฏोเคนाเคฐों เคเคฐ เคฆाเคจ เคे เคฒिเค เคญเคต्เคฏ เค
เคชเคต्เคฏเคฏ เคชเคฐ เคช्เคฐเคคिเคฌंเคง।
เคเคจเคे เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคจे เคเค เคฎเคเคฌूเคค เคเคฐ เคธुเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅिเคค เคेंเคฆ्เคฐ เคธเคฐเคाเคฐ, เคเค เค
เค्เคी เคคเคฐเคน เคธे เคฌुเคจा เคนुเค เคिเคฒा เคเคฐ เคช्เคฐांเคคीเคฏ เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคो เคธीเคงे เคेंเคฆ्เคฐ เคे เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เคฎें เคฆेเคा, เค
เค्เคी เคคเคฐเคน เคธे เคช्เคฐเคถिเค्เคทिเคค เคเคฐ เค
เคจुเคถाเคธिเคค เคจाเคเคฐिเค, เคธैเคจ्เคฏ เคเคฐ เคฐाเคเคจเคฏिเค เคธेเคตाเคं, เคाเคจूเคจों เคा เคเค เคธเคฎाเคจ เคธेเค เคเคฐ เคช्เคฐเคค्เคฏเค्เคท เคธंเคชเคฐ्เค। เคฌिเคौเคฒिเคฏों เคो เคนเคाเคจे เคธे เคตिเคทเคฏ เคเคฐ เคฐाเค्เคฏ।
๐ เคीเคชू เคी เค ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคूเคเคจीเคคि:
เคीเคชू เคो เคฌเคนुเคค เคจिเคฐाเคถा เคนुเค เคเคฌ เคเคจ्เคนोंเคจे เคฎเคนเคธूเคธ เคिเคฏा เคि เคญाเคฐเคค เคฎें เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคถเค्เคคिเคฏों เคฎें เคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคेเคคเคจा เคा เค
เคญाเคต เคนै। เคीเคชू เคจे เคฎเคฐाเค ों เคเคฐ เคจिเค़ाเคฎ เคฆोเคจों เคे เคธเคนเคฏोเค เคो เคฌเคข़ाเคจे เคी เคชूเคฐी เคोเคถिเคถ เคी, เคฒेเคिเคจ เคเคจเคฎें เคธे เคिเคธी เคจे เคญी เคीเคชू เคी เคฐाเคเคจीเคคिเค เคถिเคฅिเคฒเคคा เคเคฐ เคฆूเคฐเคฆเคฐ्เคถिเคคा เคो เคจเคนीं เคชเคนเคाเคจा।
เคฏเคน เคตเคน เคाเคฐเค เคฅा เคिเคธเคจे เคเคจ्เคนें เคตिเคฆेเคถी เคถเค्เคคिเคฏों เคे เคธाเคฅ เคฎैเคค्เคฐीเคชूเคฐ्เคฃ เคธंเคฌंเคง เคตिเคเคธिเคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคฎเคเคฌूเคฐ เคिเคฏा। เคเคจ्เคนोंเคจे เคूเคเคจीเคคि เคे เคเคธ เคฒเค्เคท्เคฏ เคो เคชूเคฐा เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคเคेंเคों เคเคฐ เคฐाเคเคจเคฏिเค เคฎिเคถเคจों เคो เคจिเคฏुเค्เคค เคिเคฏा। เคเคจ्เคนोंเคจे เคซ्เคฐांเคธ, เคคुเคฐ्เคी, เคเคฐाเคจ เคเคฐ เค
เคซเคाเคจिเคธ्เคคाเคจ เคे เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคी เคोเคทเคฃा เคเคฐเคจे เคी เคोเคถिเคถ เคी, เคिเคธเคธे เคเคจเคी เคงाเคฐ्เคฎिเค เคญाเคตเคจाเคं เคो เค
เคชीเคฒ เคเคฐเคे เค
ंเค्เคฐेเคी เคे เคिเคฒाเคซ เคเค เคฆुเคฐ्เคेเคฏ เคฎोเคฐ्เคा เคฌเคจाเคฏा เคा เคธเคे।
เคเคธเคจे เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคเคจเคฐเคฒ เคธे เคญाเคฐเคค เคे เคญीเคคเคฐ เค
เคชเคจे เค
เคงिเคाเคฐ เคे เคคเคนเคค 10000 เคी เคเค เคฎเคเคฌूเคค เคธेเคจा เคญेเคเคจे เคी เค
เคชीเคฒ เคी เคฅी। เคตเคน เคซ्เคฐांเคธ เคे เคैเคोเคฌिเคจ เค्เคฒเคฌ เคा เคธเคฆเคธ्เคฏ เคฅा। เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคจे เค
ंเค्เคฐेเคों เคे เคिเคฒाเคซ เคคीเคธเคฐे เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เคเคจเคी เคธเคนाเคฏเคคा เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคो เคฆृเคข़เคคा เคธे เคฎเคจा เคฒिเคฏा เคฅा, เคฒेเคिเคจ เคตे เคคเคเคธ्เคฅ เคฐเคนे เค्เคฏोंเคि เคीเคชू เคจे เคเคฒเคค เคธเคฎเคฏ เคชเคฐ เค
ंเค्เคฐेเคी เคे เคिเคฒाเคซ เคฏुเคฆ्เคง เคถुเคฐू เคिเคฏा เคฅा।
เคीเคชू เคจे เคเคोเคฎเคจ เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคเคฐ เคซ्เคฐांเคธीเคธी เคฐाเคा เคे เคธाเคฅ เคฐाเคเคจเคฏिเค เคธंเคฌंเคง เคฌเคจाเคจे เคा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคिเคฏा เคเคฐ เคเคจ्เคนें เคเคถ्เคตाเคธเคจ เคฆिเคฏा เคि เคตे เคฆเค्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคฎें เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคธंเคชเคค्เคคि เคเคจเคे เคธाเคฅ เคธाเคा เคเคฐ เคธเคเคคे เคนैं।
เคीเคชू เคा เคงाเคฐ्เคฎिเค เคเคฆเคฐ्เคถเคตाเคฆ:
เคเค เคเคคिเคนाเคธเคाเคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคीเคชू เคो เคเค เคฎเคนाเคจ เคงเคฐ्เคฎเคจिเคฐเคชेเค्เคท เคถाเคธเค เคเคฐ เคนिंเคฆू เคฎंเคฆिเคฐों เคा เคเค เคถाเคจเคฆाเคฐ เคธเคฎเคฐ्เคฅเค เคฎाเคจा เคाเคคा เคนै। เคเคจ्เคนोंเคจे เค
เคชเคจे เคนเคฐ เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค เคฏा เคฏुเคฆ्เคง เคे เคช्เคฐเคฏाเคธों เคธे เคชเคนเคฒे เคฐंเคเคจाเคฅ เคฎंเคฆिเคฐ, เคถ्เคฐीเคฐंเคเคชเค्เคเคจा เคे เค्เคฏोเคคिเคทिเคฏों เคे เคธाเคฅ เคชเคฐाเคฎเคฐ्เคถ เคिเคฏा। เคเคจ्เคนोंเคจे เค्เคฏोเคคिเคทिเคฏों เคो เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคชैเคธे เคฆिเค।
เค्เคฏोเคคिเคทिเคฏों เคी เคญเคตिเคท्เคฏเคตाเคฃिเคฏों เคे เค
เคจुเคธाเคฐ, เคฏเคน เคฎाเคจเคคे เคนुเค เคि เคตเคน เคชूเคฐे เคฆเค्เคทिเคฃ เคญाเคฐเคค เคे เคจिเคฐ्เคตिเคตाเคฆ เคถाเคธเค เคฌเคจ เคธเคเคคे เคนैं, เค
ंเค्เคฐेเคों เคो เคนเคฐाเคจे เคे เคฌाเคฆ, เคเคจ्เคนोंเคจे เคถ्เคฐी เคฐंเคเคจाเคฅเคธ्เคตाเคฎी เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคธเคญी เคธुเคाเค เคเค เค
เคจुเคท्เค ाเคจ เคिเค। เคฏเคน เคेเคตเคฒ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค्เคฏोเคคिเคทिเคฏों เคी เคธंเคคुเคท्เคि เคे เคฒिเค เคนै เคो เค
เคชเคจी เคुंเคกเคฒी เคा เค
เคง्เคฏเคฏเคจ เคเคฐเคคे เคฅे เคि เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคจे เคฆो เคฎंเคฆिเคฐों เคा เคธंเคฐเค्เคทเคฃ เคिเคฏा เคฅा। เคฆेเคถ เคฎें เคฐाเคเคธ्เคต เคนाเคจि เคे เคฒिเค เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคฌเคจाเคจे เคे เคฒिเค 1790 เคธे เคชเคนเคฒे เคเค เคนिंเคฆू เคฎंเคฆिเคฐों เคी เคธंเคชเคค्เคคि เคเคฌ्เคค เคी เคเค เคฅी।
เคฎाเคฒाเคฌाเคฐ เคฎें เคเคจเคी เคเคน เคธे เคเค เคธाเคฒ เคी เคเคชเคธ्เคฅिเคคि เคธे, เคเคธ เค्เคทेเคค्เคฐ เคा เคชूเคฐा เคॉเคธ्เคเคฒ เคฌेเคฒ्เค เคเคธ्เคฒाเคฎ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เคนो เคเคฏा। เคाเคฒीเคเค เคे เคชเคฐिเคตाเคฐों เคे เคुเค เคธเคฌเคธे เคฌเคก़े เคเคฐ เคงเคจी เคธเคฎूเคน เคเคธ्เคฒाเคฎ เคฎें เคฌเคก़े เคชैเคฎाเคจे เคชเคฐ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เคนो เคเค। เคเคจ्เคนोंเคจे เคเคธ्เคฒाเคฎिเค เคेเคจเคฐ เคे เคธाเคฅ เคเค เคธ्เคฅाเคจों เคा เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒा। เคฎाเคฒाเคฌाเคฐ เคเคฐ เคूเคฐ्เค เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคเคจเคी เคญूเคฎिเคा เคงाเคฐ्เคฎिเค เค
เคคिเคตाเคฆ เคเคฐ เค
เคธเคนिเคท्เคฃुเคคा เคे เคुเค เคคเคค्เคตों เคो เคฆिเคाเคคी เคนै।
เคฒेเคिเคจ เคชเคนเคฒे เคंเค्เคฒो-เคฎैเคธूเคฐ เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เคชเคฐाเคिเคค เคนोเคจे เคे เคฌाเคฆ เคเคจ्เคนोंเคจे เค
เคชเคจे เคฐाเค्เคฏ เคฎें เคนिंเคฆुเคं เคे เคธाเคฅ เคธौเคนाเคฐ्เคฆเคชूเคฐ्เคตเค เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคเคฐเคจा เคถुเคฐू เคिเคฏा เคคाเคि เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคธे เคฌเคा เคा เคธเคे เคเคฐ เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคธเคค्เคคा เคे เคธाเคฎเคจे เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคนाเคธिเคฒ เคिเคฏा เคा เคธเคे। เคंเคฆเคจ เคी เคฒเคเคก़ी เคธे เคฌเคจी เคถाเคฐเคฆा เคฎूเคฐ्เคคि เคी เคชुเคจः เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा เคा เคถ्เคฐेเคฏ, เคिเคเคฎเคเคฒूเคฐ เคे เคถ्เคฐृंเคेเคฐी เคฎें เคฎुเค्เคฏ เคฆेเคตเคคा เคो เคाเคคा เคนै เคเคฐ เคชीเคคा เคे เคฒिเค เคเคจเคे เคฏोเคเคฆाเคจ เคो เค
เค्เคी เคคเคฐเคน เคธे เคช्เคฐเคฒेเคिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै।
เคเคฌ เคธเคिเคฆाเคจंเคฆ เคญाเคฐเคคी เคे เคชिเคคा เคฅे, เคคเคฌ เคฎเคฐाเค ा เคธेเคจा เคธे เคชेेเคा เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เคนुเค, เคคो เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคेเคฐเคฒ เคे เคเคจ्เคจूเคฐ เคฎें เคฏुเคฆ्เคง เคเคฐ เคฐเคนे เคฅे। เคฎเคฐाเค ों เคธे เคाเคชे เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคाเคจเคจे เคे เคฌाเคฆ, เคเคจ्เคนोंเคจे เคฎเคฐाเค ों เคो เคญเคाเคจे เคे เคฒिเค เคถ्เคฐृंเคेเคฐी เคो เคเค เคธेเคจा เคญेเคी। เคธेเคจा เคเคे เคे เคนเคฎเคฒों เคธे เคธुเคฐเค्เคทा เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคถ्เคฐृंเคेเคฐी เคฎें เคคैเคจाเคค เคฅी। เคฆเคธ्เคคाเคตेเค़ों เคे เค
เคจुเคธाเคฐ เคीเคชू เคจे เคธเคिเคฆाเคจंเคฆ เคญाเคฐเคคी เคो เคซिเคฐ เคธे เคถ्เคฐृंเคेเคฐी เคฎें เคตाเคชเคธ เคฒाเคฏा เคเคฐ เคญाเคฐी เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคฆाเคจ เคฆिเคฏा เคเคฐ เคถाเคฐเคฆा เคी เคเค เคंเคฆเคจ เคी เคฎूเคฐ्เคคि เคा เค
เคญिเคทेเค เคिเคฏा।
เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เค
เคคीเคค เคे เคถाเคธเค เคฅे เคเคฐ เคนเคฎ เคเคจเคธे เคเคงुเคจिเค เค
เคฐ्เคฅों เคฎें เคงเคฐ्เคฎเคจिเคฐเคชेเค्เคท เคเคฐ เคธเคนिเคท्เคฃु เคนोเคจे เคी เคเคฎ्เคฎीเคฆ เคจเคนीं เคเคฐ เคธเคเคคे। เคเคจเคा เคเคคिเคนाเคธ เคนिंเคฆुเคं เคे เคเคค्เคชीเคก़เคจ เคเคฐ เคเคฌเคฐเคจ เคงเคฐ्เคฎांเคคเคฐเคฃ เคे เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคนिंเคฆुเคं เคे เคช्เคฐเคคि เคธเคนिเคท्เคฃुเคคा เคเคฐ เคธเคนिเคท्เคฃुเคคा เคฆोเคจों เคा เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคฆिเคाเคคा เคนै। เค
ंเค्เคฐेเคों เคे เคिเคฒाเคซ เคฎैเคธूเคฐ เคे เค
เคชเคจे เคฌเคाเคต เคฎें เคเคจ्เคนोंเคจे เคฆेเคถเคญเค्เคคों เคे เคธเคฐ्เคตोเค्เค เคเคฆेเคถ เคा เคเคฐिเคค्เคฐ เคฆिเคाเคฏा। เค
เคชเคจे เคธुเคงाเคฐเคตाเคฆी เคเคฐ เคจเคตीเคจ เคเคชाเคฏों เคฎें เคเคจ्เคนोंเคจे เคเค เคฎเคนाเคจ เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค เคช्เคฐเคคिเคญा เคा เคเคฐिเคค्เคฐ เคฆिเคाเคฏा। เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคो เคฎเคจाเคจे เคฏा เคจिंเคฆा เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคเคคिเคนाเคธ เคฎें เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคธเคฌूเคค เคนैं।
เคฒेเคिเคจ เคเค เคเคคिเคนाเคธ เคे เคธांเคช्เคฐเคฆाเคฏिเคเคฐเคฃ เคी เคเค เคธเค्เคฐिเคฏ เคชเคฐिเคฏोเคเคจा เคนै เคเคฐ เคเคธเคฎें เคเคคिเคนाเคธिเค เคंเคเคก़ों เคो เคถाเคฎिเคฒ เคเคฐเคจे เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคेंเคฆ्เคฐिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै। เคเคธ เคชเคฐिเคฏोเคเคจा เคฎें เคीเคชू เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคเค เคตिเคตाเคฆाเคธ्เคชเคฆ เคต्เคฏเค्เคคि เคนै เค्เคฏोंเคि เคเคธเคी เคต्เคฏाเค्เคฏा เคฆोเคจों เคคเคฐीเคों เคธे เคी เคा เคธเคเคคी เคนै। เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคเคเคคा เคे เคนिเคค เคฎें เคเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏों เคे เคฌीเค เคธเคนिเคท्เคฃुเคคा เคเคฐ เคญाเคเคाเคฐे เคी เคตाเคธ्เคคเคตिเค เคญाเคตเคจा เคो เคฌเคข़ाเคตा เคฆेเคจे เคे เคฒिเค, เค
เคชเคจे เค
เคธเคนिเคท्เคฃु เคเคชाเคฏों เคो เคธाเคฎเคจे เคฒाเคเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏों เคो เคตिเคญाเคिเคค เคเคฐเคจे เคे เคฌเคाเคฏ เคीเคชू เคे เคธเคนिเคท्เคฃु เคชเคนเคฒू เคो เคฆेเคเคจा เคฌेเคนเคคเคฐ เคนै। เคเคคिเคนाเคธ เคे เคฐเคเคจाเคค्เคฎเค เคเคชเคฏोเค เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคा เคนै।
✍ Tipu Sultan :-
๐ Syllabus subtopic :-
Modern Indian history from about the middle of the eighteenth century until the present- significant events, personalities, issues
๐ก Prelims and Mains focus :-
About the controversy around Tipu Sultan of Mysore; his administration and religious policies.
๐จ Background :-
The controversy regarding the lessons on Tipu Sultan was raised by Madikeri MLA Appachu Ranjan who had written to the department seeking removal of the lessons terming Tipu a “fanatic”. Subject experts had argued that only “facts” pertaining to him were presented in the class six, seven and 10 textbooks and that he was “not glorified”.
๐ Concerns :-
The “removal” of Tipu from textbooks will fundamentally alter the history of early modern India, and make invisible one of the key individuals in the society and politics of South India in the second half of the 18th century, when the East India Company was rapidly expanding Britain’s colonial footprint over the country.
๐ฝ About Tipu Sultan (1750-1799) :-
Tipu Sultan, the Tiger of Mysore, was the Indian ruler who resisted the East India Company’s conquest of southern India. He had inherited the throne from his father Haidar Ali, who had driven out the previous Hindu dynasty.
He tried to build up an alliance to drive the British – ‘those oppressors of the human race’ – out of India and intrigued with the French in Paris and Mauritius. Tippu was instructed in military tactics by French officers in the employ of his father, Hyder Ali. In 1767 Tippu commanded a corps of cavalry against the Marathas in the Carnatic (Karnataka) region of western India, and he fought against the Marathas on several occasions between 1775 and 1779.
He succeeded his father in December 1782 and in 1784 concluded peace with the British and assumed the title of sultan of Mysore. In 1789, however, he provoked British invasion by attacking their ally, the Raja of Travancore. By the Treaty of Seringapatam (March 1792) he had to cede half his dominions.
He remained restless and allowed his negotiations with Revolutionary France to become known to the British. On that pretext the governor-general, Lord Mornington (later the marquess of Wellesley), launched the fourth Anglo- Mysore War. Seringapatam (now Srirangapatna), Tippu’s capital, was stormed by British-led forces on May 4, 1799, and Tippu died leading his troops in the breach.
⚔ Conflicts with the British (Anglo-Mysore wars) :-
The Anglo–Mysore Wars were a series of four wars fought in India over the three decades of the 18th century between the British East India Company and the Kingdom of Mysore.
๐ First Anglo-Mysore War (1767-1769)
In 1767, Mysore was a powerful state under Hyder Ali. In 1769, the first Anglo-Mysore war was fought in which Haider Ali defeated the British and Treaty of Madras was signed between them. Haider Ali occupied almost the whole of Carnatic.
๐ Second Anglo-Mysore War (1780-1784)
Warren Hastings attacked French port Mahe. Haider Ali led a common front with Nizam and Marathas and captured Arcot (Capital of Carnatic State).
In July 1781, Haider Ali was defeated at Porto Novo by Eyre Coote and saved Madras. In December 1782, after the death of Haider Ali, the war was carried on by his son Tipu Sultan.
Tipu Sultan signed Treaty of Mangalore in March 1784 which ended the second Anglo-Mysore war.
๐ Third Anglo-Mysore War (1789-1792)
The third war was fought between Tipu Sultan, and British East Indian Company began in 1789 and ended in Tipu’s defeated in 1792. In this war, Marathas and Nizam aided the British and Cornwallis captured Bangalore. The war ended by signing of Treaty of Seringapatna, between Tipu Sultan and Lord Cornwallis. In this treaty, Tipu ceded half of his territories and two of his son’s as a hostage of war.
๐ Fourth Anglo-Mysore War (1799)
In Fourth War 1799, the British army led by Lord Wellesley attacked and defeated Tipu Sultan in a fierce war. He met a heroic death on 4th May 1799 while defending his capital Seringapatnam.
๐ Tipu’s reform measures and administration :-
Tipu was less worried about form and more about the substance of governance. He considered agriculture as the life blood of the nation and took steps for taking over derelict land and protection of the cultivator and his descendants. He had encouraged the farmers to cultivate commercial crops to overcome poverty and unemployment problems. He had several commercial depots in foreign countries such as Pegu, Muscat, Turkey and Istanbul for selling sandalwood.
He introduced sericulture in Mysore on a large scale and maintained records about the cultivation of sericulture. He was primarily responsible for the construction of well laid out roads and communication facilities. He had given loans and subsidies to the farmers and provided the benefit of land revenue exemption. Tipu also promoted animal husbandry, horticulture, sericulture, social forestry and other branches of agriculture.
Tipu wanted to develop the economy of Mysore State in a different way and make his citizens economically self-reliant and politically sovereign republics. He gave importance for the development of economic bonds between South India and the Persian Gulf. In a letter addressed to Chief of the factory at Muscat, Tipu had requested the Imam to send Dingies, a small vessel employed in the trade between Malabar Coast and Persian Gulf in return of rice produced in India.
He wrote letters to Muscat to dispatch expert shipbuilders to the Mysore territory. Maldive Islands continued to be an important naval dockyard during his time. Mangalore, Bhatkal, Coondapur and Tadadi became important naval centres of his times. Tipu also invited experts from Turkey, China, France and Iran and set up industries in Channapatna, Bidnur, Chitradurga, Bangalore and Srirangapatna. He had invited Chinese experts for improving sugar manufacturing in his territory. Pearl fisheries were encouraged by him in the Malabar coast. He sent a mission to France to import skilled workers and arsenals in 1785.
He took measures to bring social reforms like ban on the use of liquor and all intoxicants, the ban on prostitution and the employment of female slaves in domestic service, the abolition of the Nayar practice of polyandry in Malabar and Coorg, the repeal of the custom of human sacrifice in the temple of Kali near Mysore town and restrictions on lavish extravagance for marriages, festivals and charities.
His administration saw a strong and well-organized central government, a well-knit district and provincial administration directly under the control of the centre, well-trained and disciplined civil, military and diplomatic services, uniform set of laws and the direct contact between the subjects and the state by the removal of intermediaries.
๐ Tipu’s international diplomacy :
Tipu was greatly disappointed when he realized that local powers in India lacked national consciousness. Tipu tried his best to enlist the cooperation of both the Marathas and the Nizam, but none of them recognized the political sagacity and foresightedness of Tipu.
It was this factor which compelled him to develop friendly relations with foreign powers. He appointed trade agents and diplomatic missions to accomplish this goal of diplomacy. He tried to enlist the support of France, Turkey, Iran and Afghanistan, hoping to form a formidable front against the English by appealing to their religious sentiments.
He had appealed to the French General to send a strong army of 10000 to be under the his authority within India. He was a member of Jacobin club of France. Tipu Sultan had strongly persuaded the French to assist him in the Third Mysore War against the British but they remained neutral because Tipu had initiated a war against the English at the wrong moment.
Tipu made an attempt to cultivate diplomatic relations with the Ottoman Sultan and French King and assured them that they could share the British possessions in South India with him.
Tipu’s religious idealism :
Tippu is being considered by many historians as a great secular ruler and a splendid supporter of Hindu temples. He consulted with astrologers of Ranganatha temple, Sreerangapattana before his every administrative or war attempts. He gifted the astrologers with lots of money.
Believing, according to the predictions of astrologers, that he could become the undisputed ruler of the whole of South India, after defeating the British, he performed all the suggested rituals in the Sri Ranganathaswamy Temple. It is only for the satisfaction of the Brahmin astrologers who used to study his horoscope that Tippu Sultan had patronised two temples. The wealth of many Hindu temple was confiscated before 1790 itself mainly to make up for the revenue loss in the country.
By his six to eight years of presence in Malabar, the entire costal belt of the region converted to Islam. Some of the largest and wealthiest groups of families of Calicut were converted in mass to Islam. He renamed several places with Islamic tenor. His role in Malabar and Coorg region shows some elements of religious extremism and intolerance.
But after being defeated in the first Anglo-Mysore war he started dealing cordially with the Hindus in his kingdom so as to avoid insurrection and get support in the face of the British power. The credit of re-consecration of Sharada idol made of sandalwood, the main deity at Sharada Peeta, Sringeri of Chikmagalur goes to him and his contributions to the Peeta are well documented.
When the Peeta came under attack from Maratha army when Sachidananda Bharathi was the pontiff, Tipu Sultan was waging a battle at Kannur in Kerala. On learning about the raid from the Marathas, he sent an army to Sringeri to drive away Marathas. The army was stationed at Sringeri to offer protection from further attacks. According to documentations Tipu brought back Sachidananda Bharathi again to Sringeri and offered donations in huge quantities and got consecrated a sandalwood idol of Sharada.
Tipu Sultan was a ruler of the past and we cannot expect him to be Secular and tolerant in the modern sense. His history shows evidence of both statemenship and tolerance to Hindus along with persecution and forced conversions of Hindus. In his defence of Mysore against the British he showed the character of the highest order of Patriots. In his reformative and innovative measures he showed the character of a great administrative genius. There is enough evidence in history to celebrate or condemn Tipu Sultan.
But today there is an active project of communalizing history and there is focus on Politicising historical figures. In this project Tipu Sultan is a controversial figure as he can be interpreted both ways. In the interest of Indian National unity and to foster the genuine feeling of tolerance and brotherhood among communities it is better to look at the Tipu’s tolerant aspect rather than dividing the communities by bringing forth his intolerant measures. There is a need for constructive use of history.
0 comments:
Post a Comment